27 Kasım 2006 00:00

POL?TEKN?K E??T?M

Politeknik e?itim, tarihi ilk?a??n maddeci filozoflar?na de?in uzanan, maddecili?i diyalektik olarak kavrayan bir e?itim/bilgi ak?m?d?r. Evrenin temel arkesini, yani yap? ta?(la)r?n? ?madde? (atom, hava, su, g?ne?, ate? vd.) olarak kavrayan ilk?a? filozoflar? (Demokritos vd.), insan?n evreni duyumla, ak?lla vb. kavrad???n? s?yleyerek idealizme kar?? bir duru? sergilemi?lerdir.

Paylaş

Politeknik e?itim, tarihi ilk?a??n maddeci filozoflar?na de?in uzanan, maddecili?i diyalektik olarak kavrayan bir e?itim/bilgi ak?m?d?r. Evrenin temel arkesini, yani yap? ta?(la)r?n? ?madde? (atom, hava, su, g?ne?, ate? vd.) olarak kavrayan ilk?a? filozoflar? (Demokritos vd.), insan?n evreni duyumla, ak?lla vb. kavrad???n? s?yleyerek idealizme kar?? bir duru? sergilemi?lerdir. Feodalizm sonras? filozoflar da (Hobbes vd.) madde ve devinim aras?nda ili?kiler kurarak do?al nedenleri, yani do?an?n kendisini as?l neden saym??lar; bilimsel y?ntemlerle bu nedenler ve ard?ndaki olaylar?n a??klanabilece?ini; bilgi-nesne aras?ndaki ili?kilerin duyu organlar?n?n dolay?m?yla (mediation) bilinebilece?ini ileri s?rm??lerdir. Ard?ndan modern filozoflar (Feurbach vb.) insan?n maddi do?an?n bir par?as? olmas? nedeniyle do?an?n bilgisinin insan?n refah? i?in elde edilebilece?ini s?ylemi?lerdir. Nihayet, e?itim ve bilgiye y?nelik diyalektik materyalist yakla??m baz? sosyalist filozoflar (Marx vd.) taraf?ndan daha ileri g?t?r?lm?? ve ayr?nt?l? bi?imde form?lle?tirilmi?tir.
Diyalektik materyalizmde art?k evrenin temel arkesi olarak madde/do?a kendi ba??na de?il, ?eli?kileriyle olu?turucu s?fat?n? al?r. Burada ?eli?ki, bir ?at??ma nedeni olarak hem insan?n do?a hem de insan ?r?nleriyle (?retim bi?imi, devlet/siyaset, k?lt?r, felsefe vb.) olan m?cadelelerini ortaya ??kar?r; de?i?im kayna?? (hem evrim hem de devrim boyutlar?nda) olarak i?lev g?r?r. Olgu ve olaylar aras?ndaki nedensellik (casuality) ba??, do?a ve toplumlardaki her ?eyin ba?ka her ?eyi etkilemesine yol a?ar. Tez, kendi kar??t?n? (antitez) yaratarak finale do?ru (sentez) gider. De?i?im bu ?ekilde ileri at?l?mlarla ilerler ama durmaz. Do?al olaylardaki ak?? nas?l bitmez-t?kenmez ise bilgi ve bilin? alan?ndaki geli?imler (e?itim, bilim ve teknoloji ?retimi vb.) de bitmez. Diyalektik uslamlama ile insan her bilgi ve olay?n i?indeki ?eli?kileri kavrayarak nesnel sonu?lara bir ad?m daha yakla??r. ?dealizmin mutlak bilgi ve bilin? d???ncesinin aksine diyalektik maddecilikte bilgi ve bilin? ??elerine yakla??mda ?znenin de?i?ken rol? (irade) s?z konusudur. ?rade, insan?n do?aya ve e?itsiz ili?kilere kar?? m?cadelesinde belli ko?ullar alt?nda de?i?imi yaratacak kapasitesini imler. S?n?f sava?lar?, bu iradenin belli ko?ullar alt?nda hem bilimsel alana hem de ?retim alan?na m?dahalesini somutlar.
En ?nemli ?eli?ki, ?retici olan ile olmayanlar (?retim ara?lar?na sahip olan ve olmayanlar) aras?nda ya?an?r. Bu ?eli?ki, ?retim ve t?ketimin payla??ld??? ilkel kom?nal (ortakla??c?) toplumdan itibaren giderek artm??, kapitalizmde en y?ksek noktas?na ula?m??t?r. Dolay?s?yla insan?n tarihi, bu ?eli?kilerin (s?n?f sava?lar?) toplam?ndan olu?ur. ?nsan? yabanc?la?t?ran s?m?r? s?re?lerine son vermek i?in hem ?retim ara?lar?n?n hem de bilginin toplumsalla?t?r?lmas? gerekir. ?retim ara?lar?n?n kolektifle?tirilmesi, yani ortak refah?n ara?lar? k?l?nmas? ancak sosyalist bir devrimle olanakl? olurken bilginin bir mal de?il de, insanl???n b?t?n?n?n sorunlar?n?n ??z?m?nde kullan?lacak bir ara? haline gelmesi de politeknik e?itimle m?mk?n hale gelir.
?ok?a ileri s?r?len bir olgudur Marx?da ?gen?-olgun? diye iki d?nemin, yani epistemolojik (bilgikuramsal) bir kopu?un ya?and???. ??yle denilir e?itim a??s?ndan: Gen? Marx, daha insanc? (h?manist) bir e?itim anlay???na sahipti ve yabanc?la?ma teorisi ?zellikle a??r bas?yordu. Buna g?re kapitalist i?b?l?m? insan? yabanc?la?t?rm??, onu t?r?nden uzakla?t?rm?? ve tek boyutlu k?lm??t?. Eski d?nemlerin ?ok s?fatl? insan? yerini tek boyutlu bir k?leye b?rakm??t?. Oysa, kapitalist i?b?l?m?n? ve yabanc?la?may? a?mak gerekiyordu. Olgunluk d?nemi yap?tlar?nda (ba?ta Kapital olmak ?zere) Marx, politeknik e?itim anlay???n? form?le eder: Form?l?n temeline de eski i?b?l?m?n?n yerine yenisini ?nerir. ?nsan, ?retim s?recine toplumsal bi?imde kat?l?p eme?inin ?r?n?ne sahip olacak, bu s?re?te e?itim de alacakt?r. E?itim ile ?retim i? i?e ge?ecek; her ?retim ortam? e?itim, her e?itim mekan? da ?retim ortam? olarak i?lev g?recektir. Ancak, her e?itsel faaliyetin temelinde ?retim olacakt?r, zira genel (ortak) zenginli?in ?retilmesinde ?retim, e?itimin temelinde yer alacakt?r. Marx, Kapital?de (Cilt 1, s.408-415) ?ocuklar?n fabrikalarda nas?l da ac?mas?z ve uzun s?reli ?al??t?r?ld?klar?n? anlat?r ve ele?tirir ama ?ocuklar?n paras?z ve kamusal e?itimlerinin temeline ?retimi koymaktan da geri durmaz.
Politeknik e?itimde uygulama (?retim) ile teori (bilgi/bilin?) aras?ndaki ili?ki, hayat?n ve ?retimin esaslar?n?n bilimsel ?ekilde kavran???na dayan?r. Yani, e?itimdeki ba?ar? ?retimin bilimsel ?ekilde kavranmas?yla m?mk?nd?r. Bu bilimsel kavray?? s?recinde e?itim ?? ayak ?zerine oturtulur: Beden (fiziksel), zihin (bilin?sel) ve estetik (sanatsal). Bu ?? boyutta e?itimden verimli sonu?, ancak e?itimin ?retim ortamlar?nda teori ile uygulama aras?nda denge kurmas?yla al?nabilir. Dolay?s?yla politeknik e?itimde ?ok y?nl? insan, bulundu?u her ?retim ortam?n? e?itim ortam? olarak d?zenlemesiyle, her ?retici eylemden bir ?eyler ??renmesiyle yeti?ebilir. Bu da ?retimin kolektif ?l??de nitelik ve niteli?ini art?rmaya yol a?ar.
Kemal ?nal
ÖNCEKİ HABER

Ba?bakan?a a??k mektup

SONRAKİ HABER

Kad?nlar ?iddete kar?? y?r?d?

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...