17 a?ustos ve 12 kas?m??n olumlu sars?nt?lar?

17 A?ustos Marmara Depremi ve 12 Kas?m D?zce Depremi?nin etkileri, y?k?k binalar ve ?ge?ici? bar?naklar ile fiziksel olarak h?l? g?r?n?r durumda. ?lenlerin say?s? hakk?ndaki resmi a??klama, olsa olsa asgari bir tahmin olu?turuyor. Yaralanan ve sakatlananlar hakk?ndaki resmi say?lar da g?venilir de?il. Gerek ekonomik gerekse toplumsal a??dan 1999 depremlerinin etkilerinin yeterince incelendi?i ve anlaml? bir muhasebenin yap?ld??? s?ylenemez.
Depremlerin toplumsal muhasebesini yapabilmek i?in y?k?lan fiziki duvarlar?n ?tesinde, sars?lan veya y?k?lan toplumsal duvarlar? yak?ndan incelemek gerekiyor. Bu ba?lamda yararl? olabilecek bilgileri verebileceklerin ba??nda, deprem b?lgelerinde kendi istekleri ile g?rev alan ve depremzedelere yard?m eden ki?iler geliyor.
Depremlerin ve di?er b?y?k afetlerin toplumsal etkileri incelenirken, hemen her zaman ?zerinde durulan olumsuz sonu?lar?n yan?nda olumlu etkilerin de ?zerinde durulmas? b?y?k ?nem ta??yor. Deprem ve di?er afetler, derin ac?lara neden olmakla birlikte asl?nda toplumun i?indeki kimi g??lerin de ortaya ??kmas?n? sa?layabiliyor.
Deprem yard?m ?al??malar?na kat?lan ve de?i?ik s?relerle g?rev yapan yakla??k 500 ki?iden, ilk depremin ?zerinden yakla??k bir y?l ge?tikten sonra toplanan g?r??ler, 1999 depremlerinin yaratt??? toplumsal sars?nt?lar? ve olumlu sonu?lar? anlamak a??s?ndan ?ok zengin bilgiler i?ermekte.

Devlet mi?
1999 depremleri, ?zellikle de Marmara Depremi, devletin istendi?inde ?ok derin olabilen k?klerinin, halk?n acil ve temel gereksinimleri a??s?ndan ne kadar zay?f olabildi?ini yads?namayacak ?ekilde ortaya ??kard?.
Deprem yard?m ?al??malar?na kat?lan ki?iler, bu durumu bizzat g?zlemlediler ve g?rd?kleri i?lerini ac?tt?:
Ac?, ?l?m vb. sadece G?neydo?u?ya mahsus olan bir ?ey olmad??? g?r?ld?. B?y?k merkezlerin bile sars?laca?? g?r?ld?.
Herkesin ?normal? olarak varsayd???n?n hi? de sabit olmad??? g?r?ld?. Devlete olan g?ven tamamen yok oldu. Kom?ulara ve akrabalara verilen de?er artt?. T?rkiye?de mevcut olmayan ?yar?n? d???nmek? biraz artt?, herkes kendi sonunu bir an i?in olsa bile d???nd?.
?Hi?bir ?ey eskisi gibi olmayacak? slogan?n?n m?thi? bir ironiyle, ger?e?i birebir yans?tt???n? g?rd?m. ??nk? ger?ekten hi?bir ?ey eskisi gibi olmad?, olam?yor, olmayacak da! ?nsanlar eskiden ne denli olumsuz ?artlara sahip olurlarsa olsunlar, ondan da geriye d??t?ler. Devletin hen?z devlet olamad???n?n ve b?t?n imk?nlar?n? seferber etmesi gerekirken 10 ay ge?ti?i halde h?l? en temel ihtiya?lar? kar??layamay???n?n yaratt??? hayal k?r?kl????
Zaten hi? hazzetmedi?im ?ba?kalar?n?n mahremiyetine tan?kl?k? durumuna belki de ?mr?m boyunca kalaca??mdan daha fazla maruz kald?m. Onlar?n ac?lar?na s?rte s?rte benim ruhum nas?r tuttu.
Devletin ne kadar yetersiz ve toplumun yetersiz i?birli?i mekanizmalar?n?n olmas?n?n feci etkileri ve sonu?lar? orada ?ok a??k belli oldu.

Dayan??ma ve ortak ?al??ma
Devletin aciz kal???, asl?nda toplumun harekete ge?mesini sa?layan bir ortam olu?turdu. Daha ?nemlisi; devlet, art?k harekete ge?mek isteyenleri engelleyebilecek durumda da de?ildi. Toplumun, hem bireysel hem de ?rg?tl? olarak harekete ge?mesi ile T?rkiye?de 12 Eyl?l?den sonra ufaland?k?a ufalanan dayan??ma zemini ortaya ??kt?.
Ba?ta 17 A?ustos depremi, sonra da 12 Kas?m depremi T?rkiye?yi gerek ekonomik, gerek psikolojik, gerekse sosyal olarak tam bir y?k?ma u?ratm??t?r. Ancak bir de iyi taraf?ndan bakacak olursak, insanlar?n birbirlerine tek v?cut olarak nas?l yard?m edebileceklerini g?sterdi. Pek ?ok insan?n hayata bak??? tamam?yla de?i?ti ve yard?mseverlik, dostluk, kom?uluk gibi de?erler ?n plana ??kt?.
Bu s?re?te devlet hakk?nda ba?ka bir ger?ek de ke?fedilmi?ti:
?mece usul? ?al??man?n ?nemi ve devletin pek de san?ld??? kadar ?nemli bir ?ey olmad??? ortaya ??kt?.
Depremzedelerin sorunlar?n?n giderilmesi i?in ba?layan ?al??malarda birlikteli?e, dayan??maya a? kalm?? nice insan, yaln?z olmad?klar?n?, g??l? olduklar?n? ke?fettiler:
Kendimi ve ?evremi ?ok daha iyi tan?d?m. Kendime olan g?venim artt??? kadar bir insan olarak da ne kadar aciz oldu?umu g?rd?m.
B?lgeye gelen di?er g?n?ll? insanlar?n ?abalar?na sayg? duydum. ??kar ili?kisi g?tmeyen bir toplulukta bulunmak insanl???m?z? hat?rlatt?.
... halk?n inan?lmaz enerjisini g?rd?m. Her ne kadar bu enerji, son derece da??n?k ve koordinasyonsuz kullan?lm?? (belki de ziyan edilmi?) olsa da, bir ?eyler yapabilmek ad?na orada bulunan insanlar g?zlerimi ya?artt?.
Sars?lan, harekete ge?en ve de?i?en insanlar
Yard?m ve sorunlar i?in ??z?m ?retme ?abas?, gerek bireysel gerekse kolektif olsun, uzun s?redir at?l kalm?? nice insan?n pek beklemedikleri ?ok ?nemli ve ?e?itli kazan?mlar edinmesini sa?lad?.
Gelecekteki olas? bir do?al felaket i?in tecr?be kazand?rd? ve yap?lacak ?al??malar?n organizasyonu hakk?nda fikir sahibi olmam? sa?lad?. ?? s?ras? ve ?ncelikler hakk?nda bilgi edindim.
?nternet sayesinde ve arac?l???yla, gerekli organizasyonun nas?l olu?turulabilece?i ve kat?lmak isteyenlerin nas?l ve nerelere y?nlendirilebilece?ini ??rendim. Ayn? ?ey benim ba??ma geldi?inde ?a?r?lar?m?n kar??l?ks?z kalmayaca??n? ??rendim.
Tan?maktan mutlu oldu?um insanlarla kar??la?t?m. Onlar da benim gibi g?n?ll?yd?ler ve hepimiz, sanki bir kar?nca kabilesinin ?yeleriydik. Depremzede olmalar?na kar??n etraflar?na ???k sa?an gen?leri tan?d?m ve h?l? g?r??mekten haz ald???m arkada?l?klar?m oldu.

De?i?en hayatlar
Yard?m ?al??malar?na kat?lan bir?ok ki?i i?in ya?ad?klar? ?ok ac?yd?. Ama bu ac?y? ya?amak, ba?kalar?n?n ac?lar?n? payla?mak ve ba?kalar?n?n hangi ko?ullarda ya?ad???ndan haberdar olmak, onlara ya?am tarzlar?n? sorgulama olana?? sa?lad?.
... k?t? bir tecr?beyle oldu ama insan oldu?umun tekrar fark?na vard?m. Ayr?ca yapmak isteyip de erteledi?im ?eyleri tekrar g?ndemime ald?m. ?Kaybedecek hi?bir ?eyim yok? d???ncesiyle biraz daha rahat davranmaya ba?lad?m.
Hayatta baz? ger?eklerin fark?na varmam? sa?lad?. ?nemsiz ?eylere ?z?lerek vakit kaybetmemek gerekti?ini ??rendim. Bunu zaten biliyordum ama yak?ndan g?rmek ba?ka oluyor. ?nsanlara yard?m etmenin mutlulu?unu, en k???k bir ?eyde parlayan g?zlerini g?rme zevkini verdi. Sadece ?ocuklarla de?il, temel ihtiya?lar?n da??t?m? sayesinde b?t?n kamptakilerle ileti?im kurabiliyorduk. B?ylesine bir felakette yard?mc? olabildi?im i?in kendimi yararl? hissettim. Ne kadar ?ansl? oldu?umu hat?rlatt? bana. Da??t?m yaparken, hep o s?rada bizim olup, s?radakilerin bize malzeme verme ihtimali oldu?unu d???nd?m. ?ocuklar?n resimlerinin ne kadar ?ok ?ey ifade edebilece?inin fark?na vard?m.
Kendi k???k d?nyam?n d???nda ger?ekten sorunlar? olan bir d?nya ile kar??la?t?m. Kendi sorunlar?m?n o kadar da b?y?t?lecek ?eyler olmad?klar?n? d???nmeye ba?lad?m. Ba?kalar?n?n sorunlar?n? dinlemeyi, ?nemsemeyi ve bunlara ??z?m getirmeye ?al??may? ??rendim. ?nsanlar?n topluluk i?indeyken ve zor ko?ullardayken davran??lar?n?n nas?l de?i?ebildi?ini g?rd?m. Grup i?inde ?al??may? ??rendim. ??b?l?m? ve organizasyonun ne kadar ?nemli oldu?unu fark ettim. ?ocuklarla yak?ndan ileti?im kurma f?rsat? elde ettim. Bir birey olarak ?zerime d??en sorumluluklar oldu?unu hissettim. Bu tip ?al??malar?n ?nemini kavrad?m ve bundan sonra da b?yle ?al??malarda g?rev alma karar? verdim.
Bir?ok ders al?nd???n? ve bunlar?n unutulmayaca??n? d???n?yorum. T?rkiye?deki 75 milyon i?in konu?acak olursak, yans?yan maddi kayb?n yan?nda bence ?nemli manevi ilerleme oldu.

Yabanc?lar yaban de?il ki
Yard?m i?in ?al??anlar, yaln?zca T?rkiyeliler de?ildi. Ba?ka ?lkelerden T?rkiye?ye gelen arama kurtarma ekipleri ve hastaneler kurarak uzun s?reyle hizmet veren ekipler, milliyet?ilik propagandas?n? a?abilecek bir ?eyi ba?ard?lar: Kar??l?ks?z vermeyi ve halklar?n birbiri ile temas?n?.
Hisareyn ?ok tutucu bir ?evre asl?nda. Bir g?n bir hac? amca ?Allah raz? olsun ?u gavurlardan, onlar bizimkilerden daha M?sl?man!? deyiverdi. ?yilik h?l? ?slamiyetti kafas?na g?re ama ?ekleri de kendisine din karde?i g?rebilmesi ilgin?ti.
Bunun yan?nda, yurtd???ndan kom?ular?m?z i?in ne kadar de?erli oldu?umuzu ve desteklerini hissetmenin mutlulu?unu ya?ad?k. ?lk defa Yunanistan ile aram?zdaki buzlar ?ok b?y?k bir h?zla eridi. Bu m?thi? bir mutluluktu? Bizim ?ocuklu?umuzda ?c? ?lke diye g?rd???m?z ?lkenin, ?imdi ?ocuklar?m?z?n ?ocuklar? ile kayna?t?klar? karde? ?lke olmas? sevindirici.
[Deprem] Yunanistan ile karde?li?e kadar gidebilecek bir ortam yaratt?.
... depremler sayesinde T?rk-Yunan ili?kileri olduk?a iyiye do?ru ilerledi.
Ayr?ca k?t? bir olay?n sonucunda da olsa Yunanistan ile aram?zdaki d??manl?k, yard?m ?al??malar?yla de?i?ti; olumlu ve s?cak ili?kiler kuruldu.
Yetkili oldu?unu s?yleyen bir b?lge m?d?r?... T?rk?n T?rkten ba?ka dostu yoktur propagandas? yapt?. ?lk defa bir spek?lasyon olay?n? birebir ya?ad?m ve g?r bir sesin insanlar? gaza getirmekteki ?nemini, baz? insanlar?n o ortamda bile ??kar pe?inde olabilece?ini anlad?m. Terc?man olarak ?al??mak i?in kampa gelen milliyet?i bir ?ocuk vard?. Ayr?ld???nda askerli?ini ?srail ordusunda yapmak istiyordu.
?srail kamp?nda g?rev ald???m i?in kar??l?ks?z yard?ma gelen o askerlere minnet duydum.
T?rkiye?nin g?z?ndeki Yunanistan b?y?k ?l??de de?i?ti. Depremden ?nce, villada oturanla gecekonduda oturan birbirinden olduk?a habersizken, depremden sonra ?ad?rda bulu?unca, iki taraf?n da ?nyarg?lar? yeniden g?zden ge?irildi.

Gen?lere olanak sa?lan?nca
Devletin harekete ge?mek isteyenleri engelleyebilecek durumda olmamas?, duvarlarla ku?at?lm?? ve toplumsal a??dan tam anlam?yla at?l tutulan gen?lere ?ok ?zel bir olanak sa?lad?: Toplumla i? i?e olma, kamusal alanda yararl? olabilecek ve anlam ta??yan ?al??malara kat?lma olana??n?. Bu olana?? gen?ler ?ok iyi kulland?lar.
Toplumun sivil ?rg?tlenmeye bak??? de?i?ti. STK?lar?n afet durumunda oynad??? rol ?nemsenmeye ba?land?. Hatta daha sonras?nda kapsam yava? yava? geni?leyerek afet olmadan da STK olabilece?i benimsenmeye ba?land?. STK?lar? bir yana b?rak?rsak toplumun gen?lere bak??? de?i?ti. Daha ?ncesinde uzun sa?l?, k?peli bir gen? g?rd???nde kafas?ndan lin? sahneleri ge?irenler, bu gen?lerin uzun sa?lar?n?n tozlanmas?na ald?rmadan enkazlarda canla ba?la ?al??t???n? g?r?nce, insanl???n pek de sa? uzunlu?uyla ya da k?l?k k?yafetle ?l??lmemesi gerekti?ini d???nmeye ba?lad?lar. STK?lar ve gen?lere g?ven artarken, devlete duyulan g?ven sars?ld?. ?zellikle 17 A?ustos?ta ya?anan basiretsizlikler sonucunda ?Devlete zeval gelmesin?ler azalmaya y?z tuttu.
Biz gen?ler de ilk defa organize bir olaya kar??t?k. Siz de fark etmi?sinizdir; bizim ku?a??m?z ?ok pasif yeti?ti. Her ?ey ?ok durgundu, ilk toplu hareketimiz 17 A?ustos?ta oldu.

?ocuklarla ?al??mak
Bir?ok insan i?in toplumsal hareketlenme, unutulanlarla, kenarda b?rak?lanlarla temas olana?? sa?lad?. Temas edilerek ke?fedilenler aras?nda ?ocuklar da vard?.
?ocuklar?n bize kar?? olan davran??lar? ger?ekten ?ok i?tendi. Her gidi?imizde bizi kar??l?yorlar, ayr?l?rken bir daha gelip gelmeyece?imizi soruyorlard?. ?ocuklar?n ger?ekten n?tr olduklar?n? ve onlara ne verilirse onun al?nd???n? g?rd?m.
?evreye ve ?ocuklara kar?? daha duyarl? bir insan oldum.
Do?arken az daha ?lmek ?zere olan bir bebek vard?. Hastanede pek sevmedi?im doktorlardan biri, kalbi duran bebe?i hayata d?nd?rm??t?. Bebe?e Bar?? ad? verildi. Anne ve babas? birbirini ?ok seven ?ok tatl? bir ?iftti. Hayat?mda o kadar mutlu oldu?umu ger?ekten hat?rlam?yorum.

Depreme gerek yok
Deprem yard?m ?al??malar? ile ortaya ??kan toplumsal fark?ndal?k ve dayan??ma, toplumun kendi g?c?n? ke?fetmesi, T?rkiye i?in ?ok ?nemli dersler i?eriyor. Bu dersler asl?nda bilinmeyen dersler de?il; yaln?zca daha g??l? bir ?ekilde seslendirilmesi gerekiyor. ?nsan insana, toplum kendine muhta?...
?nsanlar?n ger?ekten ilgiye ve sevgiye ihtiya?lar? oldu?unu, dert yanmaya, sevdikleri veya ba?ka birileriyle konu?maya ihtiya?lar? oldu?unu g?rd?m. Ve oradaki insanlar?n bu istek ve ihtiya?lar?na kar??l?k verince kendimi ?ok daha iyi hissettim. ?nsanlar?n ne k???k ?eylerden mutlu olabildi?ini g?rd?m. Ve orada bunu elimden geldi?ince ya?atmaya ?al??t?m. Asl?nda bu, sadece deprem b?lgesindeki insanlara ?zg? de?il; e?er etrafa dikkatli bakarsan?z herkeste oldu?unu g?r?rs?n?z.
Do?. Dr. Serdar M. De?irmencio?lu