ALBATROS

12 Eyl?l??n 27. y?l?n?n yakla?t??? ?u g?nlerde, Brezilya?da Devlet Ba?kan? Da Silva, ?tarihimizin karanl?k bir sayfas?n? a??yoruz? diyerek, ?Diretto a Memoria e a Verdade? adl? 500 sayfal?k bir kitab? kamuoyuna sundu.
Brezilya i?kenceci ge?mi?i ile y?zle?ti.
Kitapta devlete ba?l? yetkililerin yapt??? i?kence, infaz ve di?er ihlaller detaylar? ile anlat?l?yor ve kurbanlar?n foto?raflar?na da yer veriliyor.
Dar?s? bizim ba??m?za.
Brezilya, toplum m?hendisli?ine soyunan yeni tarz askeri darbelerin de ?nc?s? olmu?tu. Ordu 1964 y?l?nda se?ilmi? Ba?kan Goulart?? devirdi. Daha sonraki s?re?te ordu, b?t?n siyasal partileri kapatt?, yeni partilerin kurulu?unu denetledi, ayn? zamanda ?irketler kurarak ekonomik hayata da mudahil oldu, siyasal geli?meleri g?zetimi alt?nda tuttu.
?Kontrol alt?nda demokrasi? Brezilya?daki ?ulusal g?venlik devletinin? icad? idi.
T?rkiye dahil, bir?ok benzeri ?ulusal g?venlik devleti?, elemanlar?n? e?itmek i?in Brezilya?ya yollad?.
Bunu Uruguay?daki 1973 Haziran darbesi izledi.
1973 11 Eyl?l??nde Ba?kan Allende?yi General Pinochet ?nc?l???nde deviren ?ili Ordusu, bu modeli en son format?na soktu.
Arjantin Ordusu ise darbeden sonra 1976-83 y?llar? aras?nda ?kirli sava?? y?r?terek, on binlerce insan? ?kaybetti?.
B?t?n bu ?lkelerde, ordu iktidar? s?zde sivillere terk ettikten sonra da, siyasal sistemi denetimi alt?nda tuttu ve insanl??a kar?? i?lenen su?lar?n soru?turulmas?n? engelledi, i?kenceci ve darbecilere y?nelik aflar ??kararak, tarihin bu kirli sayfalar?n? kapatmaya ?al??t?.
Ancak Latin Amerika ordular?n?n bu toplumu militarist temelde yeniden ?ekillendirme ve ?lkelerini vah?i bir kapitalizme teslim etme programlar? 90?larla birlikte iflas etmeye ba?lad?.
Bir anlamda ABD emperyalizminin petrol pe?inde uzak co?rafyalara y?nelmesi de biraz olsun Latin Amerika toplumlar?na soluk ald?rd?.
Mutlak abluka alt?nda tutulan K?ba art?k kendi k?tas?nda yaln?z de?il.
Lula da Silva?n?n cunta alt?nda i??i direni?leri i?inden y?kselen ???i Partisi, ayn? zamanda b?t?n Latin Amerika solu i?in Sao Paulo Tart??ma Platformu?nu olu?turarak, k?ta ?ap?nda deneyimlerin aktar?lmas?na olanak sa?lad?.
Giderek b?t?n d?nya solu Latin Amerikal?lar?n bu toplant?lar?n? ilgi ile izler oldu.
Brezilya?da Lula da Silva?n?n se?ilmesinden sonra, bunu Venez?ella?da Chavez?in se?ilmesi, onu Uruguay?da Tabare Vazquez?in Geni? Cephesinin zaferi izledi.
Arjantin?de ise Peronistlerin sol kanad?ndan Nestor Kirchner se?ildikten sonra, IMF?ye meydan okuyarak, ?lkesini mali boyunduruktan kurtard?.
?ili?de ordunun devirdi?i Sosyalist Parti?nin aday? Michelle Bachelet devlet ba?kan? se?ildi.
K?tadaki bu sol dalgay?, Bolivya?da MAS??n (Sosyalizme Y?r?y?? Hareketi) Evo Morales?in zaferi daha da y?kseltti.
Geleneksel olarak solun uza??nda durmu? olan Ekvator?da bile, sol se?imleri ald?.
Brezilya, 1964 darbesinden 43 y?l sonra kendi tarihi ile y?zle?iyor.
1935-39 i? sava? d?nemini susku ile ge?iren ?spanya bile, bug?n o karanl?k sayfalar? a?an bir d?nem ya??yor.
T?rkiye ise uzun y?llar ?vesayet alt?nda? bir demokrasi olmay? sineye ?ekti.
12 Eyl?l rejimi h?l? bir tabu.
Bunu ele alan savc?lar kovuldu.
Kitaplar yasakland? ve yarg?land?.
B?rak?n 12 Ey?l??, 12 Mart?? tart??mak, Denizleri anmak bir mesele haline getirilebildi son y?llarda, adli mekanizmalar?n gittik?e tutucula?mas? ve militarizmin etkisi alt?na girmesi sonucunda.
Bizde ise 12 Eyl?l ve militarizm ile ilk ciddi k?r?lma 22 Temmuz se?imleri ile ya?and?.
Ama sol olmadan bunu ilerletmek m?mk?n de?il.
T?rkiye?deki geli?meleri anlayabilmek i?in, militarizmin Pentagon e?itimi alt?nda benzer siyasetler izledi?i Latin Amerika ?lkelerini, G?ney Kore, Tayvan, Filipinler ve Endonezya gibi ?ulusal g?venlik devleti? ?rneklerini ve bunlar?n d?n???m?n? yak?ndan izlemekte yarar var.
12 Eyl?l darbesinden sonra, bunu yapmaya ?al??t?m. Askeri rejimler ve ge?i? s?reci ile ilgili bir?ok kitap ?evirttim, derlemeler haz?rlad?m, ?anlat?lan bizim hikayemiz? diye. Bunlar aras?nda 1986 y?l?nda yay?nlad???m Alain Roquie?nin ?Latin Amerika?da Askeri Devlet?i de vard?.
En karanl?k g?nlerden, g?n ???mas?n?n ba?lad??? g?nleri b?y?k ilgi ve umut ile izledim.
?ili?de insanlar 80?lerde mahallelerde tencere ?alarak cunta rejimini protestoya ba?lam??t? bile, Lula Brezilya?da kitlesel grevlerin ba??n? ?ekiyordu, Uruguay?da serbest b?rak?lan Tupamarolar ba?kentte co?ku ile kar??lan?yordu.
Pinochet?in 1998 y?l?nda Londra?da tutukland??? g?n, Paris?deki ?nsan Haklar? ?rg?tleri Zirvesi?nde May?s Alan? Analar? ile, ?ilililer ile, ?bug?nleri de g?rd?k? diye kucakla?mam?z? hat?rl?yorum.
Latin Amerikal?lar art?k subaylar?n? darbe e?itimi g?rd?kleri Amerikan askeri e?itim merkezlerine yollam?yorlar.
Neo liberal ekonomi politikalar?na, globalizme kar?? i?e kapanarak de?il, g??lerini birle?tirerek yan?t veriyorlar.
Latin Amerika halk? bu k?s?r d?ng?y?, a??r bedeller ?deme pahas?na da olsa k?rmay? ba?latt?.
Ve bunda solun birli?inin ve yeni politikalar ?retmesinin b?y?k katk?s? oldu.
Dar?s? bizim ba??m?za.
Rag?p Zarakolu