Sorunlarla ku?at?lm?? e?itim 3

Heringer, ?Bal?k i?in su ne ise, insan i?in de dil odur? der. Yani siz birilerinin dilini yasaklad?n?z m?, onun hayat damarlar?n? da kesmi?siniz demektir.
Alman filozofu Heideger: ?Dil, insan?n evidir? der. Yani siz birilerinin dilini yasaklad?n?z m?, onlar?n evini de y?kars?n?z demektir.
Wilhelm von Humbold, ?Bir ulusun dili onun ruhudur, ruhu da dilidir? der. E?er siz birilerine dillerini yasak ederseniz, onlar?n ruhunu da yok edersiniz.
Ve ne yaz?k ve ac?d?r ki, y?llard?r T?rkiye?de yap?lan budur. Devlet kendi eliyle, kendi vatanda?lar?na, kendi dillerini yasak etmi?; milyonlarca insan?n?n hayat damarlar?n? kesmi? ve ruhlar?n? yok etmi?tir. K?saca, insan?n insanla?mas?n? engellemi?tir ve bunun sonu?lar? da olduk?a vahimdir.
?nsan?n var olu?unun temeli, kendisini ifade etmesidir ki, bu da dil arac?l???yla olur. Bu y?zden dilsel kopu? bir travmad?r. Ankara, ?stanbul, ?zmir, Antalya, Manisa, Diyarbak?r, Urfa, Mardin, Batman, Siirt, Van illerinde yapt???m ara?t?rmalar sonucu da bunu do?rulamaktad?r. Bu illerdeki psikolog, sosyolog, pedagog ve rehber ??retmenlerle yapt???m g?r??melerde dil ve k?lt?r hakk? kendisine yasak edilen ve anadilinde e?itim yapmayan ?ocuklarda g?r?len sorunlar k?saca ?unlard?r:
1- ?ocuklarda, ileti?im kuramamaktan kaynakl? baz? sosyal davran?? bozukluklar? ortaya ??k?yor.
2- ?ocuklar, kendilerini farkl? ?ekillerde ifade etme yollar? ar?yor. Bunun en yayg?n olan? ise ?iddete ba?vurmas?, yani sald?rganl?k e?ilimidir.
3- Kendisini ifade edememekten kaynakl? i?e d?n?k bir ya?am s?r?yorlar.
4- Ba?kalar?yla ileti?im kurmaktan ?ekiniyorlar. Bu ciddi bir sorundur ve olduk?a yayg?nd?r.
5- Korkudan kaynakl?, d???nce ak???n?n kesintiye u?ramas? sonucu kekemelik g?r?l?yor.
6- Bir di?er sonu? ise ?zg?ven eksikli?i, ki bu da ciddi boyuttad?r.
7- ??renciler, ?K?rt?e konu?mak ay?pt?r. T?rk?e konu?mak ?a?da?l???n bir ?l??t?d?r. Kendi dilimi konu?ursam geri kalm?? olurum? d???ncesi ve alg?lay???ndan dolay? benlik kayg?s? ta??yorlar.
8- A??r? ?iddet ve korkudan kaynakl? olarak istem d??? i?eme, idrar?n? tutamama gibi sonu?lar da ortaya ??k?yor. Bu durum yat?l? ilk??retim b?lge okullar?nda olduk?a yayg?nd?r.
9- ?ocukta ??renme gerili?i, okula kar?? antipati, zamanla dili ??renince, dile ve k?lt?re kar?? olumsuz tepki geli?tirmesine neden olabilmektedir.
10- ?ocuk anadilini saklamak zorunda kal?rsa, yani birikimlerini kullanmamaya, hatta onlardan utanmaya zorlan?rsa, yeti?mesi gerekli ?b?r alanlarda zarar g?r?r.
K?saca anadilinde e?itim yapmamakla hastal?kl? ki?iler yeti?tirilmektedir ki, bu hastal?klar?n tedavisi de pek yoktur.
Anadilde e?itim ka??n?lmazd?r
E?itimi, bireyin ben merkezli ruhsal, zihinsel ve bedensel bi?imlenmesine, bilgi ve beceri kazanmas?na y?nelik olarak d???nd???m?zde, bireyin aile ortam?nda ve g?nl?k ya?amda konu?tu?u dille, yani anadilinde e?itim g?rmesi ka??n?lmazd?r.
??nk? anadili, insan?n topluma kat?lmas?n?, toplumu etkilemesini, toplumdan etkilenmesini, bilgi edinme ve aktar?m?n? sa?layan en temel unsurdur. Farkl? etnik k?kenden gelen halklara bilin?li bir ?ekilde uygulanan, egemen anlay???n dayatt??? tek dile dayal? asimilasyoncu y?ntem bilimselli?e ayk?r?d?r. Bunu temellendirirken de;
1- Anadili, ki?inin kimli?inin ayr?lmaz bir par?as?d?r.
2- Birey, ikinci bir dili anadiline ba?l? olarak ??reniyor. Onun i?in anadilini iyi bilen bir ?ocuk ikinci dili daha do?ru ve kolay ??renir.
3- Birey, kendi anadiliyle daha sa?l?kl? ve olumlu d???n?r.
4- Birey, e?itimi anadilinde g?rd???nde, bilgiyi daha ?abuk kavrar.
5- Anadilinde e?itim g?ren bireyin ruhsal geli?imi daha sa?l?kl? olur.
6- Anadilinde e?itim g?ren birey kendisini g?ven i?inde hisseder.
7- Dil-k?lt?r aras?ndaki g??l? ba? ?er?evesinde, anadilini bilen ?ocuk, ?evresiyle ve yak?nlar?yla daha sa?l?kl? ili?kiler i?ine girer. Bu da bireyin toplumsal bir varl?k olarak, ki?ili?inin kimli?ine uygun geli?mesini sa?lar. Bu ilkelerden hareketle anadilinde e?itim, e?itimin temel ilkelerindendir ve anadilinde e?itim g?rme hakk? da yads?namaz temel bir hakt?r. ?unun alt?n? tekrar ?izmek istiyorum:
Anadilinde e?itim g?rme hakk? ?ncelikle insani, sonra hukuki ve evrensel bir hakt?r ki, b?t?n uluslararas? s?zle?melerle garanti alt?na al?nm??t?r ve T?rkiye?nin de bu s?zle?melerde imzas? vard?r.
Farkl? ulusal topluluklar?n ya?ad??? ?lkelerde, resmi dil ve k?lt?r?n d???nda kalan az?nl?k dil ve k?lt?rleri asimile edecek uygulamalar, uluslararas? kamuoyunda bir d??lama eylemi, bir k?lt?rel soyk?r?m ve gayrime?ru bir tasarruf say?lmaktad?r. Bu ?lkelerde, bunlar?n kimlik, dil ve k?lt?r haklar? ba?ta olmak ?zere, di?er temel haklar?n?n tan?narak, sorunun evrensel ?l??lerde ??z?lebilmesinin ancak demokratik hukuk devleti kurallar? i?inde m?mk?n oldu?u bilinen bir ger?ektir.
Sonu? olarak

B?t?n diller genel olarak e?it de?erdedir.

Her dille a?a?? yukar? her ?eyi s?yleyebilirsiniz.

Dil ??renmek, d???nme ara?lar?n? benimsemek demektir.

?ok k?lt?rl? bir toplum, ?ok dilli olmak zorunda, bu da ?ok dilli, en az?ndan iki dilli okullar?n var olmas? demektir.

T?rk ?ocuklar? i?in anadillerinin ?nemi neyse, K?rt, Arap, ?erkez, Laz vs. gibi ba?ka dilleri konu?an ?ocuklar i?in de anadillerinin ?nemi odur.

TC devleti, kendi vatanda?lar?n?n T?rk?eyi iyi ??renmelerini ve do?ru kullanmalar?n? istiyorsa, ?ncelikle her vatanda??n kendi anadilinde e?itimine izin vermelidir.

T?rkiye?deki dil sorununun ??z?mlenmesi, demokratikle?me y?n?nde at?lan en ?nemli ad?m olacakt?r. Debi Prasanna Patanayak??n belirtti?i gibi ?nil?fer ?i?ekleri? yani ?ok dilli-?ok k?lt?rl? toplum a??lsa?
(*) E?itimci-Yazar ve Uluslararas? PEN ?yesi
YARIN: E?itimde ?tasarruf? politikas? sorunlar? b?y?t?yor
G?l?i?ek G?nel Tekin*