Kay?s?c? devlet deste?i bekliyor

Malatya?n?n, 20?ye yak?n yemek ?e?idi, 50?yi a?k?n tatl?s?yla adeta can damar? konumundaki kay?s?n?n ?reticileri can ?eki?iyor. H?k?met politikalar?, ?retim sorunlar? vb. nedenlerle hem kay?s? ?reticileri hem de mevsimlik i??iler zor durumda. Malatya?n?n hemen hemen y?zde 70?i kay?s? ?retimiyle ge?imini sa?l?yor. Kay?s?, temmuz, a?ustos aylar?nda Ad?yaman, Urfa, Hatay, Diyarbak?r, Antep illerinden kalk?p Malatya?ya gelen 100 bini a?k?n mevsimlik i??i i?in de ?nemli bir ekmek kap?s?... ?reticiler devletin kendilerini 3-5 t?ccar?n eline b?rakt???n? ifade ederken i??iler ?al??ma ko?ullar?ndan ve yevmiyelerin azl???ndan ?ikayet?iler.
Kay?s? ?reticisi, T?rkiye ?retici K?yl? Sendikas? (T?m K?y-Sen) Malatya ?ube Y?neticisi Abuzer Ka?ar, kay?s? ?retiminin eme?ini kurtarmaz duruma geldi?inden yak?n?yor. Ka?ar, ?Ben kay?s?y? 5-6 YTL?ye satt???m? biliyorum. Ge?en sene 1 depo ilac? 50 YTL?ye at?yorken bu sene 120 YTL?ye at?yoruz. Her ?ey pahalanm?? ama kay?s? fiyatlar? d??m??. Bug?n rekoltenin alt?nda kay?s? olmas?na ra?men birka? t?ccar?n oyunuyla kay?s? 2-2.50 YTL. Buna ba?l? olarak da getirdi?imiz i??iler normalde 20-25 YTL?lik i?te 10-13 YTL?ye ?al???yor. ??ler ac?s?, 20 y?ld?r kay?s?yla u?ra??yorum. Daha ?nce t?t?n ekiyordum ama devlet kotalarla t?t?n? elimizden ald?. S?ra kay?s?da m??? diyor.
Ya???lar geldi
T?ccar?n okullar?n a??ld???, i??ilerin gidece?i, bor?lar?n ?denece?i vb. kritik d?nemlerde gelerek teklifler yapt???n?, paraya s?k??an ?ift?inin mecbur kalarak mal?n? verdi?ini ifade eden kay?s? ?reticisi Kemal Mete ya?ad?klar? s?reci ??yle anlat?yor: ?T?ccar ?kay?s? ?ok 1.50 YTL?den fazla vermem? diyor. Kay?s?n?n para etmemesi nedeniyle i??iler de ?ift?iler de peri?an oluyoruz. Bug?n kay?s?m?z 5 YTL etmi? olsa biz de i??ilere seve seve 20 YTL veririz. ?imdi ya???lar geliyor kilosunu 600-700 kuru?tan al?yor, g?t?r?p 2.50 YTL?den sat?yor. Sen u?ra??yorsun o kazan?yor...?
H?seyin Mete de destekliyor Kemal Mete?yi: ?Pazar sorunumuz var. Kay?s?m?z hak etti?i de?eri bulam?yor. Su, ila?, g?bre, kasa, nakliye ?ok pahal?. Kay?s?dan paray? as?l emek verenler de?il tefeciler kazan?yor.?
Kay?s? ?reticisi Mustafa Mete ise al?m g??lerinde ya?ad?klar? erimeye dikkat ?ekiyor: ?1946 do?umluyum anadan do?ma da ?ift?iyim. ?nce ekin ekerdik, ?imdi kay?s? ?retiyoruz ama yal?n ayak, ba? a??k. 1997?de 1 ton kay?s?ya ikinci el trakt?r alma ?ans? varken, bug?n 65 model bir trakt?r alabilmek i?in 4 ton kay?s? satman gerekiyor. Bunun as?l nedeni de kay?s?ya devlet deste?i yoktur, kooperatifle?me yoktur. Zaten devlet her zaman fakirin fakir olmas?n? istiyor. Devlet fakirin devleti de?il, zenginin devletidir. Burada ?al??an i??iler a?lar, a?. Kay?s? sahibinin eline bak?yor ki bir iki domates getirsin de, biber getirsin de o g?n yavan ekmek yemesin. IMF emretti h?k?met tar?m? bitirdi. Biz daha ne zamana kadar IMF?ye u?akl?k edece?iz.?
T?ketilmi?, i?levsizle?mi?, ya?malanm?? kaynaklar
Ak?ada? Ziraat Odas? eski ?kinci Ba?kan? ve kay?s? ?reticisi Ali Seydi K?ro?lu kay?s? ?retimi konusunda olanaks?zl?klar?ndan kaynakl? yetersizliklere dikkat ?ekiyor: ?Malatya?da yaprak ve toprak analizi yap?labilecek bir laboratuvar bulunmakta ancak yetersiz kalmaktad?r. Bu konuda Malatya ?ift?isi ihmal edilmi?tir. Malatya?da bir Kay?s? Ara?t?rma Enstit?s? kurulmu?tur. Oras? da gerek ekonomik olanaks?zl?klardan gerekse de ana ge?im kayna?? tar?m olan ilimizde ziraat fak?ltesi bunmamas?ndan kaynakl? yeterli olamamaktad?r. Sulama birli?inin kayma??n? DS? (Devlet Su ??leri) yemi?, i?i bitince de birli?i halka devretmi?. 30-40 y?ll?k eski tesisi ?ift?iye devretmi?. Halihaz?rda yeni projeler var ama, hayata ge?irilmemekte. Tabii ki b?t?n bunlar?n yan? s?ra devlet politikalar? da ?ift?iyi dara sokmaktad?r. Kay?s?n?n maliyeti her ge?en sene y?kselmektedir. Ancak kay?s?n?n de?eri her ge?en sene d??mektedir. Bug?n ?reticiler ger?ekten de zor durumdalar. ?hracatta bir istikrar yok. Kay?s? fiyatlar? birka? tefeci, t?ccar?n elinde.
?reticilerimizin b?t?n bu s?k?nt?lara kar?? m?cadele edebilece?i yeterli, bir ?rg?tl?l??? yoktur. (Malatya/EVRENSEL)

---

Irgatlar da ma?dur

Ekmek paras? umuduyla Malatya?ya gelmi? olan tar?m i??ileri, bar?nma olanaks?zl?klar?, beslenme yetersizlikleri ve a??r ?al??ma ko?ullar?na ra?men d???k ?crete mahkumlar.
H?seyin Co?kun (Mevsimlik i??i): Ad?yaman?dan geliyoruz. Yapt???m?z i?e g?re yevmiyeler az. ?reticinin mal? para etmiyor. Bug?n i??ileri ?avu?lar getirmi?ler sahip ??km?yorlar. ???iler ?oluk ?ocuk peri?an oluyor. Bir i??i 13 YTL al?yor. Ama herkesin durumu da ortada.
Mustafa ?zpolat (Mevsimlik i??i): Ben Ad?yaman?dan 4 y?ld?r Malatya?ya kay?s?ya ?al??maya geliyorum. Ad?yaman?da biz t?t?n ekiyorduk. T?t?n? de kotaya koydular. Biz de mevsimlik i??i olarak buralara gelmek zorunda kald?k. Toz topra??n i?inde bu s?cakta gece g?nd?z demeden ?al???yoruz. ?ad?rlarda kal?yoruz. Eme?imizin kar??l???n? alam?yoruz. Biz de memnun de?iliz ?retici de. Devletimiz kay?s?ya gereken yard?m? yaparsa bizim de ?reticinin de y?z? g?ler.
Halil Song?l (Mevsimlik i??i): ???iler iyi ?al???yorlar ama bu hayat ?artlar?na g?re yevmiyeler biraz d???k. Bizler t?ccar?n ad?na ?al???yoruz. Sabah saat be?te i?ba?? ediyor ak?am sekizde paydos ediyoruz. Bizim gibi ?ift?iler de dar durumda. Biz devletten i??iye de ?ift?iye de elini uzatmas?n? istiyoruz. Milletvekillerimiz Ankara?ya gidip de k?rs?lerde sohbet etmesinler. T?rkiye?deki yoksullu?u ve yolsuzlu?u bitirsinler. Verdikleri vaatleri yerine getirsinler. Biz devletimizden bunlar? bekliyoruz.

---

Kay?s? hakk?nda...
Ya? kay?s? ?retiminin yakla??k y?zde 50?si, kuru kay?s? ?retiminin ise y?zde 95?i Malatya ilinde yap?lmaktad?r. ?retilen kuru kay?s?n?n ?ok ?nemli b?l?m? ihra? edilmekte ve d?nya kuru kay?s? ticaretinin yakla??k y?zde 80-85?i Malatya?dan sa?lanmaktad?r.
B?t?n bunlar?n hakl? bir sonucu olarak Malatya ili kay?s? ile an?lmaya ba?lanm??, daha do?rusu Malatya ile kay?s? ?zde? iki kelime haline gelmi?tir. B?lgedeki kay?s? bah?elerinin yakla??k y?zde 90-95?lik b?l?m? kurutmal?k kay?s? ?e?itleri ile tesis edilmi?tir. Yeti?tirilen kay?s? ?e?itlerinin y?zde 73?n? Hac?halilo?lu, y?zde 17?sini Kabaa??, geriye kalan k?sm? ise So?anc?, Hasanbey, ?atalo?lu ve Zerdali y?zde1?den az) a?a?lar? olu?turmaktad?r. ?nemli kay?s? ?retim alanlar? Darende, Ak?ada?, Battalgazi, Kale, Merkez, Yaz?han ve Hekimhan?d?r. En erken hasat Kale?de yap?lmakta, bunu Battalgazi, Merkez, Yaz?han, Ak?ada? ve Darende izlemektedir. Kale ve Darende aras?nda hasat bak?m?ndan yakla??k 20-25 g?nl?k bir fark bulunmaktad?r. B?lgede temmuz ay? i?erisinde olgunla?an kay?s? hasat edildikten sonra k?k?rt odalar?nda k?k?rtlenmekte (islim) ve kurutulmaktad?r. Kurutulan kay?s? boylan?p ambalajland?ktan sonra ihra? edilmektedir. Bir di?er kuru kay?s? i?leme y?ntemi ise g?n kurusudur. G?n kurusunda ise meyve islim i?lemi yap?lmadan g?ne?e serilmekte ?ekirde?i ??kart?ld?ktan sonrada tekrar g?ne?e serilip kurutulmaktad?r.
Kemal G?ltekin