12 Ağustos 2007 00:00

Susuzlu?un sorumlusu kim? 4

Son bir y?ld?r ?lkenin en b?y?k kentlerinde su kesintileri ya?an?yor. Kocaeli, ?stanbul derken ?imdi de ba?kent Ankara?da su s?k?nt?s? ya?an?yor.

Paylaş

Son bir y?ld?r ?lkenin en b?y?k kentlerinde su kesintileri ya?an?yor. Kocaeli, ?stanbul derken ?imdi de ba?kent Ankara?da su s?k?nt?s? ya?an?yor. ?nce iki g?nl?k su kesintileriyle g?ndeme gelen Ankara, ard?ndan patlayan su borular? y?z?nden sular alt?nda kald?. Ya?anan su kesintilerinin ciddi sa?l?k problemlerine davetiye ??kard???n? belirten Kocaeli ?niversitesi Halk Sa?l??? Anabilim Dal? Ba?kan? Prof Dr. Onur Hamzao?lu ile susuzlu?un neden olabilece?i sa?l?k problemlerini ve al?nabilecek ?nlemleri konu?tuk.

Ba?kent?te su kesintilerinin ba?lamas? ile beraber su sorunu yeniden ?lke g?ndeminin ba? s?ralar?na oturdu. Siz Halk Sa?l??? Anabilim Dal? Ba?kan? olarak ya?anan su kesintilerini ve susuzluk tart??malar?n? nas?l de?erlendiriyorsunuz?
Ben bu soruya, susuzluk t?bb? ve t?p i?inde de halk sa?l???n? neden ilgilendiriyor ile ba?lamak isterim. Susuzluk, su kesintileri de dahil bir halk sa?l??? sorunudur. ??nk? toplumsal ya?ant?y?, insanlar?n ortak ya?amlar?n? belirleyen, olumsuz etki yapan bir durum yaratacakt?r. Teknik olarak ifade edersek, kentsel ya?amda; hanelerin i?ine kadar ula?t?r?lan suda d?nemsel kesintiler ?ok ciddi sa?l?k sorunlar?n?n geli?mesi i?in potansiyel tehlike olu?tururlar. ??nk? biliyoruz, yetkililer de s?yl?yor, su iletim hatlar?m?z sa?l?kl? de?il, ??r?k. En iyi olas?l?kla hatta verilen suyun y?zde 50?si kullan?lmadan heder oluyor. Bu ?u demektir: Su ta??d???n?z borular, kanallar elek vaziyetindedir. Dolay?s?yla i?ine su bast???n?z zaman d??ar?ya do?ru bir ak?? varken bu borulardan suyu ?ekti?iniz zaman i?eriye do?ru ak?? olacakt?r, yani bir emme yapacakt?r i?eriye, negatif bas?n? olu?aca?? i?in. Dolay?s?yla su borusunun ?evresindeki her ?ey ki mikroorganizmalar ?ncelikle borular?n i?ine girecektir. E?er buralardaki delikler b?y?kse ta?, ?ak?l par?alar?n?n bile i?ine girdi?ini pek ?ok yerde biliyoruz. Ba?kentimiz dahil. B?yle olunca su ve su ile bula?an hastal?klara yakalanma riski artar. Nedir bunlar; ilk akla gelenler tifo, paratifo, dizanteri, hepatit A sar?l???n bir cinsi, kolera gibi pek ?ok su ile bula?an yani mikroorganizman?n suda ya?ayabildi?i hastal?klar? sayabiliriz. Bu y?n?yle bakt???m?z zaman bir; su kesintisinin olmamas? gerekir. ?ki; su kesintisinin d?zenli olarak yap?lmas?, zaten ba?tan b?yle bir duruma davetiyedir. ??nk? kentsel ya?ant?da, biliyoruz ki bir ki?inin 150 ila 200 litre su t?ketmesi gerekir. Bu, yeme i?menin d???nda hijyenini sa?layabilmesi i?in. Her tuvaletten ??k??ta, her yeme?e otururken ellerin mutlaka sabunla y?kanmas? gerekir. ??nk? ellerdir bula?t?r?c? olan esas itibariyle bu t?r durumlarda. Su olmayaca?? i?in ki?isel hijyen sorun ya?atacak insanlara. Ki?isel hijyen sa?lanamayacak; yani banyo yapamayacaklar, el y?kamada atlamalar yapacaklar ister istemez. Ba?kent?teki su kesintileri ile beraber okullar tart???lmaya ba?land?. K??lalar? da tart??mam?z laz?m. Bizim evlatlar?m?z orada. B?t?n toplu ya?am alanlar? i?in ciddi bir risk var ortada. Bir di?eri, g?da alan?nda ?retim yapan, ?zellikle ?retip t?keten, lokanta gibi, kafeterya gibi, ?ay ocaklar? gibi alanlar?n kullan?m? da sorun yaratacak. Dolay?s?yla kesintinin ya?and??? kentler hangisi ise oradaki s?n?f, katman ayr?m? yapmadan oradaki herkese y?nelik sa?l?k sorununda potansiyel olarak bir riski artmas? var. Buraya hastanelerimizi de koymak laz?m. Hastaneler de bir toplu ya?am alan?d?r. Buralarda da yine ameliyathanelerden laboratuarlara, hasta odalar?ndan ofislere kadar pek ?ok yerin temizli?inin sa?lanmas?nda sorunlar ya?anacak. ??te bu y?n?yle su kesintileri t?bb?, halk sa?l???n? ilgilendirir. Ama biz, sorunu ortaya koymakla beraber bunu yaratan ger?ek sebepleri bilmeliyiz ki bu sebepleri ortadan kald?rabilelim ?nlenebilir olanlar varsa ve bu sorunlar? az ya?ayal?m. Tabii ki sorunlar ??kt?ktan sonra ??z?lebilir. ?rne?in hepatiti ??zebilirsiniz, tifoyu ??zebilirsiniz ama bunlar?n bir de toplu olarak ya?anabilece?ini varsayarsan?z, (kolera gibi) bunlar? ?nlemeniz gerekir.

Su kaynaklar?n?n ?zelle?tirilmesi g?ndeme geldi. Su kaynaklar?n?n ?zelle?tirilmesinin halk sa?l??? a??s?ndan nas?l bir etkisi olur?
Su ya?amsal zorunluluktur, metala?t?r?lamaz, sat?lamaz. Esas?nda ?u anda pet su t?ketme al??kanl??? ?ok yayg?nla?t?. Biliyorsunuz biz oradaki suya de?il de esas?nda d???ndaki ?o?u geri d?n???ms?z olan plasti?e para veriyoruz. Birileri de bundan iyi para kazan?yorlar. Suyun sat?l?r olmas? yanl??. ??nk? su ya?am i?in bir zorunluluk. ?kincisi kaynaklar?n ?zelle?tirilmesi asla kabul edilemez. Ama biliyoruz ki Antalya?da bu ba?lad?. Bizim kentimizde Kocaeli?nde de bir y?n?yle bu var. Bunu yayg?nla?t?rmak istiyorlar. Bu insan hayat?n?, topluca riske atmakt?r. Kamusal bir aland?r su alan?. ?nsan ya?am? i?in zorunlu maddelerden bir tanesidir. Ama biliyoruz ki D?nya Bankas??n?n program?nda sa?l???n ?zelle?tirilmesi gibi suyun da ?zelle?tirilmesi var. ?zellikle bizim ?lkemize s?ra gelmeden ?nce Afrika ?lkelerinde DB?nin, e?itime kredi vermek i?in suyun ?zelle?tirilmesini zorunlu tuttu?u ?lkeler oldu?unu biliyoruz. D?nyada bir piyasa yarat?lmaya ?al???l?yor.
YARIN:Su hizmetleri asla ?zelle?tirilemez
Sorun merkezi planlama sorunudur

Ya?anan su kesintilerinin nedeni yerel y?netimlerce k?resel ?s?nmaya ve kurakl??a ba?lan?yor. Sorun bu noktaya gelmeden ?nce al?nabilecek ?nlemler tart???lm?yor. Bu tart??malar? nas?l de?erlendiriyorsunuz?
Neden sularda kesintiye gidiliyor? ?unu s?yleyelim, evet co?rafyam?z?n da i?inde bulundu?u alanda eskiye oranla ya???larda azalma oldu?u s?ylenebilir ve ?zellikle d?nyada egemen olan ekonomik sistemin bir sonucu olarak atmosferdeki bozulmalar nedeni ile sera etkisi vb. etkilerle iklimsel de?i?iklikler de ya??yoruz. En ?nemli su kaynaklar?m?z buzullar erimeye ba?lad?. Bununla ilgili ?ok ?nemli veriler var tabii ki ama b?t?n bunlara paralel olarak ?lkemizde bug?n i?in ya?anan ?eyler, kesinlikle ve kesinlikle ?ok net s?yl?yorum son ifade etti?imiz geli?melerle a??klanabilecek b?y?kl?kte i?ler de?ildir. Su insan hayat? i?in hayvan ve bitki hayat? i?in yani canl?l???n varl??? i?in bir zorunluluktur. Suyun metala?t?r?lmas? kabul edilemez. Dolay?s?yla suyun her alanda; ister denizlerde, ister i?me suyu, ister tar?m alanlar?nda, ne olursa olsun toplum i?in merkezi planlama ile y?netilmesi gerekir. Bizim ?lkemizde de su ile ilgili en ?nemli sorun merkezi planlama sorunudur. Plans?zl?kt?r yani. Kentsel ya?amda sanayi ve kent ya?am? i? i?e. Ama bak?yoruz ki suyun en b?y?k k?sm?n? kentlerde sanayiler kullan?yor. Bir tanesi bu. ??me suyunu siz hem sanayiye veriyorsunuz, hem konutlara veriyorsunuz. Bir kere bunun de?i?tirilmesi gerekir. Bir di?eri tar?m. Sadece barajlardan giden sulara bakmayal?m. Suyun kayna?? olarak bakarsak e?er, ?lkemizde son 15-20 y?lda akl?na gelen akl?na geldi?i yere sondaj yap?p su ??kar?yor ve bir dere debisinde ak?t?yor tarlas?na suyu. Hem su t?ketiyor, hem tarlay? tuzla?t?r?yor. Ekim yap?lamaz hale getiriyor. Bu bir ticari ?zg?rl?k de?ildir. M?lkiyet ?zg?rl??? de de?ildir. Bu esas?nda toplumsal ya?ant?m?za bir darbedir. B?yle g?rmek gerekir. Kent planlamalar?n?n su kaynaklar? da ?ng?r?lerek yap?lmas? gerekirken ?lkemizde maalesef bunun yap?lmad???n? biliyoruz.
Bir ba?ka ?ey bug?n kentimizde de tart??maya a??lan baraj meselesi. Evet ?zelle?tirilmesi bir hatad?r. Biraz ?nce s?yledim su insanl???n ya?am? i?in bir zorunluluktur diye. Ama ?unu biliyoruz orada havzada toplanan su bir yat?r?m alan?d?r. Yani kamusal kaynaklar?m?zda bir yat?r?m alan?d?r. O suyun i?me suyu haline d?n??t?r?lmesi yine kamusal bir harcamad?r. Ulusal kaynaklar?m?z?n harcanmas?d?r. Elektrik enerjisinden tutun, kimyasallara kadar insan?n emek g?c?ne kadar her ?ey kamusal harcama alan?d?r. ?imdi o suyu siz bir litre olarak kent sistemine verdi?iniz zaman en iyi kentinizde bile evlere yani muslu?a yar?m litresi ula??yor. Dolay?s?yla bu tart??malardan ?nce bu alandaki sorumlular?n b?t?n kentlerimizde sadece ad? ge?en kentlerde de?il b?t?n kentlerde altyap?n?n yenilenmesini, onar?lmas?n? sa?lamalar? gerekiyor. Biliyoruz sorunu en fazla ya?ayan kentlerimizde h?k?met partisinin belediyeleri birka? d?nemdir y?netimdeler. Dolay?s?yla bug?n ba?lam?? olan kesintilerin vebali tamamen kendilerine aittir. Planlamada, yetki ve sorumlulukta bir ke?meke? vard?r. Bug?nlerin b?yle ya?anmas?n?n kabul? vard?r. Son d?nemlerde g?r?yoruz ki b?y?k kentlerimiz ?evre d?zenlemesine b?y?k ?nem vermektedir. Ye?ili hepimiz seviyoruz. Ama ye?ilin bizim ya?am?m?za g?rsel olarak katt???n?n d???nda bir bedeli de olmamal?. Burada suyu kastediyorum. Kendi ?lkemizde d??ardan hi?bir ?eyi ithal etmeden kullanabilece?imiz ye?illendirme ara?lar? mevcut. Ancak ?lkemizin su konusundaki riskli b?lgelerden biri oldu?unu bildi?imiz halde en az su kullanacak bitki t?rlerini de bilimsel olarak biliyor iken onlarla bu alanlar? d?zenlemek yerine d?nyada en fazla suyu kullanan bir bitki t?r? olan ?im meselesine ?ok ciddi sarm?? durumday?z. Bir an evvel bu i?lemler durdurulmal?. Bah?e alanlar?, kent alanlar?n?n d?zenlenmesi i?lemlerinde suyu en az t?ketecek bitki t?rleri kullan?lmal?. A?a?land?rmalar ?ne ??kar?lmal?. ?zel sulama gerektirmeyen bitki t?rleri var co?rafyam?zda, bunlar tercih edilmeli. Tabii ki bunlar yap?l?rken her bir bireye de sorumluluklar d??er. Ama bug?nk? susuzlu?un sorumlusunun muslu?unu a??p da kullanan insanlar olmad???n? da hepimiz biliyoruz. Suyu bize sa?lamakla sorumlu olan kamusal alan?n y?neticileridir tarihsel s?re? i?inde sorumlu olanlar. Suyu sat?l?r hale getiren de bug?n bizi susuz b?rakan da bug?nk? sistem.
?unu da belirtmek istiyorum. Kentlerimizde toplanan ya?mur sular? ile kanalizasyon sular?n? birle?tirmememiz gerekiyor. Bizim kentlerimizin ?o?unda ya?mur sular? toplan?p kanalizasyona veriliyor, bu ?ekilde gidiyor. Halbuki ya?mur sular? k?ymetlidir. Ya?mur sular?n? sulamada, tar?m alanlar?nda biriktirip kullanabilirsiniz. O bak?mdan altyap? alanlar?nda ya?mur sular? ile kanalizasyon sular?n?n ayr? ayr? toplan?p, gidece?i yere kadar ula?t?r?lmas?n? da mutlaka zorunlu olarak yapmam?z gerekir.
Yer?st? kaynaklar?n? kullanmam?z gerekir

Temiz su kaynaklar?na ula?man?n do?ru yolu nedir?
Temiz su kaynaklar? yeralt? ve yer?st? kaynaklar? olarak ikiye ayr?labilir. Yeralt? kaynaklar? itibariyle ?zellikle geli?i g?zel sondaj yap?lmas? engellenmeli. Son g?nlerde b?y?k?ehir belediyeleri bah?elerimizi biz kendimiz kuyu a??p da sulayaca??z diyorlar. Hangi su bu? B?t?n su d?nyada bir d?ng? olarak birbiri i?inde bir ?emberdir. Oradan da anlams?z yerlerde, anlams?z kullanma ile siz yine bizim varl?klar?m?z? bertaraf ediyorsunuz, yok ediyorsunuz. O bak?mdan baz? kentlerimizde do?rudan do?ruya yeralt? kaynaklar?na sondaj yap?p ??kar?lan su do?rudan do?ruya evlere g?nderilebilir, ?ok fazla i?lem gerektirmeden. Ama bu i?ilebilir olarak ?ok az bir kaynakt?r. ?o?u yer?st? sular?n? kullanmam?z gerekiyor. Bu da tatl? su kaynaklar? olarak akarsular ve g?llerdir. Yerk?redeki suyun y?zde 3??nden az? zaten i?ilebilir tatl? sudur. Bu y?zde 3??n de y?zde 90?? yer?st? suyu. Bu suyu biriktirdikten sonra yani i?te barajlar bunun ?rne?idir. Bunun hangi asitler oldu?u bilinerek temizlenmesi gerekir. Bu temizlik ?nce fizikseldir. Yani ?er ??pten ar?nd?r?rs?n?z. Sonra kimyasald?r yani i?indeki kimyasal maddelerden ar?nd?r?l?r. Son olarak da biyolojiktir. Mikroplar? da yok edersiniz. Dolay?s?yla su fiziksel, biyolojik, kimyasal temizli?inden sonra i?me suyu haline getirilir. ??te o bak?mdan k?ymetlidir. Biz bu suyu i?me suyu diye kulland?ktan sonra, bu hepimizin toplumsal kayna??, kamusal m?lk?d?r bunun bu ?ekilde yok edilmesine hakk?n?z yok demek de bizim hakk?m?zd?r.
Arzu Sarpkaya
ÖNCEKİ HABER

?stanbullular bu suyu mu i?ecek!

SONRAKİ HABER

S?Z OLA, TORBA DOLA

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...