Susuzlu?un sorumlusu kim? 3

Son d?nemlerde ya?anan susuzlu?un nedeni, iktidarlar ba?ta olmak ?zere, ?k?resel ?s?nma ve kurakl??a? ba?land?. B?y?k kentler ba?ta olmak ?zere ?ehirlerde suyun ?artan s?caklar ve kurakl?k nedeni ile bitti?i? propaganda edildi. Susuzluk nedeniyle yap?lan ve yap?lacak olan kesintilerin durdurulmas? i?in ?s?cakl???n d??mesi ve ya?mur ya?mas?? gerekti?i yetkililer taraf?nda s?rekli tekrarlan?yor. Ya?anan ?susuzluk, kurakl?k ve k?resel ?s?nma? ile ilgili g?r??t???m?z ?stanbul Teknik ?niversitesi ?n?aat Fak?ltesi Dekan? Prof. Dr. Derin Orhon s?ylenenlerin ger?e?i yans?tmad???n? belirterek, ya?anan susuzlu?un, kurakl???n ve k?resel ?s?nman?n birdenbire ortaya ??kmad???n?, k?resel ?s?nma ve kurakl???n, ?lkelerin uygulad??? politikalar sonucu, ?lkemizde ya?anan susuzlu?un ise T?rkiye iktidarlar?n?n politikas?zl?klar?n?n ?r?n? oldu?unu dile getirdi.

Son d?nemlerde su tart??malar? ?lkenin birincil g?ndemi haline geldi. Siz bu tart??malar?, tart??malar?n i?indeki biri olarak nas?l de?erlendiriyorsunuz?
T?rkiye az su kullanan bir ?lke. Ayr?ca tatl? su kaynaklar? a??s?ndan ?ok zengin bir ?lke olmamakla birlikte fakir olarak da g?r?lmeyecek bir ?lke. San?ld???n?n aksine, olan suyunu da az kullanan bir ?lke. G?nde ki?i ba??na ortalama su t?ketimi 140-160 litre civar?nda oldu?u s?yleniyor ama ben bunun ger?ekleri yans?tmad???n? ve bu miktar?n 60-70 litre aras?nda oldu?unu d???n?yorum. Avrupa ve Amerika ?lkelerinde insanlar g?nde ki?i ba??na ortalama 400-500 litre su t?ketiyor. Durum b?yleyken insanlardan kulland?klar? normalin alt?ndaki sudan da tasarruf yapmalar?n? istemek do?ru de?il. ??nk? belirtti?im gibi T?rkiye?de su zaten az kullan?l?yor ve bence insanlar daha fazla su t?ketmeliler. G?nde 50-60 litre su t?ketimi ya?am standartlar?n? d???recek bir rakam. T?m bunlar?n yan? s?ra tabii ki suda tasarruf sa?lanmal?. Ancak bunun vatanda?lardan de?il ba?ka yollardan yap?lmas? gerekiyor.

Ya?anan susuzluk nedeni ile ?ehirlerin suyunun bitti?i, barajlar?n kurudu?u tart???l?yor. Bu duruma nas?l gelindi?i ve sorunun nas?l ??z?lebilece?ine dair de?erlendirmelerinizi alabilir miyiz?
Su meselesini ele ald???n?zda ?unu unutmamak gerekir ki suya kendi ba??na bakamazs?n?z, o ?evrimin (?evrenin) bir par?as?. Bizler de ?evrim i?erisinde yer alarak suyu ta??y?c? olarak kullan?yoruz. T?rkiye i?in ?nemli olan suyun az kullan?lmas? de?il olanaklar?n iyi de?erlendirilmesi ve suyun da i?inde oldu?u ?evrimin tahrip edilip kirletilmemesidir. Bizler suyu ?e?itli bi?imde kirleticilerle kirletiyoruz. Su ?evrim i?erisinde yenilenip temizleniyor ve tekrar bizlere d?n?yor. E?er bu durumda kullan?lan su miktar?n? azalt?rsan ve kirletici unsurlar? azaltamazsan bu suya kar??an kirleticilerin oran?n? y?kseltir. Bu durum da suyun ?evreye verece?i zarar? art?r?r. Bu da i?ilebilir-kullan?labilir suyun tahrip edilmesi anlam?na gelir. Bu durum sanayi i?in oldu?u kadar evsel at?klarda da ge?erlidir. Yani evlerde kullan?lan suyun miktar?n? ne kadar azalt?rsan ?evreyi kirletme ?zelli?ini o kadar art?r?rs?n. ?nemli olan az su kullanmak de?il var olan ?evrimin dengeli bi?imde s?rmesini sa?lamakt?r.

?stanbul?un su s?k?nt?s?n?n ??z?m? i?in en ?ok dile getirilen proje Melen. Melen projesinin ?stanbul?un su sorununun ne kadar?n? ??zebilece?ini d???n?yorsunuz?
Anadolu yakas? ile Rumeli yakas?n?n ?ehir ?ebeke ba?lant?lar?yla birbirine ba?lanamamas?. Bunun sonucunda bir yakada su bitti?inde di?er yakada su olsa bile suyu biten yakaya aktar?lam?yor. Susuzlukla birlikte en fazla tart???lan Melen?den su getirilmesi projesi ger?ekle?se bile Anadolu yakas? ?ebekelerine getirilen su ?u haliyle Rumeli?ye getirilemeyecek ve ?stanbul?un tamam?n?n su sorunu ??z?lemeyecek. Ki Melen projesinin ?ok ?nceden bitmesi gerekmesine ra?men h?l? bitirilmemi?tir. Burada ?nemli bir y?netim ve bilgi eksikli?i var. Bu y?l?n kurak ge?ece?i yeni bilinen bir ?ey de?il, sa??r sultan bile duydu. ?imdi bu kurakl??a niye hayret ediliyor ki! Yetkililer gerekli ?nlemleri alsayd? ?imdi bu sorun ya?anm?yor olacakt?.
?stanbul B?y?k?ehir Belediye Ba?kan? Kadir Topba? su s?k?nt?s?n? denizden elde edecekleri suyla ??zeceklerini s?yledi. Bu projenin hayata ge?mesi ne kadar m?mk?n?
Teknik olarak do?ru olsa da bu s?yledi?i proje ?yle birka? g?n ve birka? ay i?inde yap?labilecek de?ildir. E?er gerekli ?nlemler al?n?p gerekli projeler yap?lsayd? bug?n denizden de su al?nabilirdi. Su kayna?? dendi?inde akl?m?za hep i?ilecek su kaynaklar? geliyor. Kullan?lan 140 litre suyun ancak birka? litresini i?iyoruz, geri kalan?n? ise ba?ka ama?lar i?in kullan?yoruz. Y?ksek kalitede bir suya ihtiyac?m?z yok. Mesela ?stanbul ilk olarak Kad?k?y b?lgesinde kurulmu?tur. Ama y?neticiler g?zlerinin ?n?ndeki denizi g?rmeyerek bug?ne kadar buradan yararlanamam??lard?r. Bug?nk? teknolojide deniz suyu ?ok ?nemli bir su kayna??d?r. Uygun i?lemler yap?l?p bir kaynak olarak kullan?labilir. Ve bu su d???k maliyetlerle halledilebilir. Bug?n deniz suyundan bir litre su elde etmenin maliyeti 70-80 kuru?lara kadar d??t?. Bunu yapmam?? olmak ?ok b?y?k bir eksiklik. Bu ?stanbul?un b?t?n suyunu sa?layamasa da ??z?m i?in yollardan birisidir.

Su sorununun ??z?lmesi i?in ilk elden ba?ka neler yap?labilir?
K?resel ?s?nma da susuzluk da kurakl?k da bir gecede ortaya ??kmad?. Dolay?s?yla ??z?m? de bir gecede veya ilahi g??lerle olmaz. Su s?k?nt?s?n?n ??z?lebilmesi i?in y?r?t?lebilen ve do?ru bir su politikas?n?n olu?turulmas? gerekir. Bu yap?lmad??? s?rece g?n?birlik projeler g?z boyamaktan ?teye gitmez.
Su tasarruf kaynaklar?n?n i?erisinde en ?nemlilerinden biri; y?zde 20?lerde olmas? gereken ancak daha ?nceleri ?stanbul?da bile y?zde 50?lerde oldu?u bilinen ?ehir ?ebeke ka?aklar?n?n ?nlenmesi. Bir, susuzluk konusunda ?nemli bir bilgi eksikli?i var; ikinci olarak soruna b?lgesel bakamamak gibi bir sorun var. ???nc?s? ise ??z?m denince akla hemen k?s?nt?lar ve halktan beklenen tasarruflar geliyor. D?rd?nc?s? de t?m imkanlardan yararlanm?yoruz ve do?ru d?r?st plan yapm?yoruz. T?m bunlara bakt???m?zda ?lkenin su politikas?n?n bilgili ellere teslim edilmesi gerekti?ini g?r?yoruz. Suyun uygun kullan?lmas? demek sadece tasarruf edilmesi ve kaynaklar?n korunmas? de?il ?evrenin de korunmas? demek. Suyun temin edilmesi, geli?en teknolojiyle birlikte kolay ama as?l ?nemlisiyse suyun da i?erisinde bulundu?u d?n???m? olan ?evrenin kirletilmemesi. Yani ?evrimin do?ru sonland?r?labilmesi. Siz t?ra? olurken su tasarrufu yap?n diyorsunuz ama ?ehir ?ebeke sular?ndaki y?zde 50 ka?a?? d?zeltemiyorsunuz. Sorunun ??z?m?ne bak??, bu ?rnek kadar a??k ve ?arp?c?.
YARIN: Salg?nlar?n ?n?ne ge?ilemez

Yetkililer bas?n?n kar??s?na ??karak halktan tasarruf yapmas?n? istiyor ve projelerinin bitece?i tarihleri a??kl?yor. H?k?metin ve belediyelerin susuzlu?un a??lmas?nda yeterli ve do?ru politikalar y?r?tt???n? d???n?yor musunuz?
T?rkiye?nin sorununu ??zecek bir su politikas? olmad??? gibi var olan ??z?mler de yerel y?netimlere b?rak?lm?? durumda. Yerel y?netimler de sorunun ??z?m? konusunda ne kadar anl?yorlarsa ve niyetleri neyse ona uygun davran?yorlar. Bu nedenle denize k?y?s? olan belediyeler bile su sorununu ??zmekte aciz kal?yor. T?rkiye?nin di?er bir?ok yerinde oldu?u gibi ?stanbul?da da su sorununun ??z?m? do?al kaynaklara dayal? bir politikayla a??labilir. ?stanbul?un suyu denince akla sadece ya?mur sular?n?n birikimiyle olu?an akarsular?n bir yere toplanmas?yla ??z?lece?i d???n?l?yor. Bu fikir k?smen do?ru olsa da sorunu tamamen ortadan kald?rmaz. ?stanbul?da susuzlu?un en ?nemli sebeplerinden biri var olan su havzalar?n?n yeterince korunamamas?d?r. Bunun sonucu olarak en yak?n zamanda K???k?ekmece havzas?n? kaybettik. ?merli su havzas?n?n yan?na Sultanbeyli Belediyesi kuruldu. Belediye binas? dahil olmak ?zere b?t?n Sultanbeyli ka?ak. Yap?la?man?n olmamas? gereken bir yere y?netimler kendi elleriyle ?ehirler, belediyeler kuruyorlar.

---

Kyoto?nun imzalanmas? sorunu ??zmez

Suyun ve ?evrenin korunmas? konusunda T?rkiye?de y?r?t?len ?al??malar? nas?l de?erlendiriyorsunuz?
T?rkiye uluslararas? s?zle?melere imza atarak ?e?itli taahh?tleri kabul etse de bunlar?n gereklerini yerine getirmiyor. Mesela su konusunda Avrupa Birli?i?nin havza baz?nda y?netimini uyguluyor ve buna uygun da direktifleri var. T?rkiye bunu m?zakere s?recinde ald? ama yapt?klar? ka??tta kald?. T?rkiye?de bulunan ??evrecilerin? ?nemli b?l?m? ?salon ?evrecisi? durumunda. L?ks yerlerde oturup ?T?rkiye Kyoto?yu imzalamal?d?r? deyip k?resel ?s?nma birdenbire ortaya ??km?? gibi davranarak protokol?n imzalanmas? ile sorunun ??z?lece?ini san?yorlar. Ama protokol?n imzalanmas? ile sorun ??z?lmez, as?l sorun imzaland?ktan sonra nelerin yap?l?p yap?lmad??? ile ilgilidir. K?resel ?s?nma Beyaz?dan, Okan Bay?lgen?e kadar ?ok say?da televizyon programlar?na konu oldu. ?evreye kar?? duyarl? olmalar? ?nemli ve g?zel. Peki bir Allah??n kulu da ??k?p sorsa ya ?T?rkiye k?resel ?s?nma konusunda ne yapabilir? diye. T?rkiye bu konuda bir ?ey yapamaz. Yani T?rkiye?de her ?ey bitecek, T?rkiye karbondioksit emisyonlar?n? k?sacak. T?rkiye bunu yap?ncaya kadar derelere bo?altt??? la??m sular?na bakmal? ve bunlar? ??zmelidir. Yani ben T?rkiye?nin durumunu ?una benzetiyorum: Foseptik ?ukuruna d??m?? bir adam ??yle bir kafas?n? kald?r?yor, g?ky?z?ne bak?yor ve ?bug?n de ?ok s?cak!? diyor.

---

Su havzalar? korunam?yor
?ahin Do?an-Ceren Saran