D?N???M

Bir s?redir ABD?de devam eden emlak kredi krizinin (mortgage kredi krizi) kapsad??? alan giderek b?y?yor. De?i?ik ?lkelerin merkez bankalar?n?n m?dahaleleri sonucu krizin h?z? yava?lat?ld? ama engellenemedi. Merkez bankalar?n?n ?eflerine bak?l?rsa, ?K???k bir ar?nma s?recinin ard?ndan piyasalar ve bankalar aras? g?ven tekrar sa?land?. B?t?n kat?l?mc?lar ak?ll? davran?rlarsa korkulacak bir durum yok?!.. Yani her ?ey eskisi gibi devam edebilir!
Ya?ananlar sadece ?b?t?n kat?l?mc?lar?n ak?ll? olup olmamalar?yla? a??klanabilse, belki o zaman merkez bankalar?n?n ?eflerinin a??klamalar? herkesi rahatlatabilirdi.
?K???k bir ar?nma s?reci? olarak tan?mlanan s?re?te ABD?de 2 milyon konuta haciz geldi, 50?den fazla ipotek bankas? batt?, 100 civar?nda kredi arac?s? iflas etti, d?nyan?n de?i?ik ?lkelerinde ka? bankan?n batma a?amas?na geldi?i ve ge?ici olarak kurtar?ld??? bilinmiyor. Almanya?da iki banka batt? ve ?u an suni olarak ayakta tutuluyor, ???nc? bir banka ise her an batabilir. Bunlar?n yan? s?ra en az?ndan on bankan?n daha ?riskli? emlak kredilerini finanse ettikleri biliniyor. ?imdilik bunlardan bir ses ??km?yor, y?l sonu bilan?o hesaplar? yay?nland???nda (bilan?olar ?arp?t?lmazsa) belki daha fazla bilgi sahibi olaca??z. ?u an yay?nlanan verilere g?re 450 milyar dolar batm?? g?r?n?yor.
Ancak ?imdiden s?ylenebilecek ?ey, s?z konusu krizin sona ermedi?i; sadece ileri bir tarihe ertelendi?idir. ABD Merkez Bankas??n?n (FED) raporuna g?re in?aat ve emlak sekt?r?nde ?denmesi gereken kredi hacmi 8 trilyon 200 milyar dolar? a?m?? durumda. FED?in verilerine g?re ABD?de 2008?de d???k gelirlilere ait 5 milyon konuta daha haciz konmas? beklenmekte.
ABD?nin ?nde gelen borsa spek?lat?rlerinden Jeremy Grantham, Almanya?da yay?nlanan ?Die Welt? gazetesine verdi?i bir deme?te, ?As?l y?k?m daha gelecek? diyor. Grantham?e g?re 2000 y?l?nda ba?layan (?yeni ekonomi? alan?nda ) kriz, 2000 ve 2001?de FED?in ?zel m?dahalesi sonucu engellendi ve o g?nden bu yana spek?lasyon balonlar? de?i?ik alanlarda s?rekli b?y?d?. Ama art?k ?ar?nma s?reci? geldi ?att?, bundan kurtulu? yok!
ABD?nin ?nde gelen ekonomi uzmanlar?ndan Allan Meltzer?de ekonominin ?do?al kurallar?n?n? i?ledi?ini s?yl?yor: ???leyi? b?yle. Ar?zas?z kapitalizm, g?nahs?z dine benzer. ??ler p?r?zs?z y?r?mez.?
Grantham ve Meltzer?in ortak kan?lar?, krizin as?l olarak 2008?de ba?layaca?? ve 2010 y?l?nda doruk noktaya ula?aca?? y?n?nde. Ki bu tahminlerde krizin imalat sekt?r?ne yans?mayaca??ndan hareket ediliyor. Ancak son veriler tam da bu y?nde. E?er mali sermaye sekt?r?nde ba?layan kriz, imalat sekt?r?n? de etkisi alt?na al?rsa bug?nden kestirilmesi zor geli?melerle kar?? kar??ya kalaca??z.
??phesiz burada maksad?m?z ?Kriz ba?l?yor? teorisi yap?p ?Kapitalizmin sonu geldi? demek de?il. Bir?ok krizi atlatan kapitalizmin sonu gelinceye kadar daha ?ok krizler atlataca??z. Ama bu s?reci iyi takip ederek i??i ve emek?ilerin m?cadelesi a??s?ndan sonu?lar ??karmak, ?n?m?zdeki s?rece haz?rl?kl? olmak gerekti?i konusuna dikkat ?ekmek istiyoruz.
Sonu?ta bu krizlerin b?t?n faturas?, kriz d?nyan?n neresinde ba?larsa ba?las?n, d?nya emek?ilerine ??kart?l?yor. Bug?n ABD?deki evlerine haciz gelen veya gelme riski g?n ge?tik?e b?y?yen 7 milyon civar?ndaki orta tabaka ve i??i s?n?f?n?n ?st tabakas?ndaki milyonlarca emek?i, faturadan kendi paylar?na d??eni ?demeye ba?lad?lar.
?imdiye kadar toplam 50 milyar Avro?yu bat?ran Alman bankalar? sayesinde, Alman emek?iler de paylar?na d??eni ?demeye ba?lad?lar. Almanya?da ?batmaktan kurtar?lan? bankalara devlet kasalar?ndan milyarlar ak?t?ld?. Yani vatanda??n ?dedi?i vergilerden. Buna kar??l?k (soyulan kamu kasalar?n? yeniden doldurmak i?in) olarak ?n?m?zdeki d?nem daha fazla ?zelle?tirme, kamu hizmetlerinin d?zeyinin daha a?a?? ?ekilmesi, sosyal g?venlik sisteminin bir par?a daha tasfiye edilmesi g?ndeme gelecek ve emek?ilere bir fatura daha ??kart?lacak.
Kriz sona erdikten sonra ise sermaye ve politikac?lar? yine pi?kin pi?kin sahneye ??karak, ?Krizi, ba?ar?l? politikalar?m?z ve ?ng?r?l? m?dahalelerimizle atlatt?k. ?lke ekonomisi yeniden h?zla b?y?yor? diye ?ne kadar ba?ar?l? bir ekonomi politika? izlediklerinden dem* vuracaklar.
Ama unutulmamal?; yukar?da g?r??lerine yer verdi?imiz Meltzer?in dedi?i gibi ?kapitalist ekonominin do?al kurallar?? b?yle; ???leyi? b?yle. Ar?zas?z kapitalizm, g?nahs?z dine benzer. ??ler p?r?zs?z y?r?mez?!.. Yani her ?kriz sonras?? ger?ekte ?kriz ?ncesidir?. Bunu bilerek hareket etmek, egemenlerin ?ar?nma s?reci? ve ?ba?ar?l? m?dahale politikalar?? yalanlar?n? ortaya ??karmak, kapitalizmin te?hirini g??lendirmek i?in bir f?rsat olarak de?erlendirmek gerekiyor.
(*) Ayn?, T?rkiye?de 2000-01 krizi sonras? (18 Kas?m 2002?de) kurulan AKP H?k?meti gibi. 58, 59 ve ?imdi 60. h?k?metlerin, dibe vuran ekonominin yeniden y?kseli?e ge?mesini kendi hanelerine yazd?klar? gibi. Tabii 60. h?k?metin i?i zor g?r?n?yor. E?er s?ylendi?i gibi kriz giderek b?y?r ve 2010?da zirveye ula??rsa, bu h?k?metin de s???naca?? pek bir yer kalmayacak gibi g?r?n?yor.
Serdar Derventli