torbalar dolmuyor

?rili ufakl? marketler birbiri ard?na a??lsa da, semt pazarlar? dar gelirli ve yoksul milyonlarca ?stanbullu i?in ?nemini koruyor. Sebze ve meyvenin hem taze, hem de uygun fiyatlarla temin edilmesinin yan? s?ra ?zellikle kad?nlar a??s?ndan bir t?r sosyal faaliyet oldu?undan, fiyatlar da uygunsa e?er pazara gitmek keyifli bir u?ra? haline bile gelebiliyor.
Ancak ?zellikle sebze ve meyvenin en ucuz olmas? gereken a?ustos ay?, pazar al??veri?lerinin keyfini ortadan kald?rd?.

??nsan onuruna uygun ya?am?yoruz?
Alibeyk?y?de Saya Yoku?u?na kurulan semt pazar?nday?z. Baz?lar? 10, baz?lar? 25, baz?lar? da 50 YTL ay?rm?? pazara.
S?n?f ??retmeni H?seyin Tekin, fasulye, elma, salatal?k, k?v?rc?k ald??? al??veri?ini daha s?rd?recek. Pazar al??veri?ine 40 YTL ay?rd???n?, ancak fiyatlar kar??s?nda bu paran?n yetmesinin m?mk?n olmad???n? s?yl?yor. Tekin?e g?re sebze ve meyve fiyatlar?ndaki art??, kapitalist sistemden kaynaklan?yor. ?D?rt ki?ilik bir aileyiz. ?nsan onuruna yak???r ?ekilde beslenmemiz i?in mutfak masraf?m?z?n 400-500 YTL?den a?a?? olmamas? gerekiyor. Ama insan onuruna yak???r bir ?ekilde ya?am?yoruz? diyen Tekin, k?resel iklim de?i?ikli?ine kar?? tedbir al?nmamas?n? da ele?tiriyor. H?seyin Tekin, pazardaki en pahal? sebzenin 2 YTL ile fasulye oldu?unu s?yl?yor.

Her ?eyden k?sarak ...
1.5 YTL?den a?a?? meyve sebze olmad???n? s?yleyen Kafiye Kurto?lu da ??z?m? meyve ya da sebzeyi iki kilo almak yerine, bir kilo ya da yar?m kilo almakta bulmu?. 50 YTL ile pazara ??kan Kurto?lu, bu parayla alt? ki?ilik ailesinin bir haftal?k mutfak giderini kar??lamas?n?n m?mk?n olmad???n? aktar?yor:
?Eskiden 25-30 YTL ile pazara ??k?p t?m ihtiya?lar?m?z? kar??layabiliryorduk. ?imdilerde 50 YTL bile yetmiyor ihtiyaca.?
??stedi?im ?o?u ?eyi alamad?m. Domates, biber, patl?can alabildik. Ama fasulye alamad?k? diyen Arzu Kara?ay?r, pazar al??veri?ini bitirmi?. Elindeki ha?lanm?? m?s?r? b?y?k bir i?tahla yiyen o?lunu g?stererek, ?M?s?r? bile m?s?rc? verdi? diyor. 10 YTL ile haftal?k pazar ihtiyac?n? kar??lad?klar?n? s?yleyen Kara?ay?r, e?inin boyac?l?k mesle?i ile ancak bu kadar b?t?e ay?rabildi?ini ifade ediyor. Bir ?ocuk annesi 28 ya??ndaki Kara?ay?r, ?Do?ru d?r?st bir ?ey alamad?m. B?t?n sebzelerin ucuzundan ve genelde yar?m kilo ald?m. ?u an da k??a haz?rl?k yapmak istiyoruz ama b?t?emiz olmad??? i?in yapam?yoruz. Kayn?m da bizimle kal?yor. Ge?en y?l biraz daha iyiydik. Bu sene biraz daha zorlan?yoruz. Pazar, bu sene daha pahal?? diyor.
29 ya??ndaki Emine G?zel, al??veri? torbalar? ile evine do?ru yola koyulmadan ?nce, soluklanmak i?in bir k??ede oturuyor. Pazara 20 YTL?ye ??kan G?zel, salatal?k, patl?can, fasulye alamadan paran?n bitti?ini belirtiyor. ?Zaten fasulye pahal?. Fiyatlar ucuz oldu?unda da mal iyi olmuyor. Domates, biber, ?eftali, patates, 10 tane yumurta, bir de yumu?at?c? ald?m? diyen G?zel, daha ?nce ya?ad??? Adana?da 20 milyona her ?eyi alabildi?ini, yine gidebilirse k?? haz?rl???n? yap?p tekrar d?nece?ini s?yl?yor.

En pahal?s? fasulye
Pazarda en pahal? olan sebzelerin ba??nda fasulye geliyor. Bu y?zden, bir ya da yar?m kilo al?nan fasulyeden iki kilo alan ?ok nadir. Fasulye sat?c?s? Misken Bildek, ?Ekonomik nedenlerden dolay? millette para yok. Herkes iki kilo almak ister ama alam?yor. Sat??lar iyi de?il. Bu sene di?er y?llara g?re biraz daha k?t?. ?ki ?? haftad?r ?zellikle ?ok k?t?. Sebzelerin ?o?u pahal?, vatanda? alam?yor? diyor.
Ge?en hafta torununa pazardan ald??? pantolonu de?i?tirdikten sonra pazar al??veri?ine ba?layan Huriye Demirka?an??n elindeki torbalarda ?spanak, ?z?m, k?v?rc?k ve salatal?k var. 10 YTL ile pazara ??kan ve domates bile alamad???n? s?yleyen Demirka?an, fiyatlar pahal? oldu?u i?in k??l?k ihtiyac?n? k?y?nde haz?rlayaca??n? aktar?yor.

?Daha az kazan?yoruz?
Pazarc?lar?n s?k?nt?s? ise meyve ve sebzelerinin sat?lamamas?. Bah?elerin kurakl?ktan dolay? az meyve verdi?ini, fiyatlar?n bu nedenle artt???n? dile getiren pazarc?lar, pahal?la?an fiyatlar?n hem al?m?, hem de sat??? zorla?t?rd???n? belirtiyorlar.
Taze so?an ?rne?ini veren Mehmet ?zgen, ???lerimiz fena. Hatta ?u an i?ler yok. Bu durumdan ?ikayet?iyiz. 25-30 YTL kazanaca??m?za, 10 YTL kazan?yoruz? diyor.
???ler kesat. Su yok, ya?mur yok. Mesela bu sene badem (salatal?k) f?rlad?. Fiyatlar? hi? inmedi? diyen pazarc? Cihan ?rnek de, ge?en sene salatal???n 250 YKr iken, bu sene 1.5 YTL? den a?a?? olmad???n? s?yl?yor.

Marketler pazarc?y? vurdu
Marketlerdeki sat??lar?n pazarc?y? etkiledi?ini s?yleyen domates sat?c?s? Abd?lalil Baykara, fiyatlar?n artmas?nda, kurakl?k kadar marketleri de sorumlu tutarak ?unlar? s?yl?yor: ?K?r oran? yok. ?o?u pazarc? arkada?lar?n durumu hep ayn?. Burjuva insanlara destek verenlerin Allah belas?n? versin.?
Zeytinin kilosunu kalitesine g?re 5-6-7?8 YTL?den satan Ali Ata, marketlerde bu rakam?n 12 YTL?ye ??kt???na dikkat ?ekiyor. ?B?y?k marketler, hipermarketler pazarlar? fazla etkiliyor. Bir de fazla talep yok. Zaten zeytin a?a?lar?n? s?k?p palmiye dikece?iz diyorlar. Kazanamamam?z pahal?l?ktan de?il, tersine fiyatlar d???yor. Zeytinya?? yiyen yok, bilen de yok. Pazarda paran yoksa, indirim yapabiliyorsun. Markette ?yle bir ?ans yok. Durum bundan ibaret? diyen Ata, kurakl???n zeytini vurdu?unu belirterek, sonbahar sonuna kadar ya?mur ya?mazsa, bunun zeytinin felaketi olaca??n? vurguluyor.

---

?stanbul?dan birka? fiyat

Domates: 3 YTL ile 500 YKR
Sayatal?k: 2 YTL-750 YKr
Sivribiber: 2-1,5 YTL
Dolmal?k Biber: 2-1,25 YTL
K?rm?z? Biber: 4 YTL
So?an: 2 YTL
3 kg Patates:2 YTL
Ispanak : 1,5 YTL
Patl?can: 2 YTL- 75 YKr
T. Fasulye: 4- 2 YTL
Marul (Tane): 750 YKR
Elma:: 4 - 1 YTL

---

?fiyatlar? kurakl?k de?il, marketler y?kseltiyor?
Sebze ve meyvenin en ucuz olmas? gereken g?nleri ya??yoruz. Ancak, market ve pazar etiketleri a?ustosu de?il, haziran ay?n? an?msat?yor. Dillendirilen genel gerek?e ise kurakl?k.
?stanbul Ya? Meyve, Sebze ve Bostan Komisyoncular? Derne?i (?SMEYDER) Genel Sekreteri Necdet ?z?n?e g?re kurakl?k gerek?esi, ??kar gruplar?n?n bahanesinden ibaret. Hallerde ya? sebze ve meyvenin fiyat seviyesinin d???k oldu?unu savunan ?z?n, ?Fiyatlar? ??kar gruplar? y?kseltiyor? diyor. ?z?n??n ??kar gruplar? olarak i?aret etti?i kesim ise ulusal ve uluslararas? b?y?k marketler.
Konuya ili?kin sorular?m?z? yan?tlayan Necdet ?z?n, sebze ve meyvedeki pahal?l???n kendilerinden kaynaklanmad???n? s?yl?yor: ?Hal fiyatlar? ile perakende sat??lar?n bir mukayesesini etmek gerekiyor. Hal fiyatlar? ile marketler zinciri fiyatlar?n? mukayese ederseniz fiyat pahal???n?n nedenini daha iyi g?rebilirsiniz. Fiyatlar?n bu kadar a??r? y?kselmesi ile kurakl???n bir ili?kisi yok. Kurakl??? ya da k?resel ?s?nmay? gerek?e g?stermenin alt?nda yatan, ??kar gruplar?n?n menfaatleri. Kurakl?k senaryosu belirli rantlar elde etmek isteyen ??kar ?evreleri taraf?ndan g?ndeme getiriliyor.?

??r?n bol miktarda geliyor?
?z?n?e g?re kurakl?k gerek?esi do?ru olsayd?, ?stanbul hallerine sebze ve meyve giri?leri yetersiz olurdu ve bu da fiyatlara yans?r, ?rne?in domatesin kilosu 50 YKr yerine 2-3 YTL olurdu. ?Bizde olu?an fiyatlar arz talep dengesine g?re olu?uyor. ?r?n miktar?nda herhangi bir azalma yok. Fiyatlar genel seviyesinde. E?er bunu kullanmak isteyen ??kar ?evreleri kurakl?k senaryosunun arkas?na s???n?p da belirli birtak?m rantlar elde ediyorsa, bunun nedeni kurakl?k de?il. Bu, ??karlar? do?rultusunda uydurduklar? s???nma senaryosu? diyen ?z?n, hal komisyoncular?n?n ?su?lanan kesim? olmas?ndan da rahats?z.
?Evet, kurakl?k ?nemli bir sorun. K?resel ?s?nmadan kaynaklanan iklimsel de?i?iklikler ger?ek. Bunu inkar edemeyiz zaten. Ancak, kurakl?ktan kaynaklanan ?r?n eksikli?i hallerimize etki etmi? durumda de?il. ?r?n bol miktarda geliyor. D??ar?daki perakende sat??larda a??r? y?kselmeler hallerden kaynaklanm?yor. Ulusal ve uluslararas? b?y?k marketlerin y?ksek k?r oran? ile satt?klar?ndan kaynaklan?yor. Hal fiyatlar? ile ulusal ve uluslararas? marketlerin reyonlar?ndaki fiyatlar? kar??la?t?r?n. Bug?n halde sat?lan 50 YKr?lik domates, perakende olarak o b?y?k ulusal ve uluslararas? marketlerde ne kadara sat?l?yor g?r?n.?

??retici isyan?nda hakl??
?stanbul Merkez Hali?nde, tahsis haklar? olan ve ?retici ad?na hareket eden komisyoncular?n oldu?unu s?yleyen ?z?n, ?Bu komisyoncular?n yasal komisyon haklar?, Sanayi Bakanl??? taraf?ndan y?zde 8 olarak belirlenmi?tir. Biz bazen y?zde 6-7 alabiliyoruz. Belediye y?netmeli?i ve Sanayi Bakanl??? taraf?ndan spek?lasyona uygun bir ortam b?rak?lmam??t?r? diyor.
?stanbul Merkez ve Kad?k?y Hali?nin borsa anlay??? i?inde ?al??t???n? belirten Necdet ?z?n, al?c? ve sat?c?n?n kar?? kar??ya gelerek, arz ve talep dengesine g?re olu?turdu?u fiyatlar?n t?keticiye yans?mad???n? savunuyor: ?Tarlas?nda domatesin ucuz sat?ld???ndan ?ikayet?i olan bir ?retici, hallerde 50 YKr gibi bir rakama sat?lan domatesinin, b?y?k bir markette 2-3 YTL?ye sat?ld???n? g?rd???nde isyan edecektir ve isyan?nda da hakl?d?r.?
Sevim Kahraman