29 Temmuz 2007 00:00

?gurbet?iler?, g?mr?k oylar? ve t?rkiye se?imleri

T?rkiye?de yap?lan her se?im ?ncesinde, Avrupa ?lkelerinde ya?ayan T?rkiye k?kenli g??menler aras?nda da hareketli ve de hararetli tart??malar ba?lar. 1961?den itibaren Avrupa ?lkelerinde ?al??mak ?zere g?? eden ve bir daha da geri d?nmeyen, say?lar? ?u anda, merkezi Almanya?n?n Essen kentinde bulunan T?rkiye Ara?t?rmalar Merkezi?ne g?re 4 milyon 200 bini ge?en T?rkiye k?kenli g??menlerin se?im hakk? hep tart??ma konusu oldu.

Paylaş

T?rkiye?de yap?lan her se?im ?ncesinde, Avrupa ?lkelerinde ya?ayan T?rkiye k?kenli g??menler aras?nda da hareketli ve de hararetli tart??malar ba?lar. 1961?den itibaren Avrupa ?lkelerinde ?al??mak ?zere g?? eden ve bir daha da geri d?nmeyen, say?lar? ?u anda, merkezi Almanya?n?n Essen kentinde bulunan T?rkiye Ara?t?rmalar Merkezi?ne g?re 4 milyon 200 bini ge?en T?rkiye k?kenli g??menlerin se?im hakk? hep tart??ma konusu oldu.
1960?l? y?llarda hen?z hayatlar?n?n ba??nda olan, bundan ?t?r? de belki ancak bir-iki kez oy kullanabilen ya da hi? kullanmayan T?rkiye k?kenli i??ilerin uzun y?llar en b?y?k ?zlemlerinden birisi, en temel demokrasi ve yurtta?l?k hakk? olan oy kullanmay? yerine getirmekti.
Bug?n Avrupa ?lkelerinde ya?ayan ve T?rkiye Cumhuriyeti vatanda?? olan birinci ku?ak i??ilerin ?ok ?nemli bir b?l?m? hayat?nda ya bir-iki kere ya da hi? sand?k ba??na gitmemi?tir.

T?rkiye?de oy kullanmak ya da kullanamamak
Bundan ?t?r? T?rkiye se?imlerinde, T?rkiye?den bak?nca h?l? d?viz getiren ?gurbet?iler? olarak g?r?len, ger?ekte ise art?k Avrupa ?lkelerinde kal?c?la?an g??menlerin oy kullan?p kullanmayaca?? her se?im ?ncesinde yo?un bir ?ekilde tart???l?yor. Hatta bu kez tart??malar ?ncekilere nazaran ?ok daha erken ba?lat?ld?.
Hen?z erken se?imler bile g?ndemde olmaz iken, y?l sonunda se?imlerin yap?laca??n? hesaplayan baz? gazete ve ?evreler haftalar, belki de aylar s?ren bir kampanya ile yurtd???nda ya?ayan T?rkiye Cumhuriyeti vatanda?lar?na bu kez se?me ve se?ilme hakk?n?n verilmesini g?ndeme getirdiler. Oy kullanma bi?imi olarak konsolosluklara se?im sand?klar?n?n kurulmas? ?nerildi. Ancak, 2 milyon 700 bin kadar T?rkiye k?kenlinin ya?ad??? Almanya, g?venli?in sa?lanamayaca??n? ifade ederek bu y?nteme pek s?cak bakm?yor. Ger?i T?rkiye?nin de bu y?nde ciddi giri?imlerinin oldu?u s?ylenemez.
Bir di?er ?neri ise mektupla oy kullanma. Konsolosluklara as?lacak se?men k?t?klerine ba?l?, her se?men kendisine g?nderilen se?im pusulas?n? doldurup belirtilen adrese g?nderebilir. Buna da pek yana?an yok gibi g?r?n?yor.
Konsolosluklarda sand?k kurulmas?n? ?nerenler genellikle, bir ?lkenin vatanda?lar? kendi ?lkelerindeki se?imler i?in oy kulland?klar?nda, ?Bir biz yapamad?k? diyerek serzeni?lerini dile getiriyorlar. En son benzer bir durum Irak?ta yap?lan se?imler dolay?s?yla g?ndeme gelmi?ti. Almanya?da ya?ayan Irakl?lar?n konsolosluklarda kurulan se?imlerde oy kullanmas? ?T?rkiye?ye ?rnek? olarak g?sterilmi?ti.
Ayn? ?ekilde, ge?en y?l ?talya?da yap?lan genel se?imlerde Prodi?nin yurtd???nda ya?ayan ?talyanlar?n oylar?yla k?l pay?yla da olsa se?ilmesi de ba?ka bir ?rne?i te?kil etmi?ti.

G?mr?k kap?lar?ndaki oylar
B?t?n ??z?m ?nerilerini hi?birisi bu se?imler ?ncesinde de i?e yaramad? ve Avrupa ?lkelerinde ya?ayan T?rkiye k?kenlilere bu kez de g?mr?k kap?lar?nda oy kullanma d??t?.
Avrupa ?lkelerinde ya?ayan T?rkiye Cumhuriyeti vatanda?lar?n?n g?mr?k kap?lar?nda oy vermesi, 1995?te ?iller h?k?meti taraf?ndan Anayasa?da yap?lan de?i?iklikle sa?lanm??t?. Buna g?re yurtd???nda alt? aydan fazla ya?ayan ve T?rkiye?nin herhangi bir yerinde se?im k?t???ne yaz?l? olmayan vatanda?lar g?mr?k kap?lar?nda oylar?n? kullanabiliyor.
22 Temmuz Pazar g?n? yap?lan erken genel se?imler i?in yurtd???nda ya?ayan T?rkiye Cumhuriyeti vatanda?lar? 26 Haziran?dan itibaren g?mr?klerde oy kullanmaya ba?lad?. Listelere ise sadece partilerin isimleri yaz?ld?. Ba??ms?z adaylara oy verme imkan? yoktu. Bu asl?nda ?iki s?n?fl? bir T?rk vatanda?l???? anlam?na da geliyor. ??nk? T?rkiye i?inde ya?ayan yurtta?lar ile T?rkiye d???nda ya?ayan yurtta?lar?n ?n?ne se?ilebilir farkl? iki ayr? liste konuluyor. Yurtd???ndakiler sadece se?imlere kat?lan partilere oy verme hakk?na sahip iken, yurti?inde ya?ayanlar partilerle birlikle farkl? ba??ms?z adaylara da oy verebiliyordu. E?itli?in sa?lanmas?n?n teknik a??dan zor ve karma??k bir uygulama oldu?u s?ylenebilir. Ancak bir devletin yurtta?lar?n? iki ayr? s?n?fa b?l?p, ayr?mc?l?k elbette kabul edilebilecek bir durum de?il.

Avrupa?dan T?rkiye?ye oy seferleri
Avrupa ?lkelerinde ya?ayan T?rkiye k?kenlilerin b?y?k b?l?m?n?n g?mr?klere gidip oy kullanmas? m?mk?n de?il elbette. Ge?mi? d?nemde, T?rkiye?deki partilerin Avrupa?daki destek?isi kurum ve kurulu?lar taraf?ndan ?zel olarak u?ak seferleri d?zenlenirdi. ?mece usul?yle tutulan u?aklarla g?mr?k kap?lar?na giden se?menler, oylar?n? kulland?ktan sonra geri d?n?yorlard?. B?ylece her se?im s?ras?nda g?mr?k kap?lar?na ?oy seferleri? d?zenleniyordu. En son 2002?de yap?lan se?imlerde 115 bin ki?i g?mr?klerde oyunu kulland?. Bu da oy kullanma hakk? olanlar?n ancak y?zde 5?ine denk geliyor.
Bu y?l ise 216 bin ki?i oyunu kulland?. O kullanma hakk? olanlar aras?nda bir orant? yap?ld???nda bu say?da olduk?a d???k. Bu se?imleri Avrupa?daki T?rkiyeliler i?in ilgin? ve kolay k?lan y?n yaz tatiline denk gelen bir d?nemde yap?l?yor olmas?yd?. Bundan ?t?r?, g?mr?k kap?lar?nda ?oy patlamas??n?n ya?anaca?? hesaplar? yap?l?yordu. Y?ksek Se?im Kurulu da 26 g?mr?k kap?s? i?in 1.5 milyon oy pusulas? bast?rd?. Avrupa?dan yap?lan tahminlerde ise en az 400-500 bin ki?ini oy kullanaca?? y?n?nde idi. Ancak, ilginin beklenin ?ok alt?nda oludunu rakamlar g?steriyor.
Bug?ne kadar pek ?nemsenmeyen g?mr?k kap?lar?ndaki oylar?n, Hakkari?de bir Bin Umut Aday??n?n d??mesine vesile olmas? dikkat ?eken bir di?er nokta.

Avrupa?daki hesaplar Ankara?ya uymuyor
B?t?n bunlar?n yap?ld??? s?rada, ?rne?in T?rkiye Ara?t?rmalar Merkezi gibi kurumlar ayr?nt?l? se?im ve se?men analizi raporlar? haz?rlayarak, ?Avrupa T?rkleri?nin ne kadar milletvekili g?nderebilece?i ?zerinde spek?latif a??klamalar yap?l?r. Hesaplamalara g?re, Avrupa ?lkelerinde ya?ayan T?rkiye k?kenlilerin 2 milyon 455 binin T?rkiye?deki se?imlerde oy hakk? bulunuyormu?, Bu da T?rkiye?nin ???nc? b?y?k ili olan ?zmir?in se?men say?s?na yak?n imi?. Bu demektir di, ?Avrupa T?rkleri?nin de ?zmir kadar, yani 23-24 milletvekili ile TBMM?de temsil edilmesi gerekiyor.
B?t?n bu ?nerilerin hi?birisi yerine gelmedikten sonra, partiler adaylar? belirlemeye ba?lad?klar?nda, bu kez hangi partini listesinde ka? ?Avrupa T?rk??n?n oldu?u hesaplar? yap?l?r ve aday say?s?na g?re partilerin tercih edilebilirlik durumu ortaya ??kar?l?r, yorumlar yap?l?r, a??klamalar yap?l?r.
Partilerin ?Avrupa T?rkleri?ne verdi?i de?er listelerinde g?sterdi?i aday say?s?na g?re ?l??l?r. Programlar?nda T?rkiye?nin gelece?i, ya da Avrupa ?lkelerinde ya?ayan T?rkiye k?kenlilerin T?rkiye?den kaynaklanan sorunlar?na nas?l ??z?mler getirdikleri daha sonraki kriterler aras?nda yer al?yor. Her ?eyin ba??na ??nce Avrupa T?rk?? konulur.
Ge?ti?imiz d?nem ?Avrupa T?rkleri? ad?na CHP ?stanbul Milletvekili Ali Riza G?l?i?ek TBMM?de bulunuyordu. Uzun y?lar K?ln?de ya?ayan bir insan olarak G?l?i?i?ek elinden geldi?i, partisinin politikas?n?n izin verdi?i kadar?yla sorunlar? g?ndeme getirmeye ?al??t?, ?nergeler verdi. Yurtd???ndaki T?rklerin sorunlar?n? tespit etmek i?in kurulan komisyonlarda yer ald?.
22 Temmuz se?imlerinde ise, ?Avrupa T?rkleri? ad?na CHP?den Ali K?l?? (?stanbul), DP?den Ayd?n Yard?mc? (Ankara) ve AKP?den Saadettin K?l?? (Mu?) milletvekilli?i i?in aday g?sterildi. Ancak bu kez hi?birisi g?sterilen yerden parlamentoya se?ilmeyi ba?aramad?.
Olu?an bu tablo i?erisinden bak?ld???nda, aylar ?ncesinden ?Avrupa T?rkleri?ni se?imler oy kullanmas?, parlamentoda temsil edilmesi ?zerine yap?lan hesaplar?n, s?rd?r?len kampanyalar?n b?y?k bir fiyaskoyla sonu?land???n? g?steriyor.

Hakkari?ye vekil adaletsizli?inin g?sterdi?i
G?mr?kte kullan?lan oylar bug?ne kadar T?rkiye?deki se?imlerin sonu?lar?n? de?i?tirebilecek derecede etkili olmad??? i?in pek g?ze ?arpmad?. Ancak bu kez Hakkari?de Bin Umut aday?, Hakkarililer taraf?ndan kullan?lan oylar ile se?ilirken, g?mr?klerde kullan?lan oylar?n ?lke genelinde partilere da??t?lmas?, bu ilke sonu?lar? AKP lehine de?i?tirdi. Hakkarililerin oylar?yla se?ilmeyi hak etmeyen AKP?li vekil denilebilir ki Avrupa ?lkelerinde ya?ayan g??menlerin kulland??? oylar sayesinde se?ilmeyi ba?ard?.
?imdi bu durumun ne kadar demokratik olup olmad???n? inceleyelim. E?er Hakkari?den bir vekil parlamentoya gidecekse, bunun Hakkarili se?menlerin oylar?yla belirlenmesi en demokratik olan?d?r. Demokratik olmayan ise Hakkarili olmayanlar?n oylar?yla bir milletvekilinin Hakkari halk?n?n vekili olarak se?ilmesidir.
Bu tablonun kendisi asl?nda Avrupa ?lkelerinde ya?ayan, bundan sonra da orada ya?amaya devam edecek, vergilerini o ?lkelerde ?deyen, T?rkiye?ye ise ancak tatilden tatile gelen insanlar?n, T?rkiye Cumhuriyeti vatanda?? olsalar da ya?amad?klar? bir ?lkedeki se?imlerde oy kullanmas?n?n yarataca?? sak?ncalar? ?arp?c? bir ?ekilde ortaya koyuyor.

Ya?an?lan ?lkelerde se?me ve se?ilme hakk? i?in m?cadele
Bundan ?t?r? T?rkiye?de ya?amayan ve ya?am merkezi T?rkiye olmayan insanlar?n, bu ?lkedeki temsiliyete d??ar?dan m?dahale etmeleri bir?ok soruna yol a??yor.
Bu durum asl?nda, ayn? zamanda T?rkiye k?kenli g??menlerin ya?ad?klar? ?lkelerde, vatanda? olmasalar bile, se?me ve se?ilme hakk?na sahip olmalar?n? ne kadar ?nemli oldu?unu g?steriyor.
Bu ayn? zamanda T?rkiye k?kenli g??menler aras?nda ya?ad?klar? ?lkelere ait olma duygusun geli?tirecek, uyum s?recini g??lendirecektir. T?rkiye?deki se?imleri Avrupa ?lkelerinde ya?ayan T?rkiye k?kenlilere dayatanlar?n as?l maksad?n?n T?rkiye merkezli bir ya?am?n Avrupa?ya ta??nmas?, b?ylece g??menlerin i?inde bulunduklar? ?lkelerdeki sorunlara ilgisiz kalmas?, i?e kapanmas? oldu?u s?ylenebilir. Bu da hem uyum s?recine ?nemli darbeler vuruyor hem de T?rkiye?de, t?pk? Hakkari?de oldu?u gibi, haks?z durumlar?n ortaya ??kmas?na yol a??yor.
Bug?n Avrupa ?lkelerinde ya?ayan T?rkiye k?kenli g??menlerin ?nemli bir b?l?m?n?n T?rkiye?deki se?imlerde oy kullanman?n kendi sorunlar?na bir ??z?m getirmedi?i bilincinde oldu?u daha y?ksek sesle ifade edilebiliyor. ??nk?, kar?? kar??ya oldu?u i?sizlik, yoksulluk, ayr?mc?l?k ve ?ocuklar?n?n e?itim alan?ndaki problemlerin ?o?unun kayna??n?n ya?ad??? ?lkelerin h?k?metlerinin izledi?i politikalardan kaynaklan?yor. Almanya?daki i?sizli?e T?rkiye?deki h?k?metin ??z?m getirmeyece?i ortadayken, bu y?nl? bir taleple T?rkiye?deki se?imlerde oy kullanmak ger?ekten abestir.
Bundan ?t?r?, Avrupa ?lkelerinde ya?ayan T?rkiye k?kenli g??menlerin sorunlar?n?n as?l ??z?m adresi bulunduklar? ?lkelerdir ve burada yerli emek?ilerle birlikte ??z?mler i?in hareket etmelerinden ge?mektedir. Elbette bu, T?rkiye?deki h?k?metlerin Avrupa ?lkelerinde ya?ayan g??menlere kar?? sorumluluklar?n? yerine getirmemesi ya da T?rkiye?den kaynaklanan sorunlar?n ??z?m? do?rultusunda m?cadele edilmemesi anlam?na gelmiyor. Tam tersine, i?ba??na gelen h?k?metten konsolosluklardaki b?rokratik engeller, bedelli askerlik, vatanda?l?ktan ??karmalar, emeklilik ma?duriyeti... gibi konularda somut ad?mlar atmas?n? talep etmek, bu do?rultuda etkili m?cadele y?r?tmek gerekiyor.
Y?cel ?zdemir
ÖNCEKİ HABER

milliyet?i s?ylemin g?lgesinde 22 temmuz se?imleri

SONRAKİ HABER

ba? d?nd?ren se?im dinamiklerinden se?meler

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...