17 Eylül 2007 00:00

Kent d?n??t?r?l?rken sanat?n i?levi

?mkans?z De?il ?stelik Gerekli: K?resel Sava? ?a??nda ?yimserlik temas? ile yola ??kan 10. ?stanbul Bienali?nin sergi mekanlar?ndan ?stanbul Manifaturac?lar ?ar??s? (?M?), 1950?lerin sonunda ?stanbul?un kentsel modernle?mesinin ilk dalgas? s?ras?nda Mimar Do?an Tekeli, Metin Hepg?ler ve Sami Sisa taraf?ndan tasarlanm??

Paylaş

?mkans?z De?il ?stelik Gerekli: K?resel Sava? ?a??nda ?yimserlik temas? ile yola ??kan 10. ?stanbul Bienali?nin sergi mekanlar?ndan ?stanbul Manifaturac?lar ?ar??s? (?M?), 1950?lerin sonunda ?stanbul?un kentsel modernle?mesinin ilk dalgas? s?ras?nda Mimar Do?an Tekeli, Metin Hepg?ler ve Sami Sisa taraf?ndan tasarlanm??.
Tek partili d?nemden Anadolu sermayesinin ilk birikim evresine ge?i?le birlikte kentlere y?nelik yeni bir mimari tasar?m?n ger?ekle?mesiyle ?M?, devlet?i elitin d???nda ta?ran?n ticaret merkezi olarak in?a edilmi?ti. ?u an g?ndemde olan ?M??nin y?k?lmas? ve yerine Osmanl? tipi konaklar?n yap?lmas? projesi de 2010 ?Avrupa K?lt?r Ba?kenti ?stanbul? konsepti i?inde tarihi yar?maday? (Fatih ve Emin?n?) kentsel d?n???me tabi tutman?n ayaklar?ndan biri asl?nda. Yani k???k bir Venedik yarat?larak, d?nya sermayesine iyice eklemlenen T?rkiye burjuvasinin yar?maday? yeniden tasar?m projesinin ortas?nda yer al?yor ?M?.
?zelli?i itibariyle, kentsel ko?ullarla birlikte tekstil, i? dekorasyon, m?zik, k???k giyim makineleri gibi sekt?rlerden y?zlerce d?kkanl?k bina; s?rekli b?y?yen mega-?ehir ?stanbul?un k???k bir maketiydi daha ?nce. Hem Anadolu?ya hem de ?stanbul i?ine y?nelik ekonomik dinamizmini zamanla kaybetmi? ?ar??. ??nk? 1980 askeri darbesi, T?rkiye?ye ithal ikameci sanayile?meden, ihracata y?nelik sanayile?meye ge?i?le ta?ra ticaretinin ?ap?n? a?an yeni bir ekonomik modeli getirdi. T?rkiye gibi orta kapasiteli ba??ml? ?lkelerin g?rece ekonomik ?retimi, yerini t?ketimin ko?ulland???; finans kapitalin s?rekli b?y?yen k?r marj?n?n dayand??? her sekt?rde tekelle?me ve spek?lasyona dayal? sermaye birikimiyle sonu?land?. Ekonomik g?c?yle T?rkiye burjuvazisi devlet?i Kemalist elitle siyasi g?? dala??na, k?lt?rel olarak da uluslararas? kapitalizmin yeni paradigmas?na uygun ?ekilde k?lt?rel alanda hegomonya kurmaya ?al??t?. Askeri b?rokrasinin yukar?dan a?a??ya toplumu d?n??t?rme stratejisi yerine b?y?k sermaye ve ta?ra ticaretinin; k?reselle?me ?a??nda geleneksel k?lt?rel ?gelerin de i?inde bulundu?u ??ok k?lt?rl?l?k? stratejisi devreye girdi. B?y?k k?resel akt?rlerin daha ?nce ucuz hammadde havuzlar?ndan t?ketim mallar?n?n ?retim ve t?ketim merkezine d?n??en T?rkiye gibi orta kapasiteli ?lkelerin; b?y?k sanatsal etkinliklerin yap?lmas?yla kimlik aray???n?n sonu?land???na dair bir i?aret olarak sunuluyor bienal ?ap?ndaki etkinlikler. Fakat bu kimlik, yine de toplumdaki farkl? s?n?f ve kategorilerin ?zerinde anla?t??? teziyle k?reselle?meyi ?iyimser? olarak sunan uluslararas? sermayenin dayatt??? postmodern bir kimlik. Kapitalist sistemin sosyalizmin yenilgisiyle kendini a??lmaz addetti?i 1990?lardan sonra, herkesin kendi renginde yer alaca??n? ilan ederek, k?reselle?meyi ?ift tarafl? bir imkanlar atmosferi olarak tan?mlam??lard?. Bu kapsamda, kavramsal sanat?n etkinliklerini, ezilenlere ve s?m?r?lenlere y?nelik her k?lt?r?n ve sosyal grubun faydalanabilece?i ?demokratik? bir manip?lasyonun arac? diye okuyabiliriz.
Pop?list g??lerin sanat?
?a?da? sanat?n bat?l? olmayan, farkl? modernle?me/kapitalistle?me s?re?lerini sorgulad???n? savunan bienal, t?m toplumsal katmanlar?n kat?laca??, sanatsal olay ve olgular?n dola??ma sokularak halk?n dokunabilece?i, anlayabilece?i kavramsal sanatsal ?er?eveye dayanarak, ?oklu okumalara uygun ortam yaratmak iddias?nda. Milliyet?i ideolojinin yerini evrensel h?manizmaya b?rakmas?n?n zaman?n?n geldi?i tespitiyle yola ??kan bienalin ?iyimserlik? anlay???, k?resel sava??n ma?duru d??lanan kesimler i?in bu kavram?n ne anlama geldi?i noktas?n? es ge?mi?. ??nk? bahsedildi?i gibi, sokaktaki vatanda??n bienali takip etmesi ve kat?l?m?n?n hangi reel saiklerle ve ekonomik g??le kar??layaca?? ise pek e?elenmiyor.
Yery?z?n?n efendileri, k?rba?lar? ile ya?amsal takati t?rpanlanan b?y?k insan topluluklar?na y?nelik ahlaki, d???nsel sald?r?lar?na k?l?f haz?rlamak i?in elindeki t?m ideolojik ve estetik arg?manlar? kullanmakta beis g?rm?yor. Bu uluslararas? trendi fark eden bizim efendilerimiz ise 84 y?ll?k cumhuriyetin i?ini k?resel abilerinin y?nelimine g?re yeniden dizayn etme pe?inde. Dolay?s?yla pop?list siyasi ve dini g??lerin, ekonomik d?n???mle taleplerini olu?turmas?, yani k?saca ta?ran?n kente ta??nmas? olan AKP iktidar?na en uygun mekan olarak ?M??yi d???nebiliriz.
Mekanlar?n canl? sosyal ?zneler gibi belirli ideolojik kodlarla olu?tu?unu varsayarken, ?M? gibi tesett?r giyim mekanlar?n?n b?y?yen ta?ral? kesimin kapitalistle?mesiyle beraber sahiplenildi?ini s?ylemek zor. D?nyaya a??lmak ve yerel milliyet?i elbiseyi ?zerinden atmak i?in kendisinden daha modern sanayi kesiminden Ko??un sponsorlu?unu bu nedenle alk??l?yor ve ?M??nin kapitalizmin ekonomik ihtiya?lar? sonucunda y?k?lmas?na ses ??karm?yor AKP iktidar?.
?ok?a bahsedildi?i gibi kentlili?i tart??maya a?an bienalin, kenti, ?stanbul?u ticari bir cazibe haline getirme amac?n?n; kent se?kinleri taraf?ndan desteklendi?ini g?z ard? edemeyiz. K?resel sava??n kim, hangi s?n?fsal, sosyal kesimler i?in ?iyimserlik? ta??d???n?; ekonomik yat?r?m ve k?r elde etmenin beraberinde ne t?r sorunlara yol a?t???n? g?rmeden ??yi ki bizim ?lkemizde ger?ekle?iyor? demek, ger?eklikten bir ka??? de?il midir? Oysa sanat?n hep e?yan?n ard?nda gizli olan tematik ve bi?imsel ??eleri de?ifre etmesi, onu ya?amsal k?lm?yor muydu? ?zcesi g?ncel sanat?n 1980 sonras? sergilendi?i ?lkelerden biri olan T?rkiye?nin yak?n tarihsel ge?mi?inin dayand??? i? ve d?? sosyal, siyasal dinamikleri dikkate almadan; sanatsal k?lt?rel olay, olgu ve ?r?nlerin ba? tac? edilmesini anlamak zorla??r.
?nan K?z?lkaya
ÖNCEKİ HABER

Dengbejler ?stanbul?dayd?

SONRAKİ HABER

40 y?ld?r ?M??deler ama bienalde yoklar

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...