g?stermelik toplu g?r??meler s?rerken

Bu yaz?y? kamu emek?ileri sendikalar?yla h?k?met aras?nda 2007 y?l? ?toplu g?r??me?lerinin s?rd??? g?nlerde yaz?yorum. Her y?l yap?lan ve ilki 2002?de ba?layan ?toplu g?r??me?lerin 2008?de uygulanacak 6?nc?s? bu.
2002?ye ve bug?nlere nereden, nas?l gelindi?inin an?msanmas?n?n, hele ?imdi daha da ya?amsal ?neminin oldu?unu d???n?yorum.
Kamu (memur) kesimindeki ?rg?tl? sava??mlar?n oldum olas? ekseninde bulunan ?zg?rl?k?? ??retmen ?rg?t??l???n?n yak?n tarihinden ba?lamal?y?m:
?l ve il?elerde ?teden beri var olan yerel ??retmen dernekleri, 1948-1949 y?llar?nda federasyon d?zeyinde birle?mi?lerdi. Bunun yan? s?ra k?y enstit?l? ??retmenler de Ege B?lgesi?nden ba?layarak b?lgelere g?re ?rg?tlenmeye ba?lam??lar, farkl? k?kenden gelen ama ayn? g?r??teki ??retmen arkada?lar?n?n da kat?l?m?yla 1950?li y?llar?n ortalar?nda ba?l? derneklerin delegelikleri yoluyla k?sa ad? T?DMF olan s?z konusu ??retmen dernekleri federasyonunun y?netimini, o zamanlar ?milliyet?i? dedi?imiz tutucu bir kadronun elinden kurtarmaya ?al??m??lar; 1961?e gelindi?inde de kurtarm??lard?.
?zg?rl?k?? ??retmen ?rg?t??l???; bu s?recin devam? olarak 1965?ten 12 Mart askersel y?netimine de?in T?S ve ?LKSEN?le, oradan 12 Eyl?l askersel y?netimine de?in de (1980) T?B-DER?le s?rd?r?lm??t?. T?rkiye?yi ba?tan sona karartan 12 Eyl?l ko?ullar?nda bu zifiri karanl?k, 8 y?l aradan sonra kamuda ilk kez E??T-DER?le ve e?itim i?kolunda delinmi? (1990), E??T?M-?? ve E??T-SEN?le yola devam edilmi?ti. 1995?ten 2000?li y?llar?n ba?lar?na de?in de e?itim emek?ileri, onlar?n birle?mesinden olu?an E??T?M SEN?le, ?teki i?kollar?nda bulunan kamu emek?ileriyle kucakla?arak olu?turduklar? KESK?in ?at?s? alt?nda s?rd?rm??lerdi ?zg?rl?k?? ??retmen ?rg?t??l???n?.

Yasaya hapsettiler
?zetle denilebilir ki devlet memurlar? alan?ndaki ?rg?tsel ya?am?n ekseninde, 50 y?l? a?an bir s?rede e?itim emek?ilerinin yukar?da an?lan ?zg?rl?k?? ?rg?tleri vard?r.
Ama ne ac?d?r ki onca bedeller ?denerek bu a?amalardan ge?ip gelen sava??mlarla grevli, toplus?zle?meli sendika yasas?n? kazanman?n e?i?ine gelindi?inde, T?RK?YE KAMU-SEN ve MEMUR-SEN sayesinde kamu emek?ileri, sendikalar? ile birlikte 4688 say?l? ?Sanduka Yasas??na hapsedilmi?lerdir (2001).
??te bundan sonrad?r ki kamunun memurlardan olu?an kesiminde s?n?rland?rmalar?n, bask?lar?n ya da yasaklamalar?n egemenli?inden, ?zg?rl???n egemenli?ine do?ru yakla??k yar?m y?zy?ld?r s?r?p gelen ?zg?rl?k?? devinim ekseni silinmeye y?z tutarak yerini kurulu d?zenin y?r?ngesindeki bir devinime b?rakm??t?r.
Nas?l olmas?n ki, toplu g?r??me ?ncesinde a??klanan rakamlara g?re son bir y?lda ?ye say?lar?ndaki art?? T?RK?YE KAMU-SEN?de 23 bin 398?e, MEMUR-SEN?de 45 bin 879?a y?kselmi?tir. 2007?de KESK?te 231 bin 897 ?ye varken, bu rakam KAMU-SEN?de 350 bin 727?ye, MEMUR-SEN?de ise 249 bin 725?e f?rlam??t?r. Buna dayan?larak bu ay?n sonuna de?in s?recek olan ?toplu g?r??me?lere KAMU-SEN?den 8, MEMUR-SEN?den 2 sendika temsilcisinin kat?laca?? belirlenmi?ken konfederasyonumuz KESK?ten (T?M BEL-SEN?le ilgili teknik bir sorun olmasayd? 2 olaca??na) 1 sendika temsilcisinin kat?laca?? duyurulmu?tur.(1)

T?S talebi
Ya?amsal boyutlarda say? yitimine u?rad??? bu d?nemde KESK toplu g?r??menin toplus?zle?meye d?n??t?r?lmesi ?a?r?s?nda bulunmu?, ?a?r?n?n reddi ?zerine de ?imdiye de?in oynanan ?ortaoyununun bir par?as?? olmamak i?in masaya oturmam??t?r. Ama T.KAMU-SEN ve MEMUR-SEN, toplus?zle?me ve grev haklar?n?n tan?nmas? ve kullan?lmas?na izin istemiyle havanda su d?vmeyi s?rd?rm??lerdir.(2) E?itim emek?ilerinin yak?n tarihimize damgas?n? vuran ?zg?rl?k?? sava??n gelene?inin miras?n? g?n?m?zde simgeleyen KESK ise tan?nmas? ve kullan?lmas? yasak olmayan grev ve toplus?zle?me haklar?n? kullanmaya kararl? olduklar?n?, KESK?e ziyarete geldi?inde Say?n Abdullah G?l?e de bildirmi?tir.(3) ?zleyen g?nlerde KESK Ba?kan? Tombul, KAMU-SEN ve MEMUR-SEN?e, ?birlikte grev? ?a?r?s?nda bulunmu?tur.(4)
Ba?l? sendikalar?yla KESK?in ?u g?nlerde silkinme y?neli?i, bir s?redir neredeyse unutulan ?zg?rl?k?? ??retmen ?rg?t??l??? gelene?inin ayn? dinamizmle yeniden g?ndeme gelmesine tan?k olaca??m?z umudunu veriyor. O nedenle kamudaki ?zg?rl?k?? sendikal devinimlerin gelece?ine art?k bu umutla bakmak istiyorum.
Kamu emek?ileri sendikalar?n?n toplus?zle?me hakk?n? ba?tan beri, grev hakk?n? ise 1993?ten bu yana kullanmaya haklar? vard?r. Bu haklar konusunda h?k?metlerin ?bilmiyordum? diyemeyecekleri ger?eklerden kimileri ?unlard?r:
1. Kamu emek?ilerinin sendikal haklar?n?n kazan?lmas? konusunda T?rkiye?de ne yaz?k ki daha ?ok Anayasa?n?n 90. maddesi uyar?nca TBMM?ce onaylanm?? uluslararas? s?zle?melere dayan?lmas? gerekmi?tir ve halen de gerekmektedir. 90. madde ?nceki haliyle onaylanm?? uluslararas? s?zle?melerin yasa h?km?nde oldu?unu, ayk?r?l?k sav?yla Anayasa Mahkemesi?ne g?t?r?lemeyece?ini ?ng?r?yordu. Kan?mca bu haliyle bile onaylanm?? uluslararas? s?zle?melerle ?eli?en ulusal yasa (ve hatta Anayasa) h?k?mlerinin ge?ersiz say?lmas? gerekiyordu. 90. maddeye 2004?te yap?lan eklemeden sonra bu maddeyle ilgili tart??malar son bulmu? ve bu yorum, daha da kesinlik kazanm?? oldu.
2. 1951?de onaylad???m?z 98 say?l? ILO S?zle?mesi ?toplus?zle?me hakk??n?, 1993?te onaylad???m?z 87 say?l? ILO S?zle?mesi ise grev hakk?n? i?ermektedir.
?yleyse ister Anayasa?da ister yasalarda olsun, kamu emek?ilerinin toplus?zle?me ve grev haklar?n? engelleyen h?k?mler (?rne?in Anayasa md.128/2 ile 657?nin ilgili md.si) ge?ersizdir.
3. ?stelik kamu emek?ilerinin toplus?zle?me ve grev haklar? bak?m?ndan T?rkiye?nin, ?HAS?a(6) kar?? da y?k?ml?l?k alt?nda oldu?unu kan?tlayan 2006 ve 2007 tarihli iki A?HM (Avrupa ?nsan Haklar? Mahkemesi) karar? vard?r.
T?M BEL-SEN?le ilgili 21 Kas?m 2006?da bildirilen A?HM karar?, bu sendikayla Gaziantep Belediye?si aras?nda imzalanan ve 1 Ocak 1993?te y?r?rl??e giren Toplu ?? S?zle?mesi h?k?mlerinin daha sonra uygulanmamas? ?zerine Gaziantep Belediye?si aleyhine T?M BEL-SEN taraf?ndan a??lan davaya ili?kindir. Gaziantep Asliye Hukuk Mahkemesi?nin belediye aleyhindeki karar?n?n tersine, Yarg?tay, yasal d?zenlemesi olmayan (yasad???) bir sendika oldu?una; bu nedenle iptal edilen toplus?zle?me uyar?nca iptalden ?nce ?yelerine verilen ek ?demelerin, T?M BEL-SEN taraf?ndan geri ?denmesine karar vermi?, T?M BEL-SEN A?HM?e bunun ?zerine ba?vuruda bulunmu?tur.
A?HM?in karar?nda ise ?A?HS/11. madde, ??karlar?n korunmas? amac?yla ortak hareket olarak Toplu ?? S?zle?mesi imzalama hakk?n? i?erir ki zaten T?rkiye, b?t?n ?al??anlara Toplu ?? S?zle?mesi imzalama hakk?n? tan?yan 98 Nolu ILO S?zle?mesi?ni imzalam??t?r.? (p.44)(7); 98 say?l? s?zle?me uyar?nca yasal d?zenleme yapmad???ndan, yasa koyucunun neden oldu?u yasal bo?luk toplus?zle?meyi engelleyemez (p.45) denilmektedir.
A?HM, davac? ?yelerin ba?l? oldu?u T?M BEL-SEN?in t?zel ki?ili?inin ulusal mahkemelerce reddi ve i?verenle imzalad??? Toplu ?? S?zle?mesi?nin iptali ile A?HM?in 11. maddesinin ihlal edildi?ine, s?zle?menin iptalinin ard?ndan s?zle?me h?k?mleri gere?ince iptalden ?nce ?yelere yap?lan ama iptalden sonra i?verene geri verdirilen ek ?demelerin bu kez sendika ?yelerine geri verilmesine oybirli?i ile karar vermi?tir.
Kald? ki yasakl? T?rkiye?de T?M BEL-SEN ?zelinde ya?anan hem yasal ve hem de fiili ve me?ru bir ger?eklik vard?r. Ne ilgin?tir ki KESK?e ba?l? bu sendikam?z, 201 belediyede toplus?zle?me ba??tlam??t?r. Y?netimlerindeki partilere g?re bu belediyelerin say?lar? ??yledir: AKP 48, CHP 63, DYP 18, SHP 2, ANAP 8, DTP 45, DSP 5, ?DP 2, MHP 7, SP 1, B?MSZ 1.
4. H?k?metlerce yok say?lamayacak ger?eklerden ikisini daha g?relim. Bunlardan ilki, yine KESK?e ba?l? YAPI YOL-SEN?le ilgili olaylara ili?kin A?HM karar?d?r:

Yap?-Yol Sen?in eylemi
?stanbul Bo?az K?pr?s??nde s?zle?meli gi?e memuru olarak iki posta halinde ?al??an YAPI-YOL SEN ?yelerinden iki grubun, KESK?in 2 Mart 1998?de ulusal d?zeyde eylem karar? almas? ?zerine 6 Mart 1998 g?n? ?al??ma ko?ullar?n? protesto i?in y?netime haber vererek ?? saat s?reyle g?rev yeri olan gi?elerden ayr?lmalar?d?r (p.6, 7). ?kinci olay ise gi?elerdeki g?revin, ?yesi olduklar? sendikan?n karar? ile ve ayn? ama?la 24 ?ubat 1999?da terk edilmesidir (p.21). Her iki eylem (grev) s?ras?nda ara?lar gi?elerden para ?demeden ge?ti?inden, i?letme y?netimi gelir kayb?na u?rat?lm??t?r.
Y?netim, y?netsel soru?turmalardan sonra eylemci sendika ?yeleri aleyhine, biri 14 Aral?k 1998?de, ?teki de 29 Eyl?l 1999?da ?sk?dar Asliye Hukuk Mahkemesi?ne tazminat davas? a?m??t?r (p.11, 25). Mahkeme, dava konusu olaylar?n benzer olmas? nedeniyle bu davalar? tek bir karar almak ?zere birle?tirmi?tir (p. 41). Mahkemece eylemci sendika ?yeleri aleyhinde 19 Temmuz 2001?de verilen tazminat karar?n?n 17 Ocak 2002?de Yarg?tay?ca onanmas? ?zerine ( p.28.29) s?z konusu tazminat, sendika taraf?ndan y?netime ?denmi?tir. ?tiraz ?zerine davay? inceleyen A?HM, Yarg?tay karar?yla al?nan ceza tutar?n?n YAPI YOL-SEN?e geri ?denmesine karar vermi?tir. Bu karar, 17 Temmuz 2007?de YAPI YOL-SEN?e bildirilmi?tir.
A?a??da konuyla ilgisi bak?m?ndan, karar metninde bulunan paragraflardan birka?? ?zetlenmi?tir:
Dan??tay??n 20 Aral?k 2004 g?nl? karar?na g?re herhangi bir ??retmenin okul y?netimine bildirmeden g?revine gitmeyerek sendikal etkinliklere kat?lmas?, cezai i?lem gerektiren ?mazeretsiz eylem? olarak de?erlendirilemez. ??nk? ilgili ??retmen ya da ki?i, ?i?ine ba?l? sorunlar? kamuoyuna duyurmak i?in mensubu oldu?u sendikan?n d?zenledi?i eyleme kat?lmak amac?yla g?rev yerine gitmemi?tir?. (p.36). ?Grev hakk? her ne kadar ?HAS??n 11. maddesinde a??k bir bi?imde ifade edilmemi?se de bu hakk?n tan?nmas? en ?nemli sendikal haklardan birini olu?turmaktad?r.? (p. 68) ??HAS, (....) sendika ?yelerinin ??karlar?n? koruyabilmek amac?yla m?cadele etmelerine izin verilmesi hususunu i?ermektedir.? (p.65) ?HAS/11. maddedeki, ???karlar?n? korumak i?in? ifadesi bo?una de?ildir. ??HAS, sendikan?n (grevi de kapsayan F.E.) toplu eylem yolu ile sendika ?yelerinin mesleki ??karlar?n? savunma ?zg?rl???n? g?vence alt?na almaktad?r. (p. 67) ?Dava konusu olaylar, ba?vuranlara (davac?lara F.E.) ?HAS??n 11. maddesinde yer verilen haklardan i? hukukta yararlanmalar?n? sa?lama y?k?ml?l???n?n yerine getirilmemesinden kaynakland??? takdirde S?zle?meci Devlet bundan sorumlu tutulacakt?r.? (p. 66)
5. Toplus?zle?me ve grev hakk?n? i?erdikleri i?in 5 ve 6. maddeleri onay d??? b?rak?lan AVRUPA SOSYAL ?ARTI 1989?da onaylanm??t?r. H?k?metler isteseydi bu maddeler bug?ne de?in Bakanlar Kurulu Karar??yla da onaylanabilirdi. T?pk? ?ncekiler gibi AKP h?k?metleri de bu ger?ekleri bilmiyor olamazlar ve M. Ali ?ahin, h?k?met ad?na g?ne?i bal??kla s?varcas?na ?Anayasal ve yasal de?i?iklik olmadan kullan?lamaz? dese de bu haklar?n kullan?lmas?, kamu emek?ileri sendikalar?na ?oktand?r a??kt?r. Kald? ki a??k olmasayd? bile ba?l? sendikalar?yla konfederasyonumuz KESK, g?r??me masas?na oturmamakla da g?sterdi ki e?itim emek?ilerinin ?zg?rl?k?? sava??m gelene?ine dayan?yor olmas?ndan ileri gelen fiili ve me?ru sava??mc?l?k ruhuyla o yollar? a?abilecek gizil g?ce sahiptir. Yeter ki bu gizilg?c? g?ce d?n??t?rmenin gerekleri, gere?ince ve yeterince yerine getirilebilsin.

1 Radikal, 8-9 Temmuz 2007
2 BirG?n, 16 A?ustos 2007
3 BirG?n, 17 A?ustos 2007
4 Cumhuriyet, 22 A?ustos 2007
5 ?nsan Haklar? Avrupa S?zle?mesi anlam?ndaki bu k?saltma, ayn? anlamda olmak ?zere kimi zaman AH?S olarak an?lmaktad?r.
6 ?nsan Haklar? Avrupa S?zle?mesi anlam?ndaki bu k?saltma ayn? anlamda olmak ?zere kimi zaman A?HS olarak an?lmaktad?r.
7 Paragraftakiler, A?HM?in karar metnindeki paragraflar?n P?si, rakam da paragraf numaralar?d?r.

(*)T?S ve E??T-DER eski Genel Ba?kan?
Feyzullah Ertu?rul*