15 Mayıs 2007 00:00
GÖZLEMEVİ
İçinde bulunduğumuz ayın ikinci günü Trabzondaydım. Altı yıl boyunca Karadenize Kıyısı Olan Ülkeleri kapsayan tiyatro şenliğinin tiyatro buluşması olarak tanımlanan başlığı,
İçinde bulunduğumuz ayın ikinci günü Trabzondaydım. Altı yıl boyunca Karadenize Kıyısı Olan Ülkeleri kapsayan tiyatro şenliğinin tiyatro buluşması olarak tanımlanan başlığı, geçen yıl festival olarak değiştirilmiş; bu yıl ise Uluslararası Karadeniz Tiyatro Festivali adında karar kılınmıştı. Kısa süre önce boş kalan müdür koltuğuna apar topar İstanbul Devlet Tiyatrosu sanatçısı Burak Karaman atanmış ve iki aydan da kısa bir süre içinde festivali toparlaması talimatını almıştı.
Bu yılki etkinlikler
8. Uluslararası Karadeniz Tiyatro Festivali, kentin ünlü Atatürk Meydanında başladı.
Otelden alana giderken festival programına göz attım. Geçen yılın festivaline yanılmıyorsam ilk kez eklenen konferanslara, uluslararası tiyatro sempozyumlarına, resim, fotoğraf, dekor eskizi, kostüm, karikatür sergilerine bu yıl yer verilmemişti. Geçen yılki Kanuni Evinin tanıtım toplantısı; klasik müzik ve Meydan Parkı konserleri, defileler, yanı sıra Ayasofya Müzesinde Trabzon günü gibi etkinlikler de yoktu. Ama Fransız pantomimci Frederic Herreranın; sanat yönetmeni, oyuncu, yazar, tasarımcı olarak tanınan Toby Wilsherin; Almanya Mains Staats Tiyatrosunun yönetmeni Dieter Boyerin, Londra Müzik ve Drama Akademisi yöneticisi Jonathan Chadwickin ve bizim Mehmet Ergenimizin atölye çalışmaları programlanmıştı.
Festivalin açılışı
Devlet Tiyatroları Ankara Bölgesi eski müdürü ve Devlet Tiyatrolarının değerli sanatçısı Murat Atak o pek bilinen mükemmel ses tonu, tonlaması, diksiyonuyla açılışı yaptı, Devlet Tiyatroları Genel Müdür Vekili ve Genel Sanat Yönetmeni Mine Acarı mikrofona çağırdı. Trabzon Valisi Nuri Okutan, Belediye Başkanı Volkan Canalioğlu, Trabzon Devlet Tiyatrosunun başarılı ve genç müdürü Burak Karaman da konuştu. Sonrasında bandonun peşine takılıp Ataparka, Devlet Tiyatrosunun Trabzonun yazan, çeviriler yapan, kuran, büyüten, yöneten hemşerisi Haluk Onganın adını taşıyan sahnesine kadar yürüdük. Sahnenin fuayesinde yöresel yemeklerle ağırlandık. Kara Lahana Dolması, Hamsi Kuşu, Hamsili Kaygana, Kuymak Veee Akçaabat Folklor Grubunun heyecan verici horon tepişi...
Uğur Keleş, mehter müziği eşliğinde defile düzenlemişti
Akşam festival yemeğinde, ünlü oyun yazarımız Tuncer ve eşi Aygül Cücenoğlu, Vakfıkebir ilçesinin lise müdürlüğünden sonra siyasete soyunmuş belediye başkanı Hayri Birinci, Mali Müşavir Sedat Gedik, Devlet Tiyatroları yönetmenlerinden Ensar Kılıç ile aynı masayı paylaştık. Trabzon Olgunlaşma Enstitüsünün defilesini, Trabzon Devlet Tiyatrosunun başarılı sanatçılarından Uğur Keleşin düzenlemesiyle ve de Mehter Takımının müziği eşliğinde seyre daldık. Trabzonlu ünlü müzisyen Fuat Saka gökteki yıldızları da/paylaşalım kızları/almışlar güzelleri/kalmış yaramazları//gökte uçan kuşlara da/arkadaş olamadım/uçan kuş yuva yaptı/kuş kadar olamadım diye türkü çığırdı, alkışladık. Az ilerimizdeki Düzenleme Komitesinden Sinem Şahine ve Erkan Taşdöğene, İsmail İncekaraya, Galip Erdala, Burak Karamana, Yüksel Aymaza, Ayşe ile Murat Ataka, Mustafa Uğurluya selam verdik, selam aldık. Bu arada, ne yaptık ne ettikse Mine Acarın teveccühüne mahzar olamadık.
Neden Sersemler Evi
Festival, İstanbul Devlet Tiyatrosu yapımı Sersemler Evi ile başladı. Neden Sersemler Evi, neden bir Türk yazarının oyunu değil, bilemem. Bilemem, çünkü o gün, Burak Karaman dahil tüm yetkililerin yüzünden düşen bin parçaya bölünmekte olduğundan, bütün bu ahval ve şerait içinde gidip: Bu oyuna neden gerek gördünüz ya da: Festivali neden bir Türk yazarının oyunu ile açmadınız diye soramazdım, sormadım Sersemler Evini daha önce gördüğüm için bir kez daha seyretmedim. Yirmi üç yıl kadar Trestle Theater Companynin Genel Yönetmenliğini üstlenen Toby Wilsherin yazıp yönettiği Sersemler Evi ile ilgili olarak Trabzon seyircisinin yorumunu da dinlemek istemedim. Seyircinin ilgisini canlı tutacak tek olay örgüsü olmayan, konuşma şansları ellerinden alınmış Erkan Taşdöğenle, Tülin Özenle, Mustafa Uğurluyla, Kubilay Karslıoğluyla, Mehlika Balkanla, İlkay Akdağlıyla, Burak Karamanla, yani tüm mimikleri masklarının üstündeki tek duyguyla sınırlandırılmış oyunun oyuncularıyla da konuşma olanağı bulamadım, daha doğrusu bilinçli olarak olanak yaratmadım.
Evtimovanın Yasak Aşkı
İkinci akşam Makedonya Opera ve Balesi yapımı Yasak Aşk başlıklı performansı izledik. Dünyada çok önemli bir sanat dalı olarak kabul edilen performans sanatını bu kere de koreograf Sasha Evtimova deneysel, yaratıcı sanatsal ifadelerle desteklemişti. Aynı zamanda topluluğun prima ballerinası olan Evtimova, kendi içinde kendinin boğulmasını önlemek için karanlığa ve sessizliğe sığındı olmadı; kendini hırpaladı, canını acıttı. Bütün bunları anlatırken disiplinler arası sınırları zorladı. Aşkı aradı, aşkı yaşadı, ihanete uğradı, aşağılandı; aşkı yeniden denedi, silkelendi, silkeledi, bekledi. On bir dansçı, nefeslerini mükemmel kullanarak ve de bedenin daha önce keşfedilmemiş olanaklarını ortaya çıkartarak birer birer ve hep beraber konuya yavaş ve yumuşak girişler sağladılar. Sasha Evtimova kontak dans, performans ve güncel dans tekniğinin harmanlanışından oluşan koreografisinde, dansçılarının fiziksel becerilerini pek güzel irdelemişti. Bedensel kontak, doğaçlama, performatif devinimlerle ve güncel dans tekniğiyle bedenin mekân ve zamandaki hareketi temel alınmıştı. Evtimovanın akışkanlığı bozmadan bir teknikten diğerine yumuşakça geçişlerini ve tüm teknikleri aynı anda kullanılabilmesindeki becerisini kendisini öperek kutladım, üstüne üstlük bir de fotoğraf çektirdim. Laf aramızda, kimi tablolardaki senkronizasyon bozukluklarından söz etmedim.
134 yıllık tiyatronun oyununu izledim
Bir başka akşam Azerbaycan Ulusal Akademik Tiyatrosundan Gürcü yazar Otia Ioselianinin Keşke Araba Devrilmeseydi başlıklı oyununu, tiyatronun yöneticisi Macbeth Bunyatov ile birlikte izledik. Kimse söylemiyor bari ben söyleyivereyim: Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra Azerbaycanda tiyatro, Avrupa standartlarıyla seviye tutturamıyor. Sistemi sevmiyorlardı, istemiyorlardı tamam, ama devlet dağıldıktan sonra hiç bilmedikleri durumlarla karşılaştılar. Kapitalizme geçişin zorluklarını bilmiyorlardı, çünkü o güne değin ekonomik problemlerle bizzat devlet ilgilenmişti, kendileri değil. Yeryüzünün en çok kitap okuyan ülkeleri arasında sayılırlarken, Sovyet Dönemindeki devlet yayınlarının tirajları pazar ekonomisine geçtikleri için ciddi anlamda düşmüştü. Bugün 8 milyonluk Azerbaycanda tam 26 devlet tiyatrosu vardı ve Macbeth Bunyatov, genel anlamda seyirci sayısında da bir azalma olduğunu yarım ağız söyledi. Macbethin yöneticiliğini yaptığı Azerbaycan Ulusal Akademik Tiyatrosu tam 134 yıllıktı ve işte ben bu tiyatronun oyununu izledim.
Yönetime verip veriştirmek
Oyunun sıradan altı konusunu, ilkel dekorunu, ışık tasarımının kötülüğünü, butaforcu olarak program dergisine adı yazılan Hüseyin Melikovun yaptıklarının sakilliğini falan hepsini geçtim, Gürcü yazarın oyununu sahneye taşıyan Behram Osmanovun yorum elde etmek için birincil koşul olan sesleri, jestleri, değişik devinimleri, birbirine benzemeyenleri uyumlu hale getirmekteki beceriksizliğine şaşarak, içimden verdim veriştirdim. Oyunculuk derseniz, Agabo Bogveradzeyi canlandıran Siyavuş Aslan dışında, haydi Saqo karakterinde genç oyuncu Vefa Rzayevayı da sayayım, gerisi için salkım saçak deyimini kullanmakla yetindim.
Başka neler mi seyrettim!
Hâlâ Trabzondayım efendim, cuma günü devam ederim.
***
Geçtiğimiz akşam, Trabzonlu işçi temsilcileriyle, emekçilerle, eğitmenlerle, emeğe, barışa, demokrasiye, kardeşliğe gönül vermiş aydınlarla beraber, yaşamın gerçek renklerini ortaya çıkartacak HAYAT TV ile dayanışma gecesinde birlikte olduk. Bana masada, Karadeniz bölge basınının duyarlı kalemi Gazeteci Fatma Babuşçu, Emep İl Başkanı Cemil Baykuş ve Trabzon Devlet Tiyatrosunun başarılı oyuncusu Mesut Yüce eşlik etti. Karadenizin sesi beni heyecanlandırdı, umutlandırdı dostlar. Güzel günleri (galiba) göreceğiz be çocuklar
Üstün Akmen