11 Nisan 2007 00:00
İzmir Narlıderede tramvay
İstanbulun kapıları ve köyleri meşhurdur... Topkapı, Bahçekapı, Silivrikapı, Mevlanakapı, Edirnekapı vb... Köyleri ise Kadıköy, Arnavutköy, Çengelköy, Bakırköy, Küçükköy vb...
İstanbulun kapıları ve köyleri meşhurdur... Topkapı, Bahçekapı, Silivrikapı, Mevlanakapı, Edirnekapı vb... Köyleri ise Kadıköy, Arnavutköy, Çengelköy, Bakırköy, Küçükköy vb... Bu kapıların da köylerin de sayısı 100ün üstündedir
İzmir ise sulak bir kent; İkiçeşmelik, Pınarbaşı, Üçkuyular, Serinkuyu, Soğukkuyu, Cennetçeşme vb. Ve bir de Narlıdere var. Bu dere adını İzmirin gelişen, modern bir beldesine, ilçesine vermiş.
Bundan birkaç ay önce, Cumhuriyetin Ege ekinde koskoca bir tramvay fotoğrafı (üstteki resim) ve altında kısa bir yazı yayımlandı: Nostalji tramvayı yola çıkıyor...
Tramvay... Benim bir zamanlar İstanbuldaki sevgililerimin en önde gelenlerinden biriydi...
İlk tramvay, 1871de sefere konulmuş. İlk zamanlarda 430 at satın alınmış ya da ithal edilmiş. İlk planda 4 hattın açılması uygun bulunmuş: 1) Azapkapısı-Galata-Fındıklı-Kabataş-Ortaköy, 2) Eminönü-Bab-ı Âli-Soğukçeşme-Divan Yolu- Aksaray Yusuf Paşa Çeşmesi, 3)Aksaray-Samatya-Yedikule, 4)Aksaray-Topkapı...
36 yıl sonra yeni hatlar konmuştu: 1) Beyazıt-Fatih, 2) Galatasaray-Tünel, 3) Pangaltı-Kurtuluş, 4) Eminönü-Eyüp, 5) Unkapanı-Vefa-Fatih, 6) Ortaköy-Bebek.
1911de elektriğe geçilince, tramvay hatları boyunca kurulmuş ahırlardan ve gübre kokusundan İstanbullular kurtulmuş...
İstanbulda ilk işçi grevi 1921de yapılır. O da tramvay işçilerinin greviymiş.
1937de İstanbulda 259 tane tramvay varmış. 14.5 milyon km. yol yapmışlar ve 68 milyon yolcu taşımışlar. 1957 yılına kadar 200le 269 arasında değişmiş tramvayların sayısı. Yapılan yol da üç aşağı-beş yukarı aynı kalmış. Ama 1956da 108 milyon yolcu taşınmış.
Tramvayların tamamen kaldırıldığı 1966 yılında ise sadece 26 tramvay, 1 milyon km. yol yaparak 8 milyon yolcu taşımış...
Tramvayları seven de varmış, sevmeyen de. 12 Temmuz 1959da Fikret Adil şöyle yazmış: Köprünün tamiri işi bazı hakikatleri ortaya çıkarmış bulunuyor. Bunlardan biri, tramvayın lüzumsuzluğudur. (..) Bu vesileyle şunu büsbütün kaldırsak ne olur? (..) İlle de şu külüstür arabalarla aşınmış hatlarda fıstıki makam, tıngır mıngır götürülüp getirileceğiz... İzmirliler, bu hususta bizden atik davrandılar. Tramvay orada tarihe karışmış bulunuyor. Sevimli F. K.G. Newyork, Londra, Parisle rekabet edeyim derken bu sahada İzmire mağlup oldu.
Büyük törenlerle kaldırıldı tramvay. Önce 12 Ağustos 1961de Rumeli yakasından, sonra da 3 Ekim 1966da Anadolu yakasından Bu tarihten tam 1 ay 11 gün sonra da son iki hat olan Kadıköy-Üsküdar ve Kadıköy-Hasanpaşa hatları kapatıldı... Yıllar sonra Kadıköy Hasanpaşada Tramvay Müzesi kuruldu. Tramvayseverler gider, orada kurtlarını dökerlerdi. Şimdi ne durumda bilmiyorum, belki bizim Paragözler orayı da peşkeş çekmişlerdir...
Taksim-Tünel, Moda-Kadıköy tramvayları sefere konuldu, yıllar sonra...
Şimdi de İzmirde, Narlıdere-Sahilevleri arasında üç kilometrelik bir hat üzerinde çalışacakmış tramvaylar. Tek hatta, gidiş-dönüş olarak çalışacakmış. Narlıdere Belediye Başkanı Abdül Baturun, Dünyadaki bazı büyük kentlerde simge olan tramvayı Narlıdereye kazandırarak bir atılım yapmak istiyoruz. Bu proje sonuçlanıp tramvay hizmete başladığında bölgeye hareketlilik gelecektir. İzmirliler ve Narlıdereliler nostaljik tramvayın keyfini Narlıderede yaşayacaklar dediği tramvayı, belki benim yaşımda olanlar duygusallıkla bekler, bilemiyorum...
Yararlanılan kaynak: Tramvay İstanbulda, Çelik Gülersoy, İstanbul Kitaplığı Yayınları, İstanbul, 1989
Bülent Habora