s?nnetten stile t?rban

Cumhurba?kan??n?n ve vekil e?lerinin kocalar?na refakat etme ve konumlar?n? temsil gelene?i, ?T?rbanl? olacaklarsa asla? inad?yla t?rban?, modac?lar eliyle kabul edilebilir bir bi?ime d?n??t?rerek evcille?tirme e?ilimi aras?nda s?k??m?? g?r?n?yor.
T?rban, yukar?larda marjinalle?tirilirken baz? ?rt?s?z gazeteci kad?nlar?n, t?rbanl?lar?n kamusal hayata dahil olabilmelerini desteklemek i?in ba??rt?l? resimler ?ektirmelerinden, t?rban? dekoltelerine aksesuvar diye kullanan ?ark?c? kad?nlara gelinceye kadar pop?lerle?menin kap?lar?n? bir hayli zorlad?.
T?rban ?zerinden estirilen f?rt?na oy ?oklu?u sa?layarak yeniden iktidar olmu?, cumhurba?kan?n? belirlemi? AKP?nin olas? a??r?l?klar?n? kontrol alt?na almay? ama?l?yor g?r?nse de, bu f?rt?nan?n sadece asker ile laik ve liberal medyan?n vesayeti alt?nda ??kar?ld???n? s?ylemek do?ru olmaz. Tart??malar?n, halk nezdinde me?ruiyeti bir kez daha onaylanm?? olmas?na kar??n AKP?yi ma?dur duruma d???rd??? de ger?ek de?il. ??nk? AKP?nin ve temsil etti?i de?erlerin ?imdi evrimle?ti?i nokta, t?rbana d?? m?dahale gibi g?r?nenlerin, AKP?nin i?inden gelen talepler ile bulu?tu?unu g?steriyor. Hayr?nnisa G?l??n t?rban?na modac?lar eliyle balans ayar? ?ekilmesini ?neren medya ile Cumhurba?kan? e?inin bundan bir s?re ?nce modac? At?l Kuto?lu ile g?r??m?? olmas?ndaki denk d??me, bir tesad?f olamaz. Tesett?r?n son on y?ld?r ge?irdi?i de?i?imler de bunu g?steriyor.
Ye?il sermayeye 'y?r? ya kulum'
T?rban esasen, kad?n?n kamusal hayatta g?r?nmezli?ini savunan bir d?nya g?r???n?n simgesi olan tesett?r?n olmazsa olmaz aksesuvarlar?ndand?r. Tesett?rle ilgili imge, kad?n?n v?cut hatlar?n? g?stermeyecek kadar bol, uzun, koyu renkli, s?ss?z bir giyim tarz?n? i?erir. Genellikle yoksulluklar?n?, sahip olduklar? maneviyat?n alt?n? ?izerek ?d?nleyen alt s?n?f kad?nlar?n?n ay?rt edici i?areti gibi g?r?l?r. Bu kad?nlar?n giyimi ?niforma sadeli?inde ve hep ayn? bi?imdedir. Tesett?rl? kad?nlar e?itim g?rmez, ?al??malar?na izin verilmez, erkenden evlenip ?oluk ?ocu?a kar???r, g?r?n?rl?klerine sadece dar bir sosyal ?evre i?inde izin verilerek ya?amlar?n? s?rd?r?rler.
B?t?n bunlara idi demek gerekir. ??nk? tesett?r ile ilgili imge, sanc?l? bir de?i?im s?recine girdi. ?90?l? y?llar?n ikinci yar?s?ndan itibaren ?nemli de?i?iklikler oldu ve tesett?r?n tek tiplili?i simgeleyen imgesi par?aland?, tesett?rl? kad?nlar aras?nda onlar? ancak t?rban?n gizleyebilece?i s?n?fsal farkl?l??malar meydana geldi.
?zellikle Anadolu k?kenli ticaret sermayesinin geli?mesi ve bu sermaye sahibi s?n?f?n giderek b?y?k burjuvaziyle yar???r hale gelmesi, ticarette liberal, prensipte muhafazak?r kesimin kad?nlar?n? bir de?i?im s?recine soktu. Kad?n?n kamusal alana dahil olmas?, aileleri taraf?ndan y?ksek??retim g?rmelerine izin verilmesi, ?te yandan ye?il sermayenin muhafazak?r siyasi iddialar? i?in sava?s?nlar diye ?m?cahideler? olarak ?n plana s?r?lmeleri bu kad?nlar? de?i?tirdi. Eskiden refakatla ve seyrek olarak evden ??kan bu kad?nlar, her g?n dahil olduklar? kamusal ya?amda hem ki?isel hem de maddi varl?klar?n? kan?tlamak zorunda hissettiler. Tesett?r evin d???ndaki d?nyan?n liberal atmosferiyle temas etti?inde, anadan babadan gelme bir al??kanl?k olmaktan ??karak bir ki?isel tercihe, bir tarza d?n??ebildi ?ok kolayl?kla. ?nanc?n? ki?isel geli?iminin bir noktas?nda bilin?li olarak se?ti?ini ileri s?ren yeni ku?ak t?rbanl? bir gen? k?z i?in tesett?r?n peygamber s?nneti olmaktan ??k?p bireysel stile d?n??mesi ile t?rban?n piyasaya d??mesi aras?nda ?ok uzun bir mesafe yoktu art?k. Arada bir gezmeye gidilen ve bir iki gezmelik t?rbana sahip olman?n sorun olu?turaca?? eski ya?am stiline kar?? her g?n soka?a ??k?lan ve t?rban ve k?l?k k?yafet ?e?itlili?inin elzem oldu?u yeni d?nemde tesett?r, -elbette muhafazak?r orta ve ?st s?n?flar i?in- bir al??veri? konusu haline geldi.
Tesett?rde ki?isel be?enilerin dile getirilebilir olmas?, ya? gruplar?n? ay?rt etme ihtiyac?, renk ve model tercihleri, ?niversitedeki yasaklara kar?? t?rban? g?r?nmez k?lacak bi?im aray??lar?, medyadan pompalanan estetik anlay???n?n ilgiyle izlenmeye ba?lanmas?, tesett?r?n ?e?itlenmesiyle sonu?land?.
Daha ?nce kendi halinde bir tesett?r k?yafeti sat?c?s?yken bu s?re?te palazlanan ve i?yerini b?y?ten Perihan Matarac?, Yeni ?afak?ta yay?nlanan bir r?portaj?nda s?reci ??yle ?zetliyor: ?Tesett?rl? kesim k?yafette ?ok ?e?itlili?e gitmezdi. Pard?s? diktirecekse ?ar?amba Pazar?'ndan kuma?? al?r, bana gelirdi. Bug?n kuma?lar art?k Ni?anta??'nda isim yapm?? bir iki kuma???dan al?n?yor. Renkler ve modeller ?ok daha ?e?itli. Yine k?yafetlerin ?zerine tercih edilen ba??rt?ler de yabanc? marka. ?stelik tesett?rl?lerin sadece giyim ku?am? ya da girip ??kt??? mekanlar de?i?medi. Art?k oturduklar? semtler de ?nceki y?llardan farkl?. Gelir durumu de?i?en bir?ok m??terim de daha sonra oturduklar? semtleri de?i?tirdi? Ba??rt?s? yasa?? ile birlikte giyim ku?amda bir de?i?iklik ya?and?. Tesett?r k?yafetindeki renklilik ve ?e?itlilik, yasakla birlikte ba?lad?. ??renciler okulda ba?lar?n? a?t?klar?nda ?zerlerinde pard?s? ile gitmek istemedi. Pantolon ve ceket ?ok fazla tercih edildi? Ba?ta gen?ler olmak ?zere ba??rt?l? kad?nlar ve gen? k?zlar, modac?lara ki?iye ?zel k?yafet tasarlatmaya ba?lad?.? (26 A?ustos 2007)
?90?l? y?llar?n ortalar?nda Tekbir Giyim firmas?n?n d?zenledi?i ?ok tart???lan tesett?r defilesinden bug?ne kadar k?pr?lerin alt?ndan ?ok sular akt?. AKP kitlesinin okudu?u Yeni ?afak gazetesinde, moda evlerinin manik?rl? mankenlere giydirdi?i tesett?r k?yafetlerinin reklamlar? her g?n yay?nlan?yor. Bu reklamlara bak?l?rsa t?rban?n boyun alt?ndan ba?lanarak alt?na bol pard?s? giyildi?i geleneksel tesett?r bi?imi olduk?a de?i?mi?; pantolonlar, tunikler, ceketler tesett?r kombinasyonuna dahil olmu?tur. Giyim ku?amdaki anlay???n de?i?mesi ve tesett?r?n daha d?nyevile?mesine ba?l? olarak ?slami giyim bir t?ketim konusu haline gelebilmi?, bu da kendi sekt?r?n? yaratm??t?r nihayetinde.

Tesett?r?n Kayserilisi t?rban?n Frans?zcas?
Tesett?r?n ve t?rban?n piyasaya a??larak evrimle?mesini ye?il sermayenin neoliberalle?me s?recinde kat etti?i yol olarak g?rmek m?mk?n. Hem bu sermaye s?n?f?n?n geldi?i noktadaki, hem de bu s?n?fa daha gidece?i yolu i?aret eden ve s?recin tamamlanmas?n? bekleyen ?l?ml? ?slam ideologlar?n?n, B?y?k Ortado?u Projesi'nin mucitlerinin gereksinimleri, hep birlikte zor bir de?i?imi m?mk?n k?labildiler. AKP, ?lkedeki en neoliberal partiden daha liberal bir parti olarak kendisine dikte edilen (ABD, IMF ve DB taraf?ndan) b?t?n iktisadi yapt?r?mlar? ba?ar?yla yerine getirdi. Y?kselme yolunu a?t??? s?n?f?n d?nya g?r???n?n de hegemonik hale gelmesinin ko?ullar?n? haz?rlad?. Se?men kitlesini olu?turan tesett?rl? alt s?n?flar? ise manen ve maddeten memnun etmeyi de ihmal etmedi. B?ylece T?S?AD temsilcisinin se?imlerden sonra s?yledi?i gibi, sermayenin ve se?menin tercihlerini kendisinde birle?tirmi? oldu.
Cumhurba?kan?n?n AKP taraf?ndan se?ilmesi, hem bu parti i?in hem de AKP?nin ?n?ndeki yolu daha h?zl? kat etmesiyle muhafazak?r iktisadi prensiplerin piyasan?n talepleriyle tamamen yer de?i?tirmesini sab?rs?zl?kla bekleyen kesim i?in bir d?n?m noktas?d?r.
Mehmet ?evki Eygi, bu sorunu t?rban vesilesiyle ??yle form?le etti: ?Hayr?nnisa G?l, tek renk sade giysilerle ??ks?n. Bir de muhakkak Paris'teki bir moda evinden tesett?re girsin. Yoksa Ankara tesett?r? Kayseri tesett?r? ile ba?ar?l? olamaz. Bast?racak paray?, Yves Saint Laurent?ten giyinecek. O zaman ba??na bir ?al atacak ki b?t?n d?nya ona hayran kalacak??
B?t?n mesele, Kayseri tesett?r? dedi?i geleneksel ili?kiler ile Yves Saint Laurent tesett?r?n?n simgeledi?i neoliberal modernle?me aras?ndaki farkt? ger?ekten de.
Bu arada Paris tesett?r? nas?l olur, diye merak edenler i?in pop ?ark?c?lar? t?rbanlara sar?narak resim ?ektirdiler. Bunlar medyada yer ald?. B?ylece pop?ler k?lt?r mecras?nda da dola?maya ba?layan t?rban, Kayseri ye?ili rengindeki bir sermayeden, bir an ?nce renginden kurtulmas?n? bekleyen laik kesim ile buna niyetli ama se?men dengesiyle prensiplerini g?z ?n?nde tutmak gerekti?ini bilen ve bu y?zden itidalli davranan AKP aras?ndaki gerilimi bir nebze yumu?ats?n diyeydi. T?rbana yap???k itibar? ve iddiay? da s?k?verdi bir zahmet.
Yeni ?afak Yazar? Fatma K. Barbaroso?lu?nun birka? ?y ?nce M?sl?man erkeklerin, e?lerinin Sibel Can gibi olmas?n? istediklerini yazmas? olay olmu?tu? Hakl?yd? da. Sibel Can??n t?rban takmaya ikna olmas? kadar kolayl?kla, ye?il sermaye s?n?f?n?n erkekleri de kad?nlar?n?n pop?ler ikonlara benzemesini, onlardan esinlenmelerini tercih ediyorlar belli ki art?k.
Paran?n rengi hakikaten olmaz, ama t?rbanl? bir Sibel Can da? Yani? Sibel Can hidayete erip ?ark?c?l???, dans?zl??? b?rakmam??sa? Ne tuhaf bir kar???md?r; b?yleydi eskiden.
Nuray Sancar