bir g?l dal?d?r emek, ya?am? kucaklayan

Kemal Vural Tarlan??n ge?ti?imiz ay Evrensel Bas?m Yay?n taraf?ndan ?Desenler Kavgaya Durdu? isimli kitab? yay?nland?. 1996 y?l?nda Antep?te ?nald? Dokumac? Sitesi?nde ya?anan direni?i konu edinen kitap, Hasan H?seyin?in ?Kavel? isimli kitab?ndan sonra bu alanda yaz?lan ikinci kitap olma ?zelli?i de ta??yor. Direni?in ya?and??? y?llarda Antep?te ?niversite ??rencisi olan, ?nald? Dokumac? Direni?i?ni, direni?i yaratan i??ilerle birlikte ya?ay?p destanla?t?ran ve halen Antep?te ya?ayan Tarlan?la, kitab? ?zerine konu?tuk.

Destanlar Anadolu?da ya?ayan halklar?n s?zl? ve yaz?l? edebiyat?n?n yayg?n bi?imlerinden olmas?na ra?men, g?n?m?z edebiyat??lar?n?n uzak durdu?u bir bi?im. ?ncelikle neden bir destan?
Belirtti?iniz gibi, Anadolu ve Mezopotamya?da ya?ayan halklar?n edebiyat? i?erisinde destanlar ?nemli bir yer tutar. Binlerce y?ld?r bu kadim topraklarda ya?ayan halklar; sevin?lerini, ac?lar?n?, kahramanl?klar?n? destanlar yoluyla gelecek ku?aklara ta??m??lard?r. Hititli ozanlardan Ahmede Xani?ye, Dede Korkut?tan Dadalo?lu?na, Naz?m?dan Ozan Telli?ye uzanan bu gelene?e bir halka eklemek. Ve tabii ki T?rkiye i??i s?n?f?n?n tarihine katk? sunmak i?in, ?nald? dokumac?s?n?n yaratt??? direni? destan? bu geleneksel bi?imle yaz?ld?. Zaten ?nald? dokumac?lar?n?n yaratt??? bir destand? ve ba?ka bir formda yaz?lamazd? diye d???n?yorum. G?n?m?zde destandan uzak durulmas?n?n nedenine gelince; bana g?re bu alan?n uzun soluklu bir ?al??ma gerektiriyor olmas?. G?n?m?z sanat??s? ya?am?n her an?n? mikro sistemler ?eklinde alg?l?yor. Mikro?iplerin ya?am?m?za bu kadar egemen olmas? sonucunda sanat??lar da topluma ve do?aya yabanc?la?t?. Bug?n sinemada ?ok k?sa ?yk?ler al?n?p teknolojinin olanaklar?yla, sanal g?rsel objeler kullan?larak filmle?tiriliyor, bug?n art?k o destansal filimler ?ekilmiyor, o destansal romanlar yaz?lm?yor. ?iir derseniz, ?ben? ile ba?layan ve her g?n anlams?zla?an bir poetika hakim ?iirimize. ?air toplumun uza??nda kalm??, Beyo?lu?nun, Sakarya?n?n barlar?nda bar?nan, sisler i?inde ya?ayan, insan?st? bir varl??a b?r?nm?? durumda. Bu durumda gen? ?airin ?n?nde iki yol kal?yor; ya anlams?zl???n derin u?urumuna d???p kendi i?inin karanl???nda bo?ulacaks?n ya da topluma y?n?n? d?n?p gelene?i gelecekle birle?tirip, toplumcu ustalar?n a?t??? damarlar? geni?letmeye ?al??acaks?n. Ben ?iirimde bu ikinci yolu se?tim, ?iiri topluma ula?t?rmay? dert ediniyorum. Sanat?n toplumu de?i?tirip d?n??t?rme gibi bir kayg?s? olmas? gerekti?ine inan?yorum.

Direni?i dokumac?larla birlikte ya?ad?n?z. Kitab?n?zda ya?amlar?ndan kesitler verdi?iniz kahramanlar?n pek ?o?u h?l? ya?ayan ve hatta isimleri de ayn? ki?iler, Bal?k H?seyin, ?erif Halfe gibi? Bize biraz o g?nlerden ve direni?in hayat?n?z? nas?l etkiledi?inden bahseder misiniz?
O y?llarda ?niversite ??rencisiydim ve Isl?k Bilim Sanat Dergisi ismiyle ?niversite ??rencileri olarak bir dergi ??kar?yorduk. Antep asl?nda devasa bir i??i kenti. Oturdu?um mahalle ?nald??ya yak?n bir i??i mahallesiydi. Direni? ?ncesinde ve direni? boyunca dokumac?larla bir aradayd?m. ???i s?n?f? k?lt?r?ne ve edebiyat?na dair okumalar ve deneysel ?al??malar yap?yordum. Direni? s?resince ?ncelikle hisseti?im ?ey ?ezberimin bozuldu?uydu.? ??nk? direni?le birlikte i??iler ba? d?nd?r?c? bir ilerleme ve de?i?im g?steriyorlard?. ?nald? dokumac?lar?n?n b?y?k bir ?o?unlu?u K?rt ilerinden zorla g?? ettirilmi? i??ilerden olu?uyordu. Direni?ten ?nce K?rt i??ilere duyulan tepkilerin direni? s?resince nas?l silinip yok oldu?unu g?rebiliyorduk. Hal? nas?l ilmek ilmek i?lenir ise T?rk, K?rt, Arap ve di?er halklardan s?n?f karde?leri direni?i ?yle ?r?yorlard?. Gen? dokumac?lar bizden kitaplar al?p okuyor ve bunlar ?zerinden kendi aralar?nda tart??malar yap?yorlard?. Direni?in i??ileri nas?l de?i?tirip d?n??t?rd???n?, proleterle?tirdi?ini ya?ay?p, g?rd?m.
?nald? Dokumac? Direni?i benim de i?inde ya?ad???m bir zamanda oldu. O g?nleri g?rmek bana hep onur verdi. Ve ben ?unu rahat?a s?yleyebilirim ki, ?i??i s?n?f?n?n g?c?ne o g?nlerden sonra inand?m? ve h?l? inan?yorum? Bana d??en olduk?a ?etin ve ?etrefilli bir g?revdi. G?ncelin ?iir konusu olmas?, bizde pek s?k rastlan?lan bir durum de?ildir. Ama bin bir emekle y?r?t?len ve T?rkiye i??i s?n?f? tarihi a??s?ndan olduk?a ?nemli olan bu g?nlerin ya?at?lmas? ileriki ku?aklara ta??nmas? gerekliydi. G?nceli evrensel k?labilmenin u?ra?? i?indi benim ?abam. Daha ilk gen?lik y?llar?n?n, 22 ya?lar?nda bir gencin, heyecan?yla yaz?lm?? bir metindir, ?Desenler Kavgaya Durdu.?

Peki, kitap nas?l ortaya ??kt?? Ne zaman yazmaya ba?lad?n?z?
Direni?in ba?lamas?yla birlikte her g?n direni?e dair notlar tutmaya ba?lam??t?m. Yirmili ya?lar?n verdi?i heyecanla, her ?eye ve her yere yeti?menin gayretiyle, ev toplant?lar?ndan, kahve toplant?lar?na, dernek toplant?lar?na kat?l?yor ve burada konu?ulanlar? belgeliyordum. ?zellikle direni?e ?nc?l?k eden i??ilerin ya?am ?yk?lerini hem kendilerinden, hem arkada?lar?ndan dinledim. Direni?in etkilerini g?zlemleyip, biraz da sezgilerimin g?c?yle yaz?ya d?kt?m. Destan o g?nlerde yaz?lmaya ba?land?. Direni?in kazan?mla sonu?lanmas?ndan sonra, ?zerinde ?al??t???m b?l?mleri evlerde, kahvehanelerde ve fabrikalarda i??ilere okudum. Onlar?n fikirleri do?rultusunda yeniden ?zerinde ?al??t?m. Direni? g?nleri ?ayd?nl?k ve zor g?nlerdi.? ?una inan?yorum, bu g?nler yaz?lmal?yd??

Antep i??i hareketine ?zel bir ilginiz var. Antep i??i hareketi tarihine dair ara?t?rmalar?n?z da yay?nland?. Ayr?ca bu alanda foto?raf ?al??malar?n?z var. Ge?ti?imiz y?llarda Antep sanayi sitelerinde ?al??an ?ocuk i??ilere dair bir foto?raf serginiz de oldu. ?nald? direni?inin T?rkiye ve Antep i??i hareketi tarihindeki yeri ve katk?s? nedir sizce? ???i s?n?f?n?n, Antep?teki gen? i??i ku?aklar?n?n ve emekten yana g??lerin bu deneyimden yeterince yararlanabildi?ini d???n?yor musunuz?
Sanatsal ?al??malar?m?n merkezine emek?ileri ve i??ileri alarak yol alan biri olmay?, bilin?li bir se?im olarak ald???m? belirtmeliyim. Bu ilgi sadece Antep i??i s?n?f?na dair de?il elbet, T?rkiye ve d?nya i??i s?n?f? hareketine sanat?mla bir katk? koyma ?abas? benimkisi. Kavgaya ?air de kat?lmal?? Edebiyat?? s?n?f m?cadelesini estetize edebilmelidir diye d???n?yorum.
Antep?e gelince; Antep, ge?mi?te ve g?n?m?zde s?rekli bir emek?i kenti olmu?tur. Bu y?zden Antep i??i s?n?f?n?n bir m?cadele gelene?i vard?r. Ge?erli sistem bu gelene?i unutturmaya, yok saymaya ?al??maktad?r. Bu durum Antep sol gelene?i i?in de ge?erlidir. Yirminci y?zy?l?n ba?lar?ndan bu yana Antep?te sol bir gelenek vard?r. ?ahin Beylerin, K?rt Re?itlerin, Filistin?de sava?an Celal ?zcanlar?n ta??d??? bu gelenek, bg?n de s?rmektedir. Benim yapmaya ?al??t???m unutturulmaya ?al???lan tarihi g?n y?z?ne ??karmakt?r ve gelecek ku?aklara ta??makt?r. ?nald??ya gelirsek; 96?daki direni?, dokumac?n?n ilk direni?i de?ildi, 1950?lerden bu yana Antep i??i s?n?f? pek ?ok grev ve direni? yapm??, pek ?ok kazan?m elde etmi?tir. ?erbet?ilerin tekstil fabrikas?ndan, ?imento i??ilerine, hal? i??ilerinin direni?lerine Antep i??i s?n?f?n?n tarihi direni?lerle doludur. Dokumac?lar 12 Eyl?l darbesinden sonra soka?a ??km??, darbe anayasas?n?n gasp etti?i haklar?n? almak i?in ?91 ve ?93 y?llar?nda da b?y?k direni?ler yapm??lard?r. Dokumac? direni?ini T?rkiye solu yeterince de?erlendirebildi mi? Bunu da tarih?ilere b?rak?yorum?

Direni?ten sonra patronlar dokumac?lar?n kazan?mlar?n? geri almak i?in, ?nald? dokumac? sitesini tasfiye edip, i?letmeleri organize sanayi b?lgesine ta??d?lar. B?ylece ya?anabilecek direni?leri de engellemeyi ama?lad?lar. Antep i??i hareketini yak?ndan tan?yan biri olarak, sizce bug?n bu t?r bir direni?in ko?ullar? halen mevcut mudur?
S?n?f tarihi bize ?unu g?steriyor; i??i s?n?f?n?n ?rg?tlendi?i alanlarda, kar??t s?n?f olan sermaye, ?rg?tlerini sa?lamla?t?r?p, i??i s?n?f?n?n ?rg?tl?l???n? k?rmak i?in hamleler yapmaktad?r. Ama bir ger?ek var ki ?retim ve k?r emekle olur, ?retimin yap?ld??? her yerde emek?iler vard?r. Yani ?retim i?in i??i s?n?f? ?artt?r. Antep gibi ?emek yo?un? sekt?rlerin geli?ti?i sanayi kentlerinde iki kar??t s?n?f daima var olacakt?r. Kapitalizm ?a??nda ?u unutulmamal? ki devrimci olan s?n?f i??i s?n?f?d?r. D?nyay? de?i?tirip, d?n??t?recek ve ebedi bar?? ?a??na ta??yacak g?? ondad?r. Gerekli olan ?ey, i??i s?n?f?n?n bilimine yaslan?p, bug?nk? ko?ullar? analiz edip, yeni ko?ullara uygun ?rg?tlenme y?ntemleri geli?tirmektir. Bu g?rev elbette ?ncelikle s?n?f partilerine, ?rg?tlerine d??mektedir, emekten yana ayd?nlar, edebiyat??lar ve bilim insanlar?na d??mektedir.

Direni?i yak?ndan izleyen biri olarak, direni?in i??iler ?zerindeki, ?zellikle gen? i??iler ?zerindeki etkisini anlatabilir misiniz?
Direni? boyunca gen? i??iler b?y?k ?aba sarf ettiler, direni?in b?t?n y?k?n? onlar omuzlad?lar. Grev k?rc?lara kar??, sald?r?lara kar?? hep en ?nde onlar yer ald?lar. Gen? dokumac?lar?n neredeyse hepsi ??ocuk i??ili?inden? gelmi?ti. Ve yine bunlar?n pek ?o?u K?rt illerinden g?? etmi?, evleri - k?yleri yak?lm?? s?rg?n ?ocuklard?. 6-7 ya?lar?nda okul yerine at?lyelere inmi?lerdi. Bu gencecik ?ocuklar?n ?o?unun belirgin olarak sa?l?kla ilgili sorunlar? vard?. Ama direni? g?nleri onlar i?in bir okul oldu. ?ncelikle i??i s?n?f?n?n ?yesi olduklar?n?, ayr? halklardan ve dillerden olsalar dahi bu farkl?l?klar?n bir zenginlik oldu?unun fark?na vard?lar. ?nald? Dokumac? Direni?i?nin bence en b?y?k ?zelliklerinden biri de T?rk ve K?rt emek?ilerinin bu direni?te omuz omuza vermesi ve direni? duvar?n? ?rmeleri idi. Ve tabii ki birlikte m?cadele ettiklerinde en yola gelmez patronlar? bile dize getirebileceklerini ??renmeleri oldu.

Kitaptan bir b?l?m:
(?)
Baz? insan,
kitaptan ??renir bilgiyi,
bu y?zden okur durmadan,
okuyup yazmak insanl???n
en b?y?k h?neri.

Baz? insan
Atomun par?alanmas?n? bilmez.
Hi? duymam??t?r
Einstein??n izafiyet teorisini,
Kapital?i de okumam??t?r
ama heyecan duyar g?r?nce
Marks??n y?z?n?
Baz? insan ya?arken ??renir
ya?am?n gizini,
eme?i, art? de?eri
ve insan y?re?ini.
ve kavga g?n? barikat?n en ?n?nde
durmas? gerekti?ini.

??te onlar,
g?nde on alt? saat ?al???p,
ha?lanm?? nohudu ekme?e d?ren
ve cartlak kebab?na hi? doymayanlar.
Hal?y? nas?l ilmek ilmek dokuyorlarsa
?ylece dokudular direni?i.

Ve karanfil rengi ayd?nl???
yazacak olan kitaba,
?u t?mceyi not d??t?ler:
?Biz emek?iyiz,
bizi ancak emek bir araya getirir.?
Mehmet T?rkmen