K?rt?e edebiyat r?zgar? esti sava?lar duruldu (mu?)

Alman yazar Wolfgang Borchert 1947 y?l?nda ?ld???nde hen?z 26 ya??ndayd?. O d?nemde b?y?k bir sava? ya?ayan d?nyan?n k?sa ?m?rl? yazar? olan Borchert, sava?a olan kar??tl???n? ?u s?zlerle ifade etmi?ti:
?Sen. Makine ba??ndaki adam, at?lyedeki adam. Yar?n, sana el bombalar?n? doldurman? ve keskin ni?anc?lar?n t?feklerine d?rb?n takman? emrederlerse, yapaca??n tek ?ey var: HAYIR de!.. Sen. Laboratuvardaki bilim adam?. Yar?n, sana eski ya?am? yok edecek yeni ?l?mler ke?fetmeni emrederlerse, yapaca??n tek ?ey var: HAYIR de!.. Sen. Odas?ndaki ?air. Yar?n sana a?k ?ark?lar? yerine nefret ?ark?lar? s?ylemeni emrederlerse, yapaca??n tek ?ey var: HAYIR de!.. Sen. Normandiya?daki, Ukrayna?daki anne? D?nyan?n d?rt yan?ndaki anneler, d?nyan?n t?m anneleri. Yar?n size askeri hastanelerde hem?irelik yapacak, yeni sava?larda ?lecek ?ocuklar do?urman?z? emrederlerse, yapaca??n?z tek ?ey var: HAYIR deyin! Anneler, HAYIR deyin!..?
D?nyan?n bir?ok b?lgesinde, Ortado?u co?rafyas?nda ve ?lkemizde sava??n toplumun t?m kesimlerini bir ?ekilde etkiledi?i bu g?nlerde, ?ehir olarak Diyarbekir?in ve ?ehrin insanlar? olarak Diyarbekirlilerin sanatla, edebiyatla, ?Daha bar????l bir d?nya i?in edebiyat? ?iar?n? ?iirle?tirdikleri 16-19 Kas?m g?nlerinde, buna verilecek cevab(lar)?n T?rkiye?nin ba?ka ?ehirlerinden gelece?ini beklemek, umut etmek, tart??mak ve tart??t?rmak her sava? kar??t? insan?n en b?y?k beklentisidir demek yanl?? olmaz san?r?m.
Toplumun kampla?malara, bo?azla?malara, lin?lere y?nlendirildi?i, sava?tan ??kar? olanlar?n milliyet?ilik bayra??n? ellerinden d???rmedi?i bu g?nlerde, bir umut olarak edebiyata kucak a?mak, ?iirle kucakla?mak, de?i?ik co?rafyalar?n farkl? insanlar?yla bulu?mak hepimizin ihtiyac? olan eylemliliklerdir. Irak, ?ran, Suriye, Ermenistan, L?bnan, Avrupa ve T?rkiye?den bir?ok konu?un kat?ld??? Edebiyat G?nleri?nde etkinlikler a??rl?kl? K?rt?e?ydi ve K?rt?e ?zerineydi. ?nceki edebiyat g?nlerinden farkl? olarak K?rt?e edebiyat?, muhatab? olan K?rt insan?na ula?t?rmak, bir nebze de olsa amac?na ula?m?? bulunuyordu. ??nk? kitap standlar?nda a??rl?kl? olarak K?rt?e kitaplar?n okurlar?yla bulu?mas?, bunun en a??k g?stergesiydi. Bir yandan K?rt?e kitab?n okurun hizmetine sunulmas? i?in verilen ?abalar, bir yandan da bu kitaplar?n d?nyan?n ba?ka yerlerindeki K?rtlere ula?mas?n? engelleyen ?abalar, gizli bir ?ekilde de olsa K?rtlerin ya?ad??? farkl? ?lkelerin s?n?rlar?nda ?at??maktayd?lar.
Almanya?da ya?ayan Suriye K?rtlerinden ?yk?c?, yazar Helim Yusiv, edebiyat g?nlerine kat?lmak i?in Kuzey Irak?tan T?rkiye?ye ge?i? yapt???nda, yan?nda bulunan Arap alfabesiyle-K?rt?e yaz?lm?? olan onlarca kitab? s?n?r?n di?er taraf?nda b?rakmak zorunda kalm??t?. Ayr?ca Suriye?de ya?ayan K?rt yazarlar ?brahim Mahmud ve Mustafa ?smail, edebiyat g?nlerinden ald?klar? Latin alfabesiyle K?rt?e yaz?lm?? olan onlarca kitab? Suriye s?n?r?nda istihbarat g?revlilerine b?rakmak zorunda kalm??lard?. Edebiyat?n bu derece tehlikeli bir silah olarak devletler aras?nda ortak tav?rlar?n geli?tirilmesine bir bahane olmas?, edebiyata daha fazla sahip ??k?lmas?yla bertaraf edilece?ini g?sterir.
Sanata h?z verilmeli
Ulus-devletlerin ba?ka toplumlar?n kimlik sorununu ter?rize ederek bunu kendi toplumlar? ?zerinde bir tehdit arac? olarak s?rekli g?ndemde tutmas? ve b?y?k devletlerin ?ok k?lt?rl?l?k kimli?i yalan?n? ?ne s?rmesi, buna kar?? ?abalayanlar?n ???nc? bir alternatif olarak g?r?lebilecek sanat ve edebiyat ?al??malar?na h?z kazand?rmalar? gerekti?ini g?steriyor. Diyarbekir B?y?k?ehir Belediyesi?nin d?rd?nc?s?n? d?zenledi?i edebiyat g?nlerinin, bu alternatifli?i ve muhalifli?i sa?lay?p sa?layamad???n? zaman g?sterecektir; ancak, T?rkiye?de ?e?itli alanlarda ?r?n veren yazarlar?n bu ?al??malara dahil edilmesi, bu ?abay? g?sterenlerin do?ru yolda olduklar?n? peki?tiriyor. M?g?rdi? Margosyan??n, Necmiye Alpay??n, ?mer T?rke??in ve nicelerinin Diyarbak?rl? edebiyatseverlerle bulu?malar? da bu ?abalar?n en g?zel ?rnekleri.
D?nyan?n ?nde gelen ?ehirlerinin ayn? zamanda k?lt?r sanat ?ehirleri de olmas?, Diyarbekir?in de ba?r?nda bar?nd?rd??? ?ok renkli ve ?ok ?zellikli yap?s? nedeniyle bu ?ehirlerden biri olmas? gerekti?ini ve bunun i?in yap?lan ?al??malar?n da buna hizmet etti?ini g?stermektedir. D?nyaca ?nl? L?bnanl? gazeteci, yazar ?skender Habe? Arap?a?s?yla Beyrut edebiyat?ndan bize bir ses ula?t?rabiliyorsa, Sorani leh?esinin ve K?rt edebiyat?n?n ya?ayan en b?y?k ?airlerinden biri olan Abdulla Pe??w sesini Diyarbekirlilerin sesine katabiliyorsa, K?rt?enin kad?n yazarlar? Fatma Savci, Tir?fa Dosk? kad?nca ???l?klar?n? ?iirle hayk?r?yorlarsa, K?rt?e ?yk?c?l???n ser?venini Helim Yusiv, Dilawer Zeraq, Yaqob Tilermen?, Firat Cewer? eserleriyle okuruna sunuyorlarsa ve Diyarbekirli bir Ermeni olan M?g?rdi? Margosyan kirvesiyle mektupla?malar?n? s?rd?r?yorsa, bu bize Diyarbekir?in bir d?nya ?ehri olmak ad?na att??? ad?mlar?n sa?lam bir zemine bast???n? g?sterir. Ve bu d?nya ?ehri bu g?nlerde sava?a kar??tl???n? edebi etkinliklere sahip ??karak ve daha ?ok bar?? diyerek hayk?rmaktad?r.
Dicle kenar?ndaki ?ehr-i Amed?de K?rt?e edebiyat? r?zgar? esti, sava?lar h?l? durulmad?. ?ehr-i bar??? ve ?ehr-i edebiyat? g?rmek isteyenlere Diyarbekir surlar?n?n kap?lar?n?n her daim a??k oldu?unu belirtmekte fayda var...
Yaqob Tilermen