G?ZLEMEV

Devrim, temelinde siyasal iktidarlar?n tepetaklak olmalar? halini kapsar. Daha geni? anlamda, toplumsal ya?am?n ?e?itli alanlar?nda g?r?len, ?rne?in Sanayi Devrimi gibi b?y?k de?i?imleri nitelendirmede kullan?l?r devrim tan?m?. Devrim kavram?, Amerikan Ba??ms?zl?k Sava?? ve Frans?z Devrimi?yle birlikte, kurulu d?zenden k?kl? bir kopu? anlam? ta??maya ba?lad???na g?re belli ba?l? devrimler, yaln?zca devlet bi?imini de?il toplumlar?n ekonomik sistemlerini, toplumsal yap?lar?n? ve k?lt?rel de?erlerini k?kten de?i?ime u?ratmay? da kapsar.

Toplumsal de?i?iklikleri bast?rmak
Tarihin d?rb?n?yle gerilere bakt???m?zda, Eski Yunan?dan orta?a?a de?in devrim kavram?na y?k?c? bir anlam y?klendi?ini g?r?yoruz. Eski Yunanl?lara g?re devrim, ancak toplumun temel ahlaksal ve dinsel ??retilerinin ??r?mesinden sonra s?z konusu olabilecek bir olas?l?k. Platon, s?ms?k? korunmu?, de?i?mez bir inan?lar sisteminin devrimi ?nleyebilece?ine inan?rm??. Bu kavramdan yola ??kan Aristoteles, temel de?eri zay?f bir toplumun her an devrimle kar??la?abilece?i yarg?s?na varm??.
Orta?a? boyunca da yerle?ik inan?lar? ve devlet bi?imlerini koruma d???ncesinin a??r bast???n? biliyoruz. Bu nedenle, devrime kar?? koyacak ve toplumdaki de?i?iklikleri bast?racak ara?lar? geli?tirmeye b?y?k ?nem verilmi?. Dinsel otoritenin ?ok g??l? olmas? ve bu otoritenin d?zeni koruma anlay???n? temel almas?n?n, din adamlar?n?n insanlara toplumsal istikrar? bozmak yerine, e?itsizliklere katlanmay? ???tlemesini kolayla?t?rd??? ise yads?namaz bir ger?ek. Bir t?r uyu?turucu etkisi yani...

Machiavelli?nin katk?s?
R?nesans s?ras?nda laik h?manizmin ortaya ??k???yla, devrime daha ?a?da? bir bak?? a??s?yla yakla??lmaya ba?lanm??. Devrim tehlikesine g???s gerebilecek bir devlet yaratman?n ?nemini g?ren Niccolo Machiavelli?nin iktidara ili?kin ayr?nt?l? ??z?mlemeleri, ayn? zamanda devletin yap?s?nda baz? zorunlu de?i?ikliklerin yap?lmas? gerekti?i inanc?na yol a?m??. Bu nedenle metinlerinde devrim s?zc???n? hi? kullanmam?? olmas?na ve temelde istikrarl? bir devlet yap?s? olu?turmay? ama?lamas?na kar??n, bu de?i?im g?r???yle ?a?da? devrimci d???ncenin geli?mesinde ?nemli rol oynam??. Siz ne dersiniz bilemem, ama bence iyi olmu?.

Devrim, ?ba?kald?r? hakk?? m?d?r?
Devrimin ?z?nde toplumsal geli?menin ?n?n? a?an bir g?? ta??d???n? ilk ?ne s?renlerden birinin de XVII. y?zy?l ?ngiliz yazar? John Milton oldu?unu, okuduk?a ??reniyoruz. Milton, devrimi tiranlar?n keyfi y?netimine kar?? direnme, halk?n gereksinmelerine uygun yeni bir d?zen kurma hakk? ve ?zg?rl??? sa?layacak bir ara? olarak g?rm??. John Locke da ayn? g?r??? ?ba?kald?r? hakk?? kavram?yla dile getirmi?. Bu tema, Amerikan Ba??ms?zl?k Sava?? ile Frans?z Devrimi?nde bask?c? rejimleri y?karak ?zg?rl??e kavu?ma giri?imleriyle somut bir bi?im kazanm??.
Alman filozofu Immanuel Kant ise devrimi, insanl???n ilerlemesini sa?layan bir g?? olarak tan?mlam??. Kant, devrimin yol a?t??? kay?plar ve ac?lar? bildi?ini s?yler, gene de bu s?reci ka??n?lmaz olarak belletir ve devrimi, toplumu daha y?ksek bir ahlaksal temele ula?t?racak ?do?al? bir ad?m sayarm??. ??in tam buras?nda, Frans?z ve Amerikan devrimlerinin de temelini olu?turan bu d???ncenin, yaln?zca siyasal bir d?n???m? de?il toplumsal ve k?lt?rel tersy?z olu?lar? da kapsad???n?n alt?n? bir g?zel ?izelim.

Marx ve Engels?ten, Lenin ve Mao?ya
XX. y?zy?l devrimci d???ncesinin olu?mas?nda Hegel?in dolayl? etkisini elbette yads?yamay?z. Hegel, devrimi insanl???n yazg?s?n?n ger?ekle?mesi, devrimci ?nderleri de reformlar? ba?latmak ve uygulamak i?in gerekli g?r?yor. Hegel?in soyutlamalar?ndan yola ??kan tarihin en etkili devrimci d???n?r? Karl Marx, toplumdaki ekonomik s?recin denetim alt?na al?nmas? m?cadelesinde odakla?an s?n?f m?cadelesi g?r???n? geli?tirmi?. Marx ve Engels, insanl?k tarihinin, egemen s?n?f?n ve onu ayakta tutan yap?lar?n y?k?lmas?yla son bulan bir dizi a?amayla ilerleyece?ine inanm??lar. Ve iktidar? ele ge?irmeyi, toplumsal de?i?imin temel unsuru olarak g?rm??ler. Toplumun ilerlemesi i?in i??i s?n?f?n?n, yani proletaryan?n ?retim ara?lar?na el koymas? gerekliymi?, ?yle demi?ler. Onlara g?re proletarya devrimi, kapitalist ?retim ili?kileri ile geli?en ?retici g??ler aras?ndaki ?eli?kinin en u? noktaya vard??? ileri sanayi ?lkelerinden ba?layacak ve t?m d?nyay? saran ?topyek?n? bir devrim bi?imini alacakm??. Gelin g?r?n ki 1917 Sovyet Devrimi, sanayile?memi? bir ?lkede, Marksizmi g?ncel tarihsel ko?ullara uyarlayan ve devrimin, proletaryan?n ?nc?s? olan partinin ve profesyonel devrimcilerin ?nderli?inde ger?ekle?ece?ine inanan ve savunan Lenin?in ?lkesi Rusya?da olmu?. 1949?da Mao ?nderli?inde temelde k?yl?lerin kat?l?m?yla ?in?de ger?ekle?en devrim de, devrimin e?i?ine gelmi?li?in bir ba?ka ?rne?ini olu?turmu?.

Denize d??m?? halk ve y?lan/lar
Pek gerekli, ama yer sorunu nedeniyle Crane Briton?un g?zlemlerine, incelemelerine, ara?t?rmalar?na de?inmeyece?im, de?inemeyece?im. Yaln?z ?yle anla??l?yor ki ortak de?erlerin giderek ??k?nt?ye u?ramas?n?n yol a?t??? toplumsal ve siyasal gerilimler, devrim ?ncesi ko?ullar? olu?turmakta. Y?neticilerin iktidarda kalmak i?in giderek artan bir umutsuzlukla zora ba?vurmalar?, koltuklar?na yap??malar?, siyasal otoritenin par?alanmas?, ??r?m??l???, var olan siyasal d?zenin otoriteyi elinden ka??rmas?yla birlikte, ?rne?in laik bir ?lkede soyulmaktan bizar olmu?, bin bir yolsuzluk dosyas? soyguncu lehine sonu?lanm??, her ge?en g?n biraz daha soyulan, s?m?r?len, ?t?len bir anlamda denize d??m?? halk, y?lan ?rne?i ?eriat liderlerine sar?l?yorsa ve de y?netim, g?n be g?n daha da sallant?l? bir yap?ya b?r?n?yorsa, ortaya kayg? duyulacak bir ortam ??kt??? kesin.

Bizim ustalar, B?y?k Usta?dan bir ?ey ??renmi?
Oysa biz, kocamaaan bir devrim ya?am??, Bat??ya parmak ?s?rtm??, Do?u?ya ?rnek olmu? de?il miyiz? Ger?i, tezg?h?m?z?n olup olmad???na bakmadan, 27 May?s 1960?da bir partinin iktidar?na, devrim sonras? haz?rl?klar?, programlar? hi? mi hi? iplemeden dur diyen, devrimin liderini sonradan bularak ?devrim tarihine? ?olamaz? ?rne?i veren bir milletiz. Hi?bir d???nce birli?i olmamakla birlikte, ordu i?indeki huzursuzluklardan yararlanmak kurnazl???yla askeri y?netimin s?rmesi i?in otoriter reformculuk, parlamentarizmi k???k g?rme u?runa, 22 ?ubat 1962 ve 20-21 May?s 1963?te iki devrim denemesi ya?ayan bir ku?a??z. 12 Mart 1971?de muht?ra verip iktidar deviren, demokrasi ad?na program?nda yer verdi?i reformlar? uygulamaktansa T?rk toplumu i?in ?l?ks? sayd??? hak ve ?zg?rl?kleri i?eren ve haz?rlanmas?nda kendi katk?s? olmad??? i?in kar?? oldu?u 1960 Anayasas??n? de?i?tirmeyi se?en, temel insan haklar?n? hi?e saym?? bask?c? profes?rlerce y?netilenleriz. 12 Eyl?l 1980 g?n?, emir ve komuta zinciri i?inde yapt?klar? bir ?harek?tla? y?netime el koyan, ?lkeyi demokrasiden uzakla?t?r?p Amerika?ya ?daha bir? yak?nla?t?ran, ?sl?m ?lkeleri ile ?ap?r ?upur ?p???rken imam-hatip okullar? a?mada patlama ya?atan, g?n?m?zde ise ?en pahal? beygir ressam?? olarak ?nlenen generalle y?llar y?l? ayn? havay? soluyanlar?z. ABDullah G?l?? ?ankaya?ya ??karanlar?z. Oysa, ulusal ba??ms?zl???n kazan?lmas?ndan sonra saltanat ve hilafet makamlar?n?n ortadan kald?r?lmas?yla ustal?k k?rs?s?ne ??kmam?? m?yd?k? Yeni temellere dayal? bir devletin kurulmas?, eski d?zenin devlet ve toplum yap?s? i?indeki uzant?lar? olan k?hnele?mi? kurum ve kurallar? da ortadan kald?rmak zorunlu hale geldi?inde Mustafa Kemal Atat?rk, 1924-1934 y?llar? aras?nda siyasal, hukuksal, toplumsal ve ekonomik ya?am?n ?e?itli alanlar?n? kapsayan bir dizi devrim yapmak gerekti?ini bize ??retmedi mi? Yoksa unuttuk mu, unutturdular m? ne!

Sen uyudun, uyuyanlar dirildi
Devrimi ?... mevcut kurumlar? zorla de?i?tirmek...?, T?rk milletini son y?llarda geri b?rakm?? olan kurumlar? y?karak, yerlerine milletin en y?ksek medeni icaplara g?re ilerlemesini sa?layacak yeni kurumlar koymak? bi?iminde tan?mlayan Atat?rk?e g?re, yap?lan devrimlerin temel ilke ve amac?, ?T?rkiye Cumhuriyeti halk?n? tamamen ?a?da? ve b?t?n anlam ve ?ekilleriyle medeni ve uygar bir toplum? yapmakt?. Yapt? da...
Eee... Sonra... Ne oldu ?imdi?
?st?n Akmen