Uluslararas? ?al??ma ?rg?t? (ILO)?nun standartla?t?rd??? tan?mlara g?re 15 ya??ndan k???kler emek piyasas?n?n d???nda tutulur ve 15 ile 65 ya? aras?ndakiler ?al??ma ?a?? n?fus yani, ?retim s?recine kat?labilir n?fus olarak tan?mlan?r. Bunun i?erisinden de 15 ya??n? ge?mi? oldu?u halde bir ??renim kurumuna devam edenler yani, ??renciler de i?g?c?ne dahil edilmezler.
?zetle, T?rkiye?nin de kabul etti?i ILO?nun bu tan?mlamalar?na g?re, 15 ya??ndan k???klerin fiziksel, 15 ya? ?zerindeki ??rencilerin ise niteliksel geli?melerini tamamlamalar? i?in ?al??ma ya?am? i?erisine girerek emek g??lerini satmalar? beklenmez. B?ylece, ?ocuk ve ??renci eme?i, ileride daha sa?l?kl? ve nitelikli olabilmesi i?in bir s?reli?ine de olsa sermayenin s?m?r?s?nden uzak kalm?? olur.
Ancak, ILO?nun bu standartlar? di?er kapitalist ?lkeler gibi T?rkiye?de de fiilen ger?ekle?mez. Sermaye, yeni liberal politikalar?n uygulanmas? ile giderek artan yoksulluk kar??s?nda ?aresiz kalan emek?i ailelerin ?ocuklar?n? 7-8 ya?lar?ndan itibaren s?m?rmeye ba?lar. Bu nedenle, ?al??ma ?a?? n?fusun alt s?n?r? olarak belirlenen 15 ya?, hi?bir ger?ekli?i ifade etmez.
Ayn? bi?imde ??rencilerin emek s?m?r?s? d???nda kalmalar? i?in belirlenen tan?mlamalar da ger?ekli?i yans?tmaz. Bunu a??klayabilmek i?in k?saca e?itim sistemi ?zerinde durmak gerekir: Kapitalist sistemde s?n?flar aras? g?? ili?kilerini de belirleyecek bi?imde emek s?re?leri, e?itim sistemi ?zerinden belirlenir. Di?er bir ifade ile s?n?fsal ayr???m ile ??rencilik d?nemi aras?nda son derece s?k? bir ba? vard?r.
Elbette bir gencin, hangi toplumsal s?n?fta yer alaca?? ya da s?n?f i?erisinde hangi katmanda konumlanaca?? esas olarak ailesinin yer ald??? s?n?fsal konuma ba?l?d?r. Ancak, sosyal devlet d?neminin ?g?rece? demokratik e?itim sistemi i?erisinde s?n?flar aras?nda olmasa bile ayn? s?n?f i?inde farkl? konumlara ge?ebilme olana?? s?z konusu olmu?tur. ?rne?in bir k?yl?n?n, bir k???k ?reticinin yada i??inin ?ocu?u m?hendis, avukat veya b?rokrat olabilmi?tir. Oysa, sosyal devletin ??z?lerek yeni liberal politikalar?n ya?ama ge?mesi di?er bir s?yleyi?le, e?itimin piyasala?mas? ile birlikte, e?itim sistemindeki ?g?rece? demokratik yap? b?t?n?yle ortadan kalkm??t?r. B?ylece, e?itim arac?l??? ile bir gencin ailesinin sahip oldu?u s?n?fsal konumdan daha farkl? bir konuma ge?erek, refah d?zeyi veya toplum i?erisindeki etkinli?ini artt?rmas? ?nemli ?l??de olanaks?z hale gelmi?tir.
Bu durumda ?u soruyu sorman?n tam zaman?d?r: Toplumsal konumda ve refah d?zeyinde bir geli?me sa?lamayacaksa ?zellikle, orta ve y?ksek ??retime ne gerek vard?r?
Emek?iler i?in olmasa bile ?zellikle, mesleki orta ??retim ve y?ksek ??retim sermaye i?in ?ok ?nemlidir. ??nk?, sermayenin de?i?en teknoloji ve ?retim s?re?lerine uygun nitelikte emek g?c?ne ihtiyac? vard?r ve bunu da e?itim sistemi sayesinde sa?layacakt?r. O halde e?itim sisteminin, sermayenin ihtiya?lar?na g?re yeniden d?zenlenmesi gerekir ki yeni liberal e?itim sisteminin amac? da zaten budur.
??inde bulundu?umuz s?re?te sermaye, e?itim sistemini sadece gelecekte kullanaca?? emek g?c?n?n yeti?mesini sa?layacak bi?imde yeniden yap?land?rmakla da yetinmemektedir. Ayn? zamanda, staj ad? alt?nda ??renci eme?i en ucuz bi?imde kullan?lmakta yada hen?z 13 - 14 ya??ndaki emek?i ?ocuklar?n?n gelecekleri burs ad? alt?nda verilen ?ok d???k d?zeydeki paralarla ipotek alt?na al?nmaktad?r. Bunun en son ve en a??k ?rne?i, Ko? Grubunun son g?nlerde ?meslek lisesi memleket meselesi? slogan? ile televizyon ve gazetelere verdi?i ilanlarla ortaya ??kmaktad?r.
Ko?, 1950?lerden bu yana, T?rkiye?de ekonomi ve siyaset ?zerinde en ?nemli etkiye sahip ve T?rkiye?nin en b?y?k tekeli durumundaki sermaye grubudur. Bu ba?lamda, T?rkiye?nin bug?n i?inde bulundu?u ekonomik ve sosyal ko?ullardan sorumlulu?u en fazla olanlarda Ko? Grubunun sahipleri ve y?neticileridir. ?imdi onlar, bug?ne kadar edindikleri birikimin ger?ek sahibi olan ama ?ocu?unun e?itim giderini bile kar??layamayacak kadar yoksulla?t?rd?klar? emek?ilerin ?ocuklar?n?n emeklerine de ?imdiden (kendi istedikleri ko?ullarla) el koymak istemektedirler.
G?r?ld??? gibi kapitalist sistemin ?retim s?recindeki s?m?r?s? (ILO?nunki gibi bir tak?m standartlara ra?men), ne ?ocuk ne de ??renci tan?maktad?r. ?ocuklar?n bu ac?mas?z s?m?r? ko?ullar?ndan kurtar?lmas?, t?m emek?ilerin ve emek ?rg?tlerinin temel g?revi olmal?d?r. Ancak, ??renciler i?in emek?ilere ve emek ?rg?tlerine ayn? g?revi bi?mek m?mk?n de?ildir. Burada kastetti?imiz ??renciler, 15 ya??n ?zerindeki orta ??retim ve ondan da ?nce y?ksek ??retimdeki gen?lerdir. Onlar?n, ?ocuklar gibi korunmaya ve do?rudan destekle y?nlendirilmeye ihtiya?lar? yoktur. Bulunduklar? ko?ullar? ve mevcut sistemin kendilerine nas?l bir gelecek planlad???n? gayet iyi g?r?r ve buna kar?? etkin bir m?cadele ?rg?tleyebilirler.
Bir ?ok merkez kapitalist ?lkede ??renciler kar?? kar??ya olduklar? sorunlar?n kayna??n?n s?n?fsal oldu?u bilinciyle sendikala?m??lard?r. Yak?n bir s?re ?nce T?rkiye?de de ??rencilerin sendikala?mas? g?ndeme gelmi? ve D?SK i?erisinde GEN?-SEN ad?yla bir sendika kurulmas? i?in giri?imler ba?lam??t?r.
??rencilerin ya?ad?klar? sorunlar? s?n?fsal bir analizde de?erlendirmeleri ve bir s?n?f ?rg?t? olan sendika bi?iminde ?rg?tlenmeleri son derece olumludur. Ancak, GEN?-SEN?in (izleyebildi?im kadar?yla) kurulu? s?reci konusunda ciddi endi?elerim bulunmaktad?r. Benim anlay???ma g?re bir sendika, temsil edece?i kesimin ihtiya? ve talepleri do?rultusunda bir araya gelerek kurduklar? bir s?n?f ?rg?t?d?r. Sendika kendi dinamikleriyle kurulur ve daha sonra gerek g?r?rse uygun g?rd??? bir ?st ?rg?t?n ?rne?in bir konfederasyonun ?at?s? alt?na girer.
Bir ?st kurulu?un, ?rne?in bir konfederasyonun bir sendika kurdurmas?, her ?eyden ?nce tabans?z ve g?d?ml? bir sendikay? ortaya ??kart?r ki b?yle kurulmu? bir ?rg?t, sakat do?mu? olur. Kendi internet sitelerinden de izleyebildi?im kadar?yla GEN?-SEN de b?yle bir tehlikeyle kar?? kar??yad?r (www.gencsen.org).
Her ?eyden ?nce internet sitesinde de belirtildi?i ?zere GEN?-SEN, D?SK?in 11. Genel Kurulunda ald??? karar do?rultusunda kurulmu?tur. ?te yandan, sitede ?D?SK?in kurucu rol?; sendikam?z en geni? ??renci kitlesinin kendi hareketi ve eylemi ile olu?acak taban ?rg?tleri ve taban temsiliyetine dayal? dinamik bir hareket sa?land?ktan sonra , a?a??dan yukar?ya olu?turulacak ?rg?tlenme formu yakalan?nca tamamen sona erecektir? denilerek, sendikan?n kendi ayaklar? ?zerinde duruncaya kadar D?SK?ten destek al?naca?? ifade edilmi?tir. Ancak, gerek d?nyada gerekse T?rkiye?de sendika tarihine bakt???m?zda, kendi ayaklar? ?zerinde durmadan bir ?hami? ile y?r?meye ?al??an bir ?rg?t?n uzun soluklu olamad???na dair bir ?ok ?rnek g?rmek m?mk?nd?r.
Beni endi?elendiren di?er bir konu da D?SK?in b?yle bir sendika kur(dur)ma giri?iminin nedenleridir. Zira D?SK, mevcut sendikalar?n?n ?rg?tlenme alan?nda ?al??an gen? i??ilere y?nelik olarak bile di?e dokunur bir ?aba i?erisinde olmazken, d??ar?dan bir m?dahale ile ??rencileri sendikala?t?rmaya ?al??mas?na pek de anlam veremiyorum. Ayr?ca, sitenin giri? sayfas?ndaki metnin sonu? k?sm?nda ?Hi? ??phe yok ki, D?SK taraf?ndan ba?lat?lan bu umutlu ?rg?tlenme projesi, ancak ger?ek sahibi ??RENC?LER?N elinde y?kselecektir? c?mlesi yer almaktad?r. Do?rusu, ne zaman ?D?SK? ve ?proje? ifadelerini ayn? c?mle i?erisinde g?rsem akl?ma hemen AB projeleri gelir. Elbette, bunun bir AB projesi oldu?u konusunda net bir bilgim ve iddiam yoktur. Ama bug?ne kadar bu y?ndeki izlenimlerim maalesef beni hi? yan?ltmam??t?r.
Niyetim asla, GEN?-SEN i?in iyi niyetle ?aba g?steren ??renci arkada?lar?m?n emeklerini yok saymak, olumsuzlamak de?ildir. ??renci sendikas? kurmak, ifade etmeye ?al??t???m gibi son derece do?ru bir analiz ve m?cadele bi?imidir. Ancak, bu emeklerin ve daha da ?nemlisi umutlar?n bundan ?nce de pek ?ok kez oldu?u gibi bo?a ??kmas?ndan endi?e ediyorum. E?er bu endi?elerim do?ru ??karsa korkar?m, T?rkiye?de ilk kez ger?ekle?meye bu denli yak?nla?an bir giri?im ba?ar?s?z olmakla kalmayacak, bu y?nde bundan sonra ger?ekle?tirilecek ?abalar?n da ?n? kapat?lm?? olacakt?r.
?zg?r M?ft?o?lu