Hala?o?lu zihniyeti kendini devletin sahibi olarak g?r?yor

Y?ld?z Teknik ?niversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararas? ?li?kiler B?l?m? ??retim ?yesi ve Tarih Vakf? Y?netim Kurulu ?yesi Prof. Dr. Esra Danac?o?lu, T?rk Tarih Kurumu Ba?kan? Yusuf Hala?o?lu?nun, ?S?nni K?rtlerin bir b?l?m? T?rkmendir, K?rt Alevilerin bir b?l?m? de maalesef Ermeni d?nmesidir? s?zlerinin d?nyan?n her yerinde ??rk??? oldu?unu s?yledi. Danac?o?lu, ??? bar??a ihtiya? duydu?umuz bir d?nemde b?ylesine ?rk?? g?r??ler duymak insan? ?rpertiyor? dedi. Danac?o?lu, Hala?o?lu gibi d???nenlerin, devletin sahibi olarak T?rk-S?nni kimli?ini g?rd?klerini, di?erlerini ise d??ar?da b?rakan bir zihniyete sahip olduklar?na dikkat ?ekti.
Prof. Dr. Esra Danac?o?lu, Hala?o?lu?nun s?zleri, devletin yurtta?a yakla??m? ve tarih anlay???yla ilgili sorular?m?z? yan?tlad?.

T?rk Tarih Kurumu Ba?kan? Yusuf Hala?o?lu?nun yapt??? a??klamalar?n nazi Almanyas?n? hat?rlatt???n? s?ylediniz. Bunu a?ar m?s?n?z?
Naziler Almanya?da iktidara geldikten sonra, 1935?de yeni bir kanun ??kar?yorlar. Bu kanun, ?ncelikle Alman olanlar?n Yahudilerle evlenmesini, yani kar???k evlilikleri yasakl?yor. Bu ?temiz kan?a do?ru ??kt?klar? yolculukta ilk ad?m oldu. Daha sonraki ad?mlar da bunun derinle?mesine y?nelik olacakt?r ve homojen bir Almanya yaratmak i?in farkl? topluluklar?n imhas?na giden s?reci ba?latacakt?r.
Nazi Almanyas??nda iki ku?ak ?nce H?ristiyan olman?z sizi toplama kamplar?na girmekten koruyamamaktad?r. ??nk? k?t? kan iyi kana bask?nd?r ve bir kez bula?m?? olmas? sizin de i?aretlenmenizi, ?nce toplum-d???na at?lman?z? sonra imhan?z? gerektirir. Bunun gerisinde k?kleri 19. y?zy?la kadar da uzanan bir ?rk??l?k ideolojisi var. Bu ideoloji, insan topluluklar?n? de?i?meden kalan ?zler olarak tan?ml?yordu. Bu ideolojiden yola ??kan Naziler kendi saf ?rk?n? korumaya y?nelik ve ba?kalar?n? da imhaya y?nelik bir dizi uygulamaya giri?ir. Irk??l???n 2. D?nya Sava?? i?inde ve sonras?nda yol a?t??? vahim sonu?lar, ?ingenelerin ve Yahudilerin imhas? ile sonu?land???n? g?rmek, bu tarz ?rk??l???n ne kadar tehlikeli sonu?lara yol a?abildi?ini g?zler ?n?ne serdi. Ondan sonra insanl?k ?rk??l?k d???ncesinden a?amal? olarak uzakla?t?. Bu y?nde hukuki ?nlemler de ald?. Dolay?s?yla 2007 y?l?nda bar??a ihtiya? duydu?umuz bir d?nemde b?ylesine ?rk?? g?r??ler duymak insan? ?rpertiyor.
Yusuf Hala?o?lu ??yle diyor: ?K?rt Aleviler maalesef Ermeni k?kenlidirler.? Bu c?mledeki ?maalesef? ifadesine dikkat edin. Bu, bilin?alt?ndan denetimsiz f?rlay?p da geliveren s?zc?k Hala?o?lu?nun zihinsel d?nyas?n? bize ??plak bir bi?imde g?steriyor. Bu duygu ifadesinden anlad???m?z -Hala?o?lu?nun iddias?na g?re- K?rt Alevilerin daha ?nce Ermeni olmas? vahim bir ?ey, k?t? bir ?ey, bir ?z?nt? nedeni. Yani bundan bir ?z?nt? duyuldu?u anla??l?yor. C?mlenin anlam?n? vahimle?tiren bir duygu ifadesi. Bu ba?l? ba??na ?rk?? bir yakla??m?n tezah?r?.
Bu d???ncelerin nas?l bir ?er?evede s?ylendi?i ?ok ?nemli. Ermenilerin baz?lar?n?n M?sl?manl??? ?zellikle de Alevili?i se?ti?i ba?ka bir ?eydir. Ama bug?n bir par?alanma korkusu i?indeki T?rkiye?de, H?rant Dink?in katledilebildi?i bir T?rkiye?de ?zellikle, Yusuf Hala?o?lu gibilerinin tarih boyunca en tehlikeli topluluk olarak g?rd?kleri Ermenileri i?aret ederek PKK ve T?KKO ?rg?tlerinin i?indeki K?rt-Alevilerin ?stelik ?maalesef? gibi bir ifade kullanarak, Ermeni d?nmesi olduklar?n? s?ylemek ba?ka bir ?eydir.

Halk?n?n ge?mi?ine b?yle bakan bir zihniyetin gerisinde ne yat?yor sizce?
?nsan bu c?mleyi nas?l s?yler. Yani nas?l bir d???nce sistemati?i kurarak, ?bunlar maalesef Ermeni? der ve bu ?rg?tleri Ermeni ?rg?tleri demeye getirir. Ben kendimi Hala?o?lu?nun yerine koyarak d???n?rsem, sakat olmakla birlikte iki d???nce sistemati?inden kaynakland???n? d???n?r?m. Bunlardan bir tanesi: ?Ermeni kan? k?t?d?r, be? y?z y?l ge?se de k?t?d?r. Kanda ta??nan bir k?lt?r var, kandan ta??nan bir refleks var. Neye kar?? bu refleks? T?rk ulusunun b?t?nl???ne kar??, Anadolu?nun birli?ine kar?? bir refleks.?
Geri planda b?yle bir yarg? olmal? herhalde. ?kinci d???n?? bi?imi ?u olabilir: ?Bu toplumun gizli bir ajandas? var. Kanda de?il ama s?zl? gelenekte ta??nan bir ajandas? var? diye d???n?yor belki. Ve bir ku?ak ?tekine diyor ki ?Amman ha! zaman? gelince T?rkiye?yi par?alayacaks?n?z, gizli ?rg?tlere ?ye olacaks?n?z!?
?ok ?ocuk?a olmakla birlikte, hani ?zerine d???n?nce, bu iki d???nme bi?iminden ba?ka bir bi?imde d???nd???n? sanm?yorum Hala?o?lu?nun. Demem o ki, Yusuf Hala?o?lu ve benzeri insanlar?n, T?rkiye toplumunun dinamiklerini, sorunlar?n? kavramak konusundaki yetersizlikleri ve kilitlendikleri ?rk?? bak?? a??s? bu tarz irrasyonel ve ay?r?mc? a??klamalar?n nedenidir. Bir tarih?i olarak bu zihniyeti ?ok bilim d??? buldu?umu s?ylemeliyim. B?yle 500 y?l ?nce olmu? M?sl?manla?ma ?yk?leri ?zerinden bug?nk? insanlara i?aret etmeyi, onlar? ba?ka bir siyasi ?er?evede bu bi?imde ?rk?? bir s?ylem i?inde dillendirmeyi son derece utan? verici buluyorum. Ve T?rkiye?nin tarih ara?t?rmalar? a??s?ndan en ?nemli maddi kaynaklara ve hareket ?zg?rl???ne sahip kurumunun ba??nda da Yusuf Hala?o?lu gibi ?rk?? zihniyet sahibi birinin olmas? da hem tarih?i olarak hem de yurtta? olarak beni ?z?yor, mah?up ediyor. B?yle bir a??klama d?nyan?n her taraf?nda ?rk?? kabul edilecek ve soru?turmaya u?ramas? gereken bir a??klamad?r.
?nsanlar kendini nas?l hissediyorsa, g?r?yorsa odur. T?rk ya da K?rt olabilir, Ermeni olabilir. Burada mesele PKK ve T?KKO gibi ?rg?tler ve T?rkiye?nin b?l?nmesi korkusuna bir a??klama bulamamak. Bu zihniyetlerin bu t?r ?rg?tlere bir a??klama bulamamas?ndan, nas?l analiz edece?ini kavrayamamas?ndan kaynaklan?yor. Buna T?rkiye siyasetinin kavramsal s??l??? diyebiliriz. Bunu yaln?zca Yusuf Hala?o?lu?nun s?zlerinde g?rm?yoruz. Bu T?rkiye?de bir damar ve bu damar devam ediyor. Yaln?zca Yusuf Hala?o?lu?nun tutumu de?il.

T?rkiye?nin etnik yap?s? neden bu kadar tart??ma konusu oluyor?
Ulusla?ma s?recini ?ok ge? ya?ayan bir co?rafya buras?. Hem ?ok ge? ya?ad? hem de bu s?re? murat etti?i bir homojenle?tirmede tamamlanmad?. Yurtta? temelli bir ulus tan?m? yapamad???m?z i?in ve h?l? etnik renkler ve aray??lar varl???n? s?rd?rd??? i?in, Hala?o?lu gibilerin zihninde Ermeniler, T?rk ulusal birli?ini bozmaya ahdetmi? bir etnik topluluk olarak g?r?l?yor. Bu zihniyet d?nyas?nda uluslar i?in, kimi topluluklar daimi d??manlar olarak var oluyorlar. Bu milliyet?i tarih anlay???, insan topluluklar?n?n zaman?n koridorunda tek ba??na hi? de?i?meden var olmu? ?zneler olarak ele al?yor. T?rkler de ?yle hi? de?i?memi?ler ve ne mutlu ki di?erlerine T?rkle?ebilmi?ler! Ermeniler de onlar i?in b?yle bir ?z? ta??rlar ve hep de T?rk ulusal varl???na kast etmi? bir topluluk olarak g?r?n?rler. Bu s?ralamada K?rtlerin bir yeri yok. Hala?o?lu s?ylediklerini, ba?ka bir kontekste ifade etseydi ?ok daha d?zg?n bir tart??may? ba?latabilirdi. B?yle bir tart??maya ihtiyac?m?z da olabilirdi. Ama ?er?eve, birilerinin K?rt oldu?unu inkar etmek, T?rkiye?deki ayr?l?k?? hareketlerin arkas?nda Ermeniler vard?r ana fikri etraf?nda ve buna bir tarihsel zemin olu?turmaya ?al??an bir ?er?eve olunca, s?ylenenler ?rk??, farkl? olan? d??layan bir anlam kazan?yor. Bu tart??ma ??yle bir ?er?evede de yap?labilirdi: T?rkiye?nin etnik ve toplumsal yap?s? diye bir sempozyum yapars?n?z; bu alanda ?al??ma yapan herkes ?al??mas?n? getirir d?ker havuza ve tart???rs?n?z.

Hala?o?lu?nun g?r??lerini devletin g?r??leri olarak sayabilir miyiz? Devlet vatanda??na bu g?zle mi bak?yor?
Ben ?ok homojen, tek sesli bir devlet oldu?unu d???nm?yorum. Birden ?ok bak?? a??s?n?n oldu?u, T?rkiye?nin merkez sa?daki siyasi ?e?itlili?inin devlete de yans?d??? kan?s?nday?m. Devletin, T?rkiye?deki etnik ve dinsel sorunlara biraz daha liberal bakanlar? ve biraz daha ?rk?? bakanlar? var. Hala?o?lu?nun ise nerede oldu?u belli. Hala?o?lu bir tarih?i olarak hayli yanl?? bir ?rne?ini, ?rk??, ?tekile?tirici, b?l?c?, d??ar?da b?rak?c? bir ?rne?ini verse de, tarih, bilim olarak b?y?k ?l??de ve genellikle bug?n?n toplumunu anlama etkinli?idir. Hala?o?lu ve benzerleri, tarihi bu anlay?? geni?li?inde de?il de, bug?n?n sorunlar?n? en basit en hamasi a??klama bi?imi olarak tarihi k?t?ye kullan?yorlar. Hala?o?lu birtak?m ?rg?tleri ve hareketleri merkeze al?p, onlar? a??klama bi?imi olarak da belli etnik k?kenleri i?aret ediyor. T?rkiye?de b?yle d???nen siyasi partiler var. B?yle d???nen insanlar var. Bunlar ?? be? ki?i de de?ildir. Devletin sahibi olarak, T?rk-S?nni kimli?ini g?r?p di?erlerini de d??ar?da b?rakan bir zihniyettir bu.
Vatanda?l?k kavram? bizim toplumda yan yana geli?imizin kriteri olarak g?r?nm?yor bu zihniyet taraf?ndan. Onun i?in s?zde, ?zde, kenarda, k??ede gibi ifadeleri ?ok kolay kullan?yorlar. Bu zihniyet sahipleri T?rkiye toplumunu birbiriyle kenetlenmi?, devlete sadakat ba?lar?yla ba?l? benzer bi?imde d???nen, benzer ulusal reaksiyonlar geli?tiren ve ortak bir etnik ge?mi?e, ?yle olmazsa bile ?yle oldu?una biat eden insan kitlesi olarak tasavvur ediyor. Bu t?rden bir vatanda? yaratma amac?, ?zellikle 80?lerden sonra K?rt sorununun ba? g?stermesinden sonra devletin temel projesi oldu. Bu vatanda?l?k tan?m?na uymayan ve ?ter?rist?, ?ayr?l?k??? g?rd??? t?m gruplar, topluluklar ve ki?ilerin gerisinde ?bunun arkas?nda Ermeni oyunu var.?, ?ASALA?n?n yeni ad? PKK oldu?, ?Bunlar asl?nda Ermeni?, ??u s?nnetli, bu s?nnetsiz? bi?iminde a??klamalara ba?vuruldu. ?lkede ya?anan meselelerin b?yle kavranmas?n?n t?m toplumu ?zellikle de b?lgede ya?ayan K?rtleri ikna edece?i d???n?ld?.
?te yandan Hala?o?lu bir sonraki g?n yapt??? a??klamada kastetti?inin 1915 y?l?nda din de?i?tirip M?sl?man olan Ermeniler oldu?unu belirtti. ?nsan topluluklar? ancak hayatlar?na kastedilen d?nemlerde kendileri olmaktan ??k?p ba?ka bir kimli?e y?nelir ve gizlice din de?i?tirirler. Dolay?s?yla bu s?zleriyle Yusuf Hala?o?lu 1915 y?l?nda Anadolu?da Ermenilerin M?sl?manla?arak ya da saklanarak hayatta kalmaya y?nelecek kadar vahim olaylar ya?ad???n? s?ylemektedir. E?er bu a??klama devletin resmi a??klamas?ysa bu ?u ana kadar olan a??klamalar ve yakla??mlarla ?eli?en b?sb?t?n farkl? bir tutumdur.

T?rkiye halklar?n?n tarihine nas?l bakmal? ?
Her t?rl? ?ovenizmden, ?rk??l?ktan uzak, farkl?l??? ya?amaktan rahats?zl?k duymayan, bunu bir zenginlik olarak kavrayan, bunu bir d??manl?k konusu yapmayan bir tarih anlay??? en do?rusu. Ve b?yle bir tarih anlay???n?n TTK gibi kurumlar taraf?ndan da payla??lmas?n?n, T?rkiye?nin daha g?zel bir gelece?e y?r?mesinde hayati oldu?unu d???n?yoruz.

---

T?rkiye?de tarih yaz?m?nda temel kayg? devletin bekas?d?r

Tarih?ilik meselesine bakarsak, T?rkiye?de devlet ve ulus merkezli bir tarih yaz?m?m?z var. Temel kayg?m?z devletin bekas?, kriz anlar?nda devletin nas?l s?rd?r?lece?i problemine odakla?mak; kriz olmayan anlarda da devletin kurumlar?n?n tarihini yazmak. Sosyoekonomik tarih yaz?m? haylice gerilerden geliyor. Yerel tarih bile devlet organlar?n?n ta?radaki ?rg?tleni?ine odaklanm?? bir bak?? a??s?yla kaleme al?n?yor. T?rkiye?de tarih?inin bir hayli handikaplar? var. Birincisi Osmanl? ar?ivi merkezli meselelere bakmas?, ikincisi sadece belge merkezli olmas?. Belgeyi analiz edecek donan?m? reddedip belgenin ?evirisinin, b?t?n her ?eyi anlatan yegane ger?ek oldu?una inan?lmas?. Bu tarih anlay??? ?oktan terk edilmi?, 19. y?zy?ldan kalma bir tarih anlay??? olmakla birlikte bizde s?rd?r?len bir anlay??.
???nc?s?; kahraman merkezli bir bak?? a??s? olmas?. Tarihin uzun d?nemli sal?n?mlar?n?n, d?n???mlerinin pe?ine d??ecek dirayet ve sabr? g?sterecek tarih?ilerin say?sal azl??? bir ba?ka problem. En ?nemli problem, belki tarih?ili?in ?ok yerel kalmas? T?rkiye?de. Yani kendimizin kendimize propagandas? tarz?nda bir tarih?ilik var ?lkemizde. ?teyandan tarih hi?bir zaman ??r?l??plak bir bi?imde resmini vermez bize. Tarih, o malzemeyi, alan yo?uran bir zanaatkar?n; tarih?inin ?r?n?d?r. H.Carr, ??nce tarihi de?il tarih?iyi anlamaya ?al???n? derken tam da bu duruma i?aret eder. Hala?o?lu?nun zihniyet d?nyas?nda eline ald??? malzemeyi b?yle e?ip b?ken ?rk?? fikr-i sabitler var herhalde.
(?stanbul/EVRENSEL)
Mustafa Akyol