G?ZLEM

Frans?zca bir ifade olan ?d?ja vu?, daha ?nceden ya?anm?? bir an?n ya da olay?n tekrar, ayn? ?ekilde ya?an?yormu? gibi g?r?lmesi, hissedilmesi demek. Ba?ka bir ifadeyle s?yleyecek olursak kavram, ?tarih tekerr?rden ibarettir? d???ncesinin farkl? bir ?eklini ifade ediyor.
Sendikal alana y?nelik herhangi bir de?erlendirme yap?l?rken, sendikalar?n ?e?itli d?zeydeki faaliyetlerinin; sendika ?yelerinin, hareketin ve genel olarak s?n?f?n ihtiya?lar? ile ne kadar uyumlu oldu?u her zaman ?nem ta??r. E?er ?yelerin beklentileri ve s?n?f hareketinin ihtiya?lar? g?z ?n?ne al?nmaz, ?rg?tlenmeyi g??lendirecek tutumlar benimsenmez ise, m?cadelenin s?rekli ba?a sarmas? ka??n?lmaz olur. B?yle bir durumda, bir taraftan sorunlar?n (?rne?in i? g?vencesi, ?al??ma ko?ullar?n?n d?zeltilmesi, sendikala?ma vb.) ??z?m? i?in ad?m at?lmas? zorla??rken, di?er taraftan ?rg?t olarak sendikalar?n ve sendika ?yelerinin kendilerine olan g?veni k?r?l?r, gelecekten beklentileri azal?r ve karamsarl?k duygular? artar.
Tarihin ve ya?am?n tekrarlardan ibaret oldu?una inanmak, ayn? zamanda k?t?mserli?i ve kadercili?i de beraberinde getiriyor. B?yle olunca, sendikal ve siyasal alanda genel bir karamsarl?k havas?n?n yay?lmas?, ?ne yaparsak yapal?m sonu? alam?yoruz?, ?yasalar elimizi kolumuzu ba?l?yor? ya da ?patronlar ?ok g??l?? gibi yenilgiyi daha ba?tan kabul eden d???nce ve davran??lar?n yayg?nla?mas?n? kolayla?t?r?yor. ??nk? bu durumda tek tek bireyler, her ?eyin kendi d???nda belirlendi?ine, kendisi ne yaparsa yaps?n ?al??ma ve ya?am ko?ullar?n? de?i?tiremeyeceklerine inan?yor ya da inand?r?l?yorlar.
Oysa tarihin, ya?am?n tekerr?r ediyormu? gibi alg?lanmas?nda, bireylerin, toplumlar?n, sendikalar?n ayn? yanl??lar?, ayn? hatalar? s?rekli olarak yinelemelerinin etkisi ?ok b?y?k. Yap?lan hatalardan ve s?rekli tekrarlanan yanl??lardan ??renmemekte ?srar etmenin bu durumdaki pay? az?msanacak gibi de?il. Hal b?yle olunca, sorunlar? ??zmek yerine ertelemenin, bazen ?zerini ?rtmenin, bazen de ?g?n? kurtarma? ile yetinmenin ortaya ??kard??? yanl??lar, farkl? zamanlarda tekrarlan?nca, sanki ger?ekten ?tarih tekerr?r ediyormu?? gibi g?r?nmesi kolayla??yor.
Sendikalar? ve sendikal m?cadelenin ?e?itli d?zeylerinde ya?ananlar?, sendikalar?n sermaye ve devletle ili?kilerini, eylemlerini, a??klamalar?n? d?zenli olarak takip edenler, ama ?zellikle sendikalara ?ye olanlar, ?o?unlukla kendilerini ?sanki o an? daha ?nce ya?am??? gibi hissediyorlar.
?yle ki bazen bu durumu ele?tirirken bile, bu sat?rlar yaz?l?rken hissedildi?i gibi, sanki ayn? sorunlar ?zerinden yap?lan tespitlerin, ileri s?r?len ?nerilerin ?ncekilerin tekrar?ym?? gibi g?r?nd??? de oluyor.
???ilerin toplus?zle?me, kamu emek?ilerinin ?toplu g?r??me? d?nemlerinde bu duygunun ne kadar etkili oldu?unu, sendikalar?n tutumlar?ndan, sendikac?lar?n a??klamalar?ndan, ?yelerin tepkilerinden ya da tepkisizli?inden yola ??karak g?zlemlemek de m?mk?n. ?D?ja vu? durumunun ortaya ??kmas?nda grev, toplus?zle?me ve ?toplu g?r??me? gibi konularla ilgili yasal mevzuatlar ve bu s?re?lerin i?leyi?i elbette etkili. Ama en az bu etki kadar, sendikalar?n birbirine, patronlara ya da h?k?metlere kar?? hep ayn? tutumu g?stermesinin (birlikte kararlar al?p, ortak hareket etmemeleri, patronlar?n ya da h?k?metlerin kar??s?na farkl? talepler ve s?ylemlerle ayr? ayr?/b?l?nm?? olarak ??kmalar? gibi) belirleyici oldu?u da bir di?er ger?ek.
Zaman?nda Hegel?in ?Tarihte b?y?k olaylar iki defa tekrar eder? s?z?ne Marks; ?Hegel?in unuttu?u bir ?ey var: birincisinde trajedi olarak, ikincisinde komedi olarak? diyerek cevap vermi?. Marks??n bu cevab?yla asl?nda tekerr?r edenin tarih de?il, hatalar ve yanl??lar oldu?unu a??klamaya ?al??t??? ortada. Dolay?s?yla, zaaflar?n ?zerine gidilmedik?e, yap?lan hatalardan do?ru dersler ??kar?lmad?k?a, kazan?lm?? haklar? korumak s?z konusu olamayaca?? gibi, gelece?e y?nelik umutlar? taze tutmak da zorla??yor. En az?ndan bu durumun fark?nda olup, ya?ananlardan gerekli dersler ??kar?l?rsa trajediyi de komediyi de ya?ayacak olan?n sermaye ve onun temsilcileri olaca??ndan hi? kimsenin ??phesi olmasa gerek.
Erkan Aydo?ano?lu