ikili sarmal?n g?lgede kalm?? kahraman?

Rosalind Franklin, 25 Temmuz 1920?de Londra?da do?mu?tur. Orta s?n?f Yahudi bir ailede b?y?mesi, onun zaman?n?n ?tesinde ileri fizik ve kimya e?itimi alabilmesine olanak vermi?tir. Bilim kad?n? olmaya 15 ya??nda iken karar veren Franklin, 1938 y?l?nda Cambridge ?niversitesi?nin s?navlar?n? ba?ar?yla verdi?inde, ufak ?apl? bir aile krizi ya?anm??t?r. ??nk? babas?, kad?nlar?n ?niversite e?itimi almas?na kar?? ??kmaktad?r. Akrabalar?n?n ve annesinin araya girmesiyle babas?ndan gerekli izin ??km??t?r. B?ylece Franklin?in ba?ar?lar?na a??lan yolun ?n?ndeki ilk engel de ortadan kalkm??t?r.

DNA ile hikayesi
1939 y?l?nda patlak veren II. D?nya Sava?? s?ras?nda Cambridge?de kalan Franklin?in ?al??malar?, d?nemin de etkisiyle sava? zaman?nda kar??la??lan sorunlara odaklanm??t?r. Bu s?re?te k?m?r?n do?as?, odun k?m?r ve bunlar?n nas?l verimli kullan?laca?? sorunu ?zerine ?al??m?? ve hen?z 26 ya??nda iken bu konuda be? bilimsel makale yay?nlam??t?r. Onun bu d?nemdeki ?al??malar?na bug?n bile at?f yap?lmaktad?r. O d?nemde kad?nlar?n ?n?ne konulan sosyal engelleri a?arak 1945?te fiziko-kimya doktoras?n? Cambridge ?niversitesi?nden alm??t?r. Daha sonra X-???n? k?r?n?m? tekni?i ?zerinde ?al??maya ba?lam??t?r. Bu y?ntemle kristalize edilmi? molek?l ve malzemelerin r?ntgenleri ?ekilerek, ?? boyutlu yap?lar? ??z?lebilmektedir. Rosalind Franklin?in DNA ile ilgili hikayesi, i?te bu teknik ?zerinde ?al??mas?ndan sonra ba?lam??t?r. Franklin, daha b?y?k ve karma??k molek?llerin yap?lar?n?n ??z?lmesinde bu tekni?in kullan?lmas?na ?nc?l?k etmi?tir.
1950 y?l?na kadar Fransa?da bu teknik ?zerinde ?al??malar?na devam etmi? ve King?s College?dan ald??? davet ?zerine DNA?n?n ?? boyutlu yap?s?n?n ??z?lmesi ?zerine ?al??mak i?in Londra?ya d?nm??t?r. Franklin bu problem ?zerinde yaln?z ?al??aca??n? d???n?rken laboratuvar?n ikinci sorumlusu Maurice Wilkins ise Franklin?in kendi ?al??mas?na yard?mc? olaca??n? d???nmektedir. Asl?nda hem Wilkins hem de Franklin e?it konumlarda ?al??maktad?rlar. Ancak Wilkins bunu ?ok sonralar? kabullenmi?tir. King?s College ve d?nemin kad?nlara bak??? d???n?ld???nde durum daha da iyi anla??lmaktad?r.

Engellere ra?men...
?niversitede yemek salonlar?na yaln?zca erkek akademisyenler al?nmakta, kad?nlar ise al?nmamaktad?r. Bu d?nem, bilim d?nyas?nda ?al??malar?n fizik ve kimyadan biyolojiye kayd??? ve arka arkaya pek ?ok bulu?un yap?ld??? bir d?nemdir. 1943 y?l?nda DNA?n?n genetik bilgiyi ta??d??? bulunmu? ve bu tarihten sonra DNA ?zerindeki ?al??malar yo?unla?m??t?r. T?m bu zorluklara ra?men Franklin, DNA iplik?iklerini kristalize ederek X-???n? k?r?n?m? y?ntemiyle r?ntgenlerini ?ekmeyi ba?arm??t?r. DNA?n?n ?nl? 51 numaral? X-???n? g?r?nt?s? Franklin taraf?ndan ?ekilmi?tir. Franklin, bu g?r?nt?y? yorumlamak ?zere deneylere devam ederken, Wilkins g?r?nt?y? ve hesaplamalar?n? Franklin?den habersiz James D. Watson ve Francis Crick ile payla?m??t?r. Franklin sav?n? kan?tlamak ?zere deneylerine ve ?al??malar?na devam ederken, Watson ve Crick 1953 y?l?nda DNA?n?n yap?s?n?n ikili sarmal oldu?unu s?yledikleri makalelerini ?Nature? dergisinde yay?nlam??lard?r. Ayn? say?da Franklin?in bulgular?, Watson ve Crick?in makalelerini destekleyici makaleler kategorisinde yay?nlanm??t?r.
Franklin, King?s College?da ya?ad??? gerginlikler ve ?n?ne ?ekilen setler nedeniyle yine Londra?daki Birckbeck College?a ge?erek, John Desmond Bernal?le ?al??maya ba?lam??t?r. J. D. Bernal, onun ?ekti?i DNA X-???n? foto?raflar?n?n ??imdiye kadar ?ekilmi? madde X-???n? foto?raflar?n?n en g?zeli? oldu?unu s?ylemi?tir. King?s College onun ge?i?ine tek bir ?artla izin vermi?tir. Franklin DNA ?zerinde ?al??may? b?rakacakt?r. Franklin, bunun ?zerine k?m?r ?zerine olan ?al??malar?na geri d?nm?? ve bu alanda yine say?s?z ba?ar?ya ve pek ?ok bilimsel makaleye imzas?n? atm??t?r. DNA ?zerine olan ?al??mas?n?n ?zerine s?nger ?ekmek zorunda kalan Franklin, vir?slerin yap?s? ?zerine yo?unla?arak be? y?l i?inde 17 makale yay?nlam??t?r. O ve grubunun bulgular? modern yap?sal virolojinin (vir?s bilim) temellerini atm??t?r.
Franklin, yumurtal?k kanserine yenik d??erek (b?y?k ihtimalle X-???nlar?yla ?al??man?n yan etkileri nedeniyle -o d?nemler kur?un korumalar pek kullan?lm?yordu) 1958 y?l?nda hayata veda etmi?tir. Ancak ya?am?n?n son g?nlerinde dahi ara?t?rmalar?na devam etmi?tir. 1962 y?l?nda Nobel Fizyoloji ve T?p ?d?l?, n?kleik asitlerin molek?ler yap?s?na ve canl?larda bilgi transferindeki ?nemlerine ili?kin bulu?lar? nedeniyle Watson, Crick ve Wilkins?e verilmi?tir. Franklin?in ise bu tarihte hayatta olmad??? i?in ?d?le dahil edilmedi?i y?n?nde a??klamalar bulunmaktad?r. DNA?n?n yap?s?n?n ??z?lmesi, modern biyolojinin hi? ku?kusuz en ?nemli geli?mesidir. Yap?n?n bilinmesi insan genomunu anlamam?zda bize ???k tutmaktad?r. 37 y?ll?k ya?am?na say?s?z bilimsel ba?ar?y? ve makaleyi s??d?ran bu dev kad?n; Rosalind Elsie Franklin, DNA ikili sarmal?n?n g?lgede b?rak?lm?? kahraman?d?r. Ona, yar?m y?zy?l ?nce konulan fiili ambargo, bug?n de pek ?ok biyoloji ders kitab?nda devam etmektedir.
G?nseli Bayram