18 Ağustos 2007 00:00

Sistemin insana sald?r?s?n? sahneliyoruz

?stanbul?a tiyatro sanat? a??s?ndan yeni bir soluk getiren ?DOT?un kurucular?ndan Murat Daltaban?la tiyatrolar?n? ve hedeflerini konu?tuk

Paylaş

Say?n Murat Daltaban, toplulu?unuz ?DOT? hangi ihtiya?tan do?du, kurulu? s?recini anlat?r m?s?n?z?
?zel tiyatro a?ma fikri bende, ?ehir Tiyatrolar??nda ?al???rken olu?mu?tu, ancak o zamanlar ko?ullar uygun de?ildi. Hatta okul d?nemimden beri birtak?m oyunlarla u?ra??yordum,bu oyunlar? okuyor ve yeni yazarlar? takip ediyordum. Bu oyunlar, zaman?n ya da bug?n?n ruhuyla yaz?lm?? ve zaman?n insan? ile g?ncel olarak ilgilenen metinlerdi. Bu oyunlar? kendi mekan?mda, kendi sahneleme ve uygulama tekni?imle sahneleme ve seyirciyle bulu?turma iste?i, b?yle k???k bir mekan yaratma iste?imizi kam??lad? ve b?ylece DOT olu?tu.
Projenin referans?, asl?nda ufak bir mekan? tiyatroya d?n??t?rmekti. ?zg?rce ?al??abilecek, ?er?eve sahnenin zorunluluklar? d???nda hareket edebilecek, seyircinin de oyuncunun da ba?ka bir noktadan ili?ki kurabilece?i bir mekan?, bu ama? do?rultusunda yeniden d?zenlemekti. Tiyatroda benim de ??yle de bir anlay???m var, kimi oyunlar k???k mekanlarda oynand???nda daha etkili oluyor. Tabii burada b?t?nl?kl? bir tav?r var tiyatro anlam?nda; yani oyun metni,reji ve oyunculuk birbirini tamamlayarak daha etkili olabiliyor. DOT bu anlamda mekan olarak ?nemli ve farkl? bir anlay???n ?r?n?.

Repertuvar politikan?z nedir? Ne t?r oyunlar oynuyorsunuz?
Mekana uygunlu?u bir ?l?? tabii ki, ama m?mk?n oldu?u kadar T?rkiye?de ?imdiye kadar oynanmam?? yazarlar?n metinlerine yakla?maya ?al???yoruz. Bu yazarlar?n oyunlar?n?n son be? y?lda yaz?lm?? olmas? da ?zel tercihimiz. Ayr?ca se?ti?imiz oyunlar?n, b?t?n?yle olmasa da b?y?k ?l??de tiyatro kli?esinin d???nda kurgulanm?? ve kendine has bir anlat?m tekni?i olu?turmas? da bizim tiyatro yapma tarz?m?za uygun oldu?undan, bu t?r yazarlar? ve yap?tlar?n? tercih ediyoruz. Bir de yeni sorunlara yeni bi?im denemeleri ile yakla?an ve bu sorunlar? yeni bir ?slupla tart??an oyunlara y?neliyoruz. Ayr?ca, bize oyunculuk ve g?rsellik a??s?ndan denk d??en ve bizim tiyatro ile anlat?m?m?za uygun olan metinleri, bizim a??m?zdan sahnelenmeye de?er oyunlar olarak al?yoruz.

Son y?llarda yaz?lm?? olmas? tek ba??na yeterli bir ?l?? m?, sanatsal ve politik bir tavr? yok mu se?ti?iniz yazarlar?n?
Asl?nda bu oyunlar?n hepsi politik oyunlar ama politikten kas?t, ?70?ler d?nemi propaganda tarz?na yak?n oldu?u i?in politik kavram?nda da terim ve terminolojide sorun ya??yoruz. ?ncelikle bu oyunlar?n mevcut politik s?ylemden ayr?ld??? nokta, kendi politik dilini ve s?ylemini yaratm?? olmas? ve kendine has bir tav?rla, mevcut yap?lara sald?rarak kendi politik ve sanatsal tavr?n? ortaya koymas?d?r. Se?ti?imiz yazarlar, kendi sanatsal ve politik tutumunu kapal? ya da a??k bir tavra d?n??t?rerek ya?anan d?nemin aksakl?klar?na, gayri insani gidi?ine ele?tiri y?neltmekten ve h?rpalamaktan ?ekinmeyen yazarlar. Oynad???m?z oyunlar, kimi ?evrelerce marjinal insan?n s?k?nt?s? olarak ele al?n?yor ama dikkat edilirse, ?imdiye kadar sahneledi?imiz oyunlar?n daha ziyade orta s?n?f insan?n?n dram? oldu?u g?r?lecektir. Kald? ki ??yle bir ger?eklik var; biz, marjinal olsun olmas?n, oyunlar?m?zda insan?n g?ndelik hayat?n?n sistemle ili?kisini sorgulayan, do?rudan ya da dolayl? olarak mekanizma i?inde nas?l yok edildi?ini bir yan?yla g?r?nt?ye ??karan ve bunu tart??an metinleri bir tav?r olarak sahneliyoruz. Bu tav?r, asl?nda DOT?un kurulu? amac?na uygun, sanatsal bir tutumdur.

Seyirci profiliniz nedir ya da g?sterimleriniz i?in bir hedef kitle var m??
Seyirci profilimiz daha ziyade gen?lerden olu?uyor, ancak bunun yan?nda orta ya? ve ?st? bir seyircimiz var ki, bunlar yak?n zamana kadar mevcut tiyatro ?retiminin kli?e tutumundan ve de?i?ime kapal? gidi?at?ndan rahats?z olup tiyatroya gitmeyi b?rakm?? bir kesim. DOT?la birlikte bunlar yeniden oyun izlemeye ba?lad?lar, en az?ndan bize gelen tepkiler bu y?nde. Biz bunun fark?ndayd?k ve bu seyirciyi de yeniden tiyatroya kazanmak, ama?lar?m?zdan bir tanesiydi. Tiyatro sanat?n?n sadece hicran yan?yla de?il de, g?sterim tekniklerinin d?zeyi, oyunculuk ve reji ile de ilgilenen bir hedef kitleyle bulu?mak niyetindeydik. Gelen seyircinin de?i?kenli?i ve profiline bakt???m?zda bunu ba?ard???m?z? d???n?yorum. Ayr?ca ?nemli bir hedefimiz de seyircinin, sanatsal olan? ?abuk t?keten de?il de bu etkinli?i hayat?n?n ve ruhunun bir par?as? gibi alg?layan ve i?selle?tiren bir doyumla buradan ayr?lmas?. B?t?n ?al??malar?m?z?n ve ?retimlerimizin hedefinde esas olarak bu anlay?? var ve biz, b?yle bir seyirci yaratmak ve var olan seyirciyi korumakla kendimizi y?k?ml? say?yoruz.

T?rkiye?de tiyatro sanat?n?n itibar ve k?ymet yitirmeye ba?lad??? son y?llarda ?zel bir mekan a?t?n?z ve g?r?ld??? kadar?yla tiyatronuz ?retimlerine devam ediyor. Sorun ve s?k?nt?lar?n ?stesinden nas?l geliyorsunuz?
Sanat ve sanat?? ortam?nda birileri kitap okumaktan, birileri ak?am iki duble rak? i?mekten, bir ba?kas? da resim yapmaktan keyif al?r ve hayat?n? b?yle s?rd?r?r. Ben de tiyatro yapmaktan ve sahnede olmaktan keyif al?yorum. T?rkiye?nin bu ko?ullar?nda ?zel tiyatro yapmak, bir ?zveri gerektiriyor olabilir ama birileri bunu yapmak zorunda de?il mi? Ben sanat?? olarak zevk ald???m bir mesle?i yerine getirmekten ho?nutum, tabii ki zorluklar? var ve sanat zaten kolay yap?lan bir u?ra? de?il, bilinir bu. Hayat?m?n merkezine tiyatro yapmay? koymu? ve b?yle ya?amay? tercih etmi?im. Tiyatronun d?r?st bir sanat dal? ve bir disiplini oldu?una inan?yorum. Ticari olmad??? i?in ticari yap?lamayaca??n? bildi?imden de kirlenemeyece?ini d???n?yorum. Zorluklar? oldu?u do?ru ama ben ?ikayet etmeyi sevmiyorum. Benim kadar burada bulunan herkesin ?zel ?abas? ve ?zverisiyle bir ?ekilde d?n?yor ?ark ve zaten tiyatro ?retimi, kolektif bir ruhu ve anlay??? zorunlu k?lar.
?zel tiyatrolar?n ya?ad??? en b?y?k s?k?nt?, esas olarak devletle ?zel tiyatro aras?nda ya?an?yor. Devlet kimi sanatlara daha iltimasl? davran?yor, bir de kendi ?denekli tiyatrosuna devasa bir b?t?e ay?r?rken ?zel tiyatrolara sadece har?l?k bab?nda yard?mda bulunuyor. Bu da zaten her tiyatroya nasip olan bir destek de?il. Geli?mi? Bat?l? ?lkelerde devletin sanata yard?m? ka??n?lmaz bir g?rev olarak bilinir ama T?rkiye?de bu g?rev, y?netenlerin ?ok da idrak ettikleri bir ?ey de?il. Sonu?ta bizler kamusal bir ?retim yap?yoruz ve bunun da asgari d?zeyde devlet ve toplum deste?ine ihtiyac? var. Bug?n anlam?nda tiyatrolar?n en b?y?k s?k?nt?lar? mekan ve kadro sorunu; yeterli mekan ve gerekli b?t?e olmay?nca, do?ru bir kadro kurulam?yor ve nitelikli oyun ?retimi yap?lam?yor do?al olarak.

Bu noktadan hareketle T?rkiye?de tiyatro sanat?n?n geldi?i noktay? nas?l de?erlendiriyorsunuz?
B?t?n sanat dallar? bir ?ekilde geli?iyor, d?n???yor ve daha i?levsel olabilmek i?in bi?im ve tarz de?i?tiriyor. Fakat T?rkiye?de tiyatro sanat? de?i?im ve d?n???m anlam?nda ?ok gerilerden geliyor. Kendisiyle birlikte dans?, m?zi?i, resmi ve foto?raf? da i?inde bar?nd?ran tiyatro sanat?, di?er disiplinlere oranla de?i?imi ve geli?imini ayn? h?zla ger?ekle?tiremiyor. Bunun ?e?itli sebepleri olabilir; ??nk? tiyatro ?retimi yazar, y?netmen oyuncu ??geninde ger?ekle?tirilen bir sanat dal?, bir tanesinin geride kalmas? ve konservatif davranmas?, di?er iki alan? do?rudan etkiliyor ve geli?im ve de?i?imini engelliyor. T?rkiye?de tiyatronun ya?ad??? en ?nemli sorunlar?ndan biri de yeni yazar yeti?mesi konusunda ciddi bir t?kan?kl???n olmas?. Gen? yazarlar roman, ?iir, ?yk? ve senaryo yaz?yorlar, ancak tiyatro metni yazmaya yana?m?yorlar. Bunda da kan?mca hakl?lar, ??nk? geri d?n???m? olmuyor maalesef, gen? yazar ?retiminin kar??l???n? alam?yor ve do?al olarak yazmay? b?rak?yor.

Sizin ba?latm?? oldu?unuz ?Yeni Oyunlar Projesi? var san?r?m, bu y?l da devam ettirdiniz bu projeyi, ilgi nas?ld??
Biz bu projeyi ba?lat?rken hedefimiz ?uydu; yeni yazarlara bir olanak tan?yal?m, yazd?klar? metinleri sahneleyerek hem onlar? motive edelim hem de onlar?n tiyatroyla olan k?sk?nl???n? giderelim ve k???k de olsa bu yazarlara bir katk?m?z olsun. Bu arada yeni bi?imler ve tarzlar deneyerek oyun yaz?m?na y?nelen yazarlar?n ?r?nlerine destek olal?m. Bir de ?u var; T?rkiye?de tiyatro, daha ziyade y?netmen eksenli i?liyor. Biz, bunu biraz k?rarak metin refaransl? bir anlay??? ortaya koymaya ?al???yoruz; onun i?in yeni yazarlara, yeni s?zlere ve seslere gereksinim duyuyoruz, onun i?in bu projeyi ba?latt?k. Ancak projeye kat?lan yazarlar ve gelen oyunlar hi? de umdu?umuz gibi ??kmad?. Bu bizi hayal k?r?kl???na u?ratt?.
T?rkiye?de oyun yaz?m?nda yeni bi?imler denenmesinde de ciddi s?k?nt?lar var. Tiyatronun bu alan? pek geli?tirilemedi. Bunun sebebi de ba?ta s?yledi?im gibi yeni yazarlar?n ?r?nlerine yetkililerin ?ok itibar etmemesi ve su ba?lar?n? ba?tan beri birilerinin tutmu? olmas?. Yazarl?kta geleneksel bir tav?r var, bu bir t?rl? k?r?lamad?.
Yaz?lan oyunlar ?ok fazla s?ze dayan?r ve bu da rejiye ve oyunculu?a fazla olanak tan?m?yor. Yazarl???n art?k, tiyatroda kalabal?k s?z toplulu?u ile anlatmak de?il bir fikri, d???nceyi ve eylemi s?z?n yan?nda aksiyon ve tav?rla, hareketle anlatmaya y?nelmesi gerekti?ini d???n?yorum. Bunu yaparken de nas?l bir kurgu, nas?l bir g?rsel dil ve nas?l bir konseptte tart??aca??na kafa yormas? gerekti?ine inan?yorum.
Metin Boran
ÖNCEKİ HABER

Tevfik Fikret 140 ya??nda

SONRAKİ HABER

Fenerbah?e?nin konu?u Gaziantepspor

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...