Efes?te en eski yerle?im b?lgesi ara?t?r?l?yor

Efes Antik Kenti?nde bu y?l yap?lan kaz?larda, kentin en eski yerle?im b?lgesi ara?t?r?l?yor.
7 bin y?ll?k tarihi bulunan Efes, ?ok de?i?ik uygarl?klar?n, uluslar?n ve dinlerin etkisi alt?nda ya?am?? bir kent olmas? dolay?s?yla i? i?e ge?mi? pek ?ok k?lt?r katman?n? i?inde bar?nd?r?yor.
?ehrin G?neydo?u k?sm?nda s?rd?r?len, ??ukur i?i projesi? adl? ?al??mada ???den 6. yy?a ait olan Efes?in en eski yerle?im b?lgesi inceleniyor. Bu b?lgede 3. bin y?lda meydana gelen depremden kalan y?k?nt?lara rastlanm?? ?ok yak?n bir zamanda.
D?nyan?n say?l? antik kentlerinden olan Efes?te kaz? ?al??malar?n? y?r?ten Avusturya Kaz? Evi?nin Ba?kan? Ord. Prof. Dr. Fritz Krinzinger bunun ?ok ?nemli bir buluntu oldu?unu belirtiyor.
?? y?ll?k bir proje olarak ara?t?rma izni al?nan b?lge ile ilgili ?al??malar, tamam? ?? bin metrekareye yay?lmas?na ra?men sadece 12 metre geni?li?inde ve 50 metre uzunlu?unda bir alanda s?rd?r?lebiliyor. Ge?ti?imiz g?nlerde iskeletinin de i?inde oldu?u bir ?ocuk mezar? bulunmu?. Bunun yan? s?ra, depremden sonra oldu?u gibi kalan ve ?ok fazla miktarda seramik bulunmas? nedeni ile mutfak oldu?u anla??lan b?l?mde 3. ve 5. bin y?llara kadar uzanan tarih katmanlar?na ula?abildiklerini aktar?yor Krinzinger ve burada zaman?nda yo?un bir yerle?imin mevcut oldu?unu belirtiyor.
Devam eden ?al??malar
Antik kentte devam eden ?al??malardan biri de ge?en y?l ziyarete a??lan Yama? Ev-2?de bulunan mermerli salonun duvar kaplamalar?n?n restorasyonu projesi. Mart ay?nda ba?layan ve tamamlama, yap??t?rma, tekrar yerine yerle?tirme ?eklinde yap?lan ?al??ma 1 y?l s?recek.
Devam eden ba?ka bir proje de Yama? Evlerin kuzey taraf?nda bulunan Oktagon (Kleopatra?n?n k?z karde?inin mezar?) ile ilgili ?al??malar. Bu an?t mezar?n tekrar aya?a kald?r?p kald?r?lamayaca?? ?zerine ara?t?rma yap?l?yor.
Ge?ti?imiz y?llarda ?ok ?nemli iki Artemis heykelinin bulundu?u Yukar? Agora da ara?t?rma yap?lan yerlerden bir ba?kas?. Kutsal ate?in yand??? ve hem din hem de devlet merkezinin oldu?u ?ok ?nemli bir alan buras? da.
Efes?te Bizans d?nemi
?al??malar?n en ?nemli k?sm?n? Efes Antik Tiyatrosu olu?turuyor. T?RSAB, Sel?uk Belediyesi ve Kaz? Evi?nin ortakla?a y?r?tt??? ?al??ma ile antik tiyatrodaki ara?t?rmalar?n sonland?r?lmas? hedefleniyor. Ara?t?rmalar bittikten sonra tiyatro tekrar restore edilecek, y?pranmamas? i?in tedbirler al?narak, b?y?k ?l?ekli kullan?mlara elveri?li hale getirilecek.
?al??malar?n di?er bir a??rl?k noktas?n? Efes?in Bizans d?nemine ili?kin ?al??malar olu?turuyor. Ancak bu alan?n hemen yan? ba??nda bulunan otopark?n, ara?t?rmay? zorla?t?rd???n? dile getiriyor Profes?r. Burada bulunan ?Bizans Palas? ile ilgili ka??t ?zerinde yeniden olu?turma ?al??malar?n?n yap?ld???n? ?al??malar?n ard?ndan buradan elde edilen bilgilerin kitap halinde yay?nlanaca??n? s?yl?yor.
Artemis Tap?na???n?n arkaik d?nemine ili?kin yap?lan ara?t?rman?n sonu?lar?n? ele alan bir kitap da ?ok k?sa s?re ?nce bitmi? durumda.
Efes?le ilgili yay?nlar?n son y?llarda artt???n? ifade eden Krinzinger, Yama? Evlerdeki oturma b?l?mlerinden, 1, 2, 3 ve 5 numaral? evlerin yay?nlar?n?n tamamlanmak ?zere oldu?unu, Trajan ?e?mesi?nin de yay?n i?in kabul edildi?ini belirtiyor. Ayr?ca Gymnasium ve Belevi Moselium?unda da ara?t?rmalar bitirilerek yay?na haz?r hale getirilmi? durumda.
Kanalizasyonun i?ler hale getirilmesi
Krinzinger?in g?nl?nde yatan ?ok ?nemli bir proje de amfitiyatrodan limana kadar uzanan Roma d?nemine ait caddenin alt?nda bulunan ve y?r?nebilir boyutlarda olan kanalizasyonun tekrar temizlenerek i?ler hale getirilmesi. Bu ?ekilde ya?mur suyunun antik ?ehirden uzakla?t?r?lmas?n?n m?mk?n olaca??n? dile getiren Krinzinger, ?Ya?murlu d?nemlerde antik ?ehirde 20 cm y?ksekli?inde su olabiliyor ve antik eserler suyun tuzunu ?ekerek zarar g?r?yor? diyor. Ancak bu projenin ?neminin yeterince anla??lamad???n? ve bu nedenle devam edemediklerini dile getiriyor.
Krinzinger, antik tiyatroya giri?in eskiden oldu?u gibi Liman Caddesi?nden sa?lanmas? ve ziyaret?ilerin Efes?e ula??rken ilk olarak antik tiyatroyu kar??lar?nda g?rmesi d???ncesi ile yukar?daki projenin birbiri ile ?rt??t???n? ve kesin karar?n ?n?m?zdeki g?nlerde al?naca??n? s?zlerine ekliyor. (Sel?uk/EVRENSEL)
Emine Uyar