Ekonomide risk art?yor

Hem d?nya, hem T?rkiye ekonomisi durgunluk riskiyle kar?? kar??ya. T?rkiye, kesintisiz b?y?me s?recinde rekoru 22 ?eyre?e ??kar?rken, yurtta?lar?n t?ketim harcamalar?nda ge?en y?l ikinci yar?da ba?layan, bu y?l ise iyice belirginle?en frene basma e?ilimi, ekonomide resesyon ve ?daralma? riskini g?ndeme getirdi. ?zel sekt?r yat?r?mlar?ndaki durgun seyir de resesyon riskine i?aret etti. Ge?en y?l ikinci yar?da h?z kesen s?z konusu yat?r?mlar eski art?? h?z?na ula?amad?.
Japon ekonomisinin 2?nci ?eyrekte y?zde 1.2 k???lmesi, ABD?den sonra d?nyada da yava?lama endi?elerini art?rd?. AKP H?k?meti?ni besleyen olumlu hava yerini yava? yava? endi?eye b?rak?yor. S?re?ten beslenerek ??kmak isteyen T?S?AD ?yeleri, AKP?ye kendi lehine h?zl? ad?mlar atmas? i?in mesajlar g?nderiyor.
T??K?in harcamalar y?ntemiyle yapt??? milli gelir tahmininde y?zde 63.5 dolay?nda bir a??rl??a sahip bulunan ?zel nihai t?ketim harcamalar?nda ge?en y?l ilk yar?daki y?ksek art???n ard?ndan, may?s-haziran dalgalanmas?n?n etkisiyle ???nc? ?eyrekte sert fren bir ya?anm??, son ?eyrekte ise s?z konusu harcamalar tamamen durma noktas?na gelmi?ti. T?ketimi k?sma e?iliminin, bu y?l da artarak s?rd??? g?zlendi. 2007?nin ilk yar?s?nda i? talep daralmas?, ?zellikle buzdolab?, TV, ?ama??r makinesi gibi dayan?kl? ve giysi, ayakkab?, mutfak e?yas? gibi yar? dayan?kl? t?ketim mal? harcamalar?nda kendini g?sterdi.
?? talep daralmas?na i?aret eden s?z konusu d????ler, bu y?l ikinci ?eyrekte milli gelir b?y?me oran?n?n son 16 ?eyre?in en d???k d?zeyinde ger?ekle?mesinde etkili oldu.
Sanayide de i? talep daralmas?n?n etkisi giderek daha fazla hissediliyor. T?ketim daralmas?ndan en ?ok etkilenen alt sekt?rlerin ba??nda, bilgi i?lem makineleri radyo, TV, haberle?me cihazlar?, ula??m ara?lar?, t?t?n, tekstil gibi alt sekt?rler geliyor.
B?y?rken yoksulla??l?yorsa...
N?fus art?yor. T?ketim art???nda yava?lama ve hatta gerileme var. En temel gereksinim olan g?dada bile harcamalar?n k?s?ld??? g?zlendi.
T?ketimdeki bu olumsuz geli?me, hane halk? gelirinde bir yoksulla?man?n g?stergesi. Dar ve sabit gelirli kesimin, ?cretlilerin, emeklilerin gelirlerindeki art??, enflasyon kar??s?nda eriyor. ?statistik Kurumu?nun enflasyon rakamlar?na bak?larak s?n?rland?r?lan maa? ve ?cret art??lar?, farkl? alanlardaki fiyat art??lar?n? kar??layam?yor. S?z konusu kesimlerin zorunlu harcamalar? aras?nda yer alan kalemlerin fiyat? enflasyon ?zerinde art?yor. Gelir da??l?m?ndaki bozukluk devam ediyor. B?y?menin nimetleri faiz olarak i?eride ve yurtd???nda halk?n d???ndaki bir kesimin cebine ak?yor.
Geliri yeterli ?l??de artmayan halk ?zel t?ketim harcamalar?n? kesiyor. Buna ba?l? olarak toplam ?zel t?ketim harcamalar? geriliyor. Ekonomi s?rekli b?y?rken yoksulla?an, geliri enflasyon kar??s?nda erimeyecek kadar emek?i kesimleri b?y?menin h?z kesmesiyle birlikte ?ok daha zor g?nler bekliyor.
?retim geriliyor a??k tehlikesi art?yor
Toplam ?zel t?ketim harcamalar?ndaki d???? ?zellikle sanayi kesiminin ?retimini olumsuz etkilendi.
??eride hane halk?n?n talebinin gerilemesinin olumsuz etkisi, bir ?l??de ihracat talebinin artmas?yla kar??land?.
??te bu sayede ilk 6 ay?nda gayr? safi yurt i?i has?la (GSY?H, yurti?inde yarat?lan katma de?er) y?zde 5.3 oran?nda artabildi.
?hracat?n ithalata ba??ml? hale gelmesinin getirdi?i ba?ka bir tehlike s?z konusu... T?rkiye?nin artan cari a????yla birle?en b?y?medeki durgunluk riski art?yor. T?m bunlara, ABD?de stagflasyonun (durgunluk + enflasyon) tart???lmaya ba?lanmas?, Japon ekonomisindeki geli?melerin tetikledi?i d?nya ekonomisindeki resesyon eklenince risk iyice b?y?yor. (EKONOM? SERV?S?)

---

Kriz y?llar?yla benzerlik

1994, 1998, 2001 gibi T?rkiye?nin ekonomik kriz ya?ad??? y?llara bak?ld???nda, bunlar?n bir ?nceki y?l?nda y?ksek cari a??k ve y?ksek b?y?me oldu?u g?ze ?arp?yor. Bu y?llarda cari a????n y?ll?k milli gelir art???na yakla?t??? dikkati ?ekiyor.
1994 krizi ?ncesinde 1993 y?l?nda T?rkiye ekonomisi 8.1 oran?nda b?y?y?p, GSMH??n? 20.5 milyar dolar artt?rarak 178.7 milyar dolara ??kar?rken, 6.4 milyar dolar cari a??k ortaya ??km??; b?ylece 100 dolar b?y?yebilmek i?in 31 dolar cari a??k vermi?ti. Yine ?nemli bir kriz y?l? olan 1998?den ?nce 1997 y?l?nda milli gelirini 8.8 milyar dolar art?rarak 192 milyar dolara ??karan T?rkiye, ayn? y?l 2.6 milyar dolar cari a??k verdi. An?lan y?l 100 dolarl?k b?y?me i?in 30 dolarl?k cari a??k verilmi? oldu. 2001 krizinde de benzer bir tablo ya?and?. Makro ekonomik g?stergelerde yakla?an bir krizin i?aretlerinin al?nd??? 2000 y?l?nda T?rkiye 6.3 b?y?rken, GSMH?? 14.7 milyar dolar artarak 200 milyar dolara ula?t?. Ayn? y?l cari a??k 9.8 milyar dolar oldu. T?rkiye 2000 y?l?nda 100 dolarl?k b?y?me i?in 67 dolar cari a??k verdi. (Ankara/ANKA)

---

100 dolarl?k b?y?meye 71 dolarl?k a??k

T?rkiye?nin ?zellikle son be? y?l?na damgas?n? vuran ithalata dayal? ve y?ksek cari a??k pahas?na b?y?me modelinde, s?rd?r?lemez noktaya gelindi. Haziran sonu itibariyle son bir y?lda milli gelirde kaydedilen her 100 dolarl?k b?y?me i?in 71 dolarl?k cari i?lemler a???? verildi. 2003?ten bu yana devam eden yo?un s?cak para giri?iyle d?vizdeki ucuzlaman?n sonucu olan bu modelde, b?y?me ve cari a??k birbirinin neden ve sonucu haline geldi.
Haziran sonu itibariyle son d?rt ?eyre?in toplam?nda gayri safi milli has?la(GSMH) 428 milyar 504 milyon dolar olarak ger?ekle?ti. GSMH hacminde, Haziran 2006 sonu itibariyle son d?rt ?eyrek olmak ?zere ?nceki bir y?ll?k d?neme g?re 46 milyar 162 milyon dolar art?? ger?ekle?ti. ?te yandan T?rkiye, Haziran 2007 sonu itibariyle son bir y?ll?k d?nemde 32 milyar 788 milyon dolarl?k cari i?lemler a???? verdi. T?rkiye?nin h?zl? bir ihracat art??? kaydetti?i bu d?nemde, ?retimde ithal girdiye ba??ml?l???n artmas?, adeta bumerang etkisiyle, ihracat art??lar?n?n daha y?ksek oranl? ithalat art??lar?na yol a?t??? bir s?re? ya?att?.
T?rkiye?nin son bir y?ll?k d?nemde verdi?i cari i?lemler a????, ayn? d?nemde kaydetti?i milli gelir art???n?n y?zde 71?i d?zeyinde ger?ekle?ti. Di?er bir deyi?le her 100 dolarl?k milli gelir art??? i?in 71 dolar cari a??k verildi.
S?cak paraya ba??ml?l?k
?thalata dayal? b?y?me modelinin damgas?n? vurdu?u son d?rt y?lda, b?y?me giderek daha fazla cari a??k vermeye ba??ml? hale geldi.
T?rkiye?nin cari i?lemler a????n?n son be? y?lda h?zla b?y?mesinin temelinde giderek b?y?yen d?? ticaret a????, bunun da temelinde yo?un s?cak para giri?inin kurlar? d???rerek ithalat? patlatmas? yat?yor. An?lan d?nemde T?rk paras?n?n de?erlenmesi ihracat? ve turizmi olumsuz etkileyerek d?viz gelirlerini d???r?rken, ?zellikle ara mal? ithalat?n? art?rarak d?viz giderlerini b?y?tt?. 2003?ten itibaren kurlarla birlikte enflasyonu da d???r?rken ithalata dayal? bi?imde b?y?meyi art?ran bu trend, gelinen a?amada T?rkiye?yi rekor d?? a??klarla kar?? kar??ya b?rakt?. (Ankara/ANKA)

---

Pahal? petrol faturay? b?y?tt?
ABD?nin Irak?? i?galinin etkisiyle 2003 ba??ndan bu yana ham petrol fiyatlar?nda ya?anan art??, d?rt bu?uk y?lda T?rkiye?ye 16 milyar dolardan fazla ek fatura y?kledi.
T?rkiye?nin petrol ve buna ba?l? olarak gaz fiyatlar?n?n t?rman??a ge?ti?i an?lan d?nemde ?demek zorunda kald??? ek fatura T?rkiye?nin d?? ticaret ve cari i?lemler a??klar?n?n b?y?mesinde etkili oldu.
T??K, petrol ithalat?na ili?kin verileri, ?veri gizlili?i? ?er?evesinde genel d?? ticaret istatistiklerinin yay?n takvimine g?re iki ay geriden a??kl?yor. ANKA?n?n; s?z konusu T??K verilerine dayanarak yapt??? hesaplamaya g?re, Ocak 2003-May?s 2007?yi kapsayan son d?rt bu?uk y?ll?k d?nemde T?rkiye, toplam 104.9 milyon ton (773 milyon varil) ham petrol ithal etti. Yap?lan bu ithalat kar??l???nda toplam 34.3 milyar dolar d?viz ?dendi. Petrol fiyatlar?ndaki art??lar, an?lan d?nemde toplam petrol ithalat?n?n faturas?n? yakla??k y?zde 90 b?y?tt?. Petrol?n varil fiyat? 2002 d?zeyinde kalsayd?, T?rkiye d?rt bu?uk y?ldaki ithalat?na 34.3 milyar dolar yerine 18.1 milyar dolar ?deyecekti.
T?rkiye, petrol ?lkelerine yak?nl?k ve ?nceden kontrata ba?lanm?? taahh?tler gibi avantajlar? nedeniyle petrol?, uluslar aras? piyasa fiyatlar?n?n alt?nda ithal etmesine kar??n, varil ba??na ?denen fiyat her y?l daha y?ksek oldu. Bu d?nemde y?ll?k ithalat miktar? neredeyse ayn? kal?rken, ?denen fatura s?rekli b?y?d?.
16.2 milyar dolarl?k ek fatura
T?rkiye?nin ithal etti?i ham petrol?n 2002 y?l?nda 23.4 dolar olan varil fiyat?, izleyen d?nemde de?i?meseydi, Ocak 2003-May?s 2007 d?neminde ithal edilen 773 milyon varil petrole ?denen fatura 18.1 milyar dolar olacakt?. Buna g?re an?lan d?nemde petrol ithalat?na 16.2 milyar dolar daha az d?viz ?denecekti. (EKONOM? SERV?S?)