Irak?ta insanl?k tarihi yok oluyor

?ngiliz ?ndependent gazetesinin tan?nm?? yazarlar?ndan Robert Fisk?in yapt??? ayr?nt?l? ara?t?rmaya g?re, Irak?ta 6 bin y?ll?k S?mer kentleri kal?nt?lar? ya?mac?lar?n eline d??m?? durumda. ??gal g??lerinin kurdu?u askeri ?sler de binlerce y?ll?k tarihi kal?nt?lara ve eserlere b?y?k zarar veriyor. Robert Fisk, medeniyetlerin be?i?i olarak g?r?len Mezopotamya tarihinin bu ?ekilde yok edilmesini ?i?galin en y?z k?zart?c? sembol?? olarak niteliyor. Medeniyetlerin be?i?i olarak g?r?len Irak?ta tam 10 bin arkelojik alan bulunuyor.
Hazineler ta??n?yor
Sadece Nasiriye b?lgesinde S?merlerin kal?nt?lar?n?n bulundu?u 840 alan var. ?nsanl???n geli?imini g?stermesi a??s?ndan b?y?k ?nem ta??yan bu tarihi kal?nt?lar, ABD i?galiyle birlikte b?y?k bir tehdidin alt?na girmi? durumda. ?ngiliz Independent gazetesinin k??e yazarlar?ndan Robert Fisk?in yapt??? ayr?nt?l? bir ara?t?rma, bu tarihi kal?nt?lar?n hemen hemen hepsinin ya?mac?lar?n eline d??t???n? g?steriyor. Ya?mac?lar, alt?n ve m?cevher gibi de?erli e?yalar? bulmak i?in tarihi alanlarda bilin?sizce kaz? yap?yor. A?iret liderlerinin ve Irakl? arkeologlar?n da deste?ini alan ya?mac?lar, giderek daha fazla organize oluyor ve bulduklar? hazineleri kamyonlarla, u?aklarla ve gemilerle Avrupa, ABD, Birle?ik Arap Emirlikleri ve Japonya?ya ta??yor. Irak?taki tarihi alanlara zarar veren bir ba?ka etkense i?gal g??lerinin askeri ?sleri.
Koleksiyoncular?n zevki i?in
?rne?in ABD ordusunun d?nyan?n en eski kentlerlerinden Ur?da 5 y?ld?r bir askeri ?ss? bulunuyor. Irakl? arkeologlara g?re ABD ordusunun a??r askeri ara?lar?n?n yol a?t??? sars?nt?lar nedeniyle ?ncil?e g?re Hz. ?brahim?in do?um yeri olan Ur, herg?n deprem ya??yormu? gibi oluyor. Robert Fisk, Irak?ta insanl?k tarihinin yok oldu?u uyar?s?nda bulunuyor: ??nsanl?k, l?ks evlerinde g?ven i?inde oturan ?zel koleksiyoncular?n zevki i?in tarihi kaybediyor. Medeniyetlerin be?i?i olarak g?r?len Irak??n tarihinin yok edilmesi, y?k?c? i?galin en y?z k?zart?c? sembollerinden birisi.?
Olaylar?n fark?na varan Irakl?lar ise yok olan ge?mi?lerini koruyamaman?n ?aresizli?ini ya??yor. (K?LT?R SERV?S?)

---

Bir tek arkeolog direniyor

Robert Fisk

Ya?man?n toprak sahipli?i ad? alt?nda ?zelle?tirilmesi, eski Mezopotamya kentlerinin kal?nt?lar?n?n, sanat eserlerinin ve zenginliklerinin sat?lmas?na yol a??yor. Irak??n tarihi ge?mi?ine y?nelik yeni y?k?m, i?galin y?k?c?l???na dair en utan? verici simgelerden biri. Saddam H?seyin d?neminde arkeoloji i??ileri olarak yeti?tirilen Irakl?larsa, ?u an kendi bilgilerini antik kentleri kazarak ya?mac?lara kat?lmak i?in kullan?yor. 1991 K?rfez Sava?? sonras?nda G?ney Irak??n ?ehirlerine bir ya?mac?lar ordusu ak?n etti. 13 Irak m?zesi ya?maland? ve b?lgedeki hemen her arkeolojik alan ya?mac?lar?n kontrol?ne girdi. L?bnanl? Arkeolog Joanne Farchakh, ?Ya?ma ordusu S?mer kentlerinde binlerce y?ld?r toprak alt?nda kalm??, didiklenmemi? tek bir nokta b?rakmad?. Bu uygarl???n kal?nt?lar?n? sistemli bir ?ekilde mahvettiler. 20 kilometrekarelik bir alanda durmaks?z?n sat?labilir sanat ?r?nleri ar?yorlar. ?nsanl?k, sava?la yok edilmi? bir ?lkede para getirecek bir ?ivi yaz?s? tablet, bir heykel ya da bir par?a m?cevher u?runa ge?mi?ini kaybediyor. ?nsanl?k, kendi g?venli l?ks evlerinde ya?ayan ve kendi koleksiyonlar? i?in ?e?itli mallar sipari? eden ?zel koleksiyoncular?n zevki i?in kendi tarihini kaybediyor? dedi.
Bu ya?man?n yan? s?ra Ur antik kenti ?zerinde be? y?ldan beri kurulu duran ABD ?ss? askeri ara?lar?n a??rl???ndan zarar g?r?yor, kent adeta s?rekli bir depremin etkisi alt?nda. ABD subaylar? s?rekli, Babil ?zerindeki ABD ?ss?n?n antik kenti korudu?unu iddia ederken Columbia ?niversitesi profes?rlerinden Irakl? Arkeolog Zeynep Bahrani, ?Babil?e verilen zarar hem b?y?k miktarda hem de onar?lamaz nitelikte. ABD g??leri Babil?i korumak isteseydi, kenti buldozerle ezip ?zerine bir karargah dikmek yerine ?evresine koruma duvar? in?a ederlerdi... ??gal, m?zelerin ve k?t?phanelerin y?k?lmas?ndan ?ok daha ?teye giden bir y?k?ma sebep oldu. Nisan 2003?ten bu yana en az 7 tarihi kent, ABD ve koalisyon g??leri taraf?ndan bu ?ekilde kullan?l?yor? diye konu?tu.
ABD imzalamasa da di?er koalisyon ?lkeleri (?talya, Polonya, Avustralya ve Hollanda) 1954 y?l?nda d?zenlenen Lahey Protokol??n? imzalad?lar ve bunlar?n Irak?ta ger?ekle?tirdikleri y?k?m ve tarihi alanlar ?zerine kurulan ?sler, bu protokol? a??k?a ihlal ediyor.
T?m bunlarla birlikte Farchakh, dini partilerin b?t?n Irak vilayetlerinde g?? kazanmas?n?n da arkeolojik alanlardaki kontrol?n azalmas?na yol a?t???n? s?yl?yor. Ve arkeolojik alanlar? korumaya ?al??an Arkeolog Abdulamir Hamdani?nin tehdit edilip tutukland???n? hat?rlat?yor.
Arkeolojik alanlar?n kar??s?ndaki bir ba?ka tehdit ise S?mer kentleri ?evresinde kurulmu? olan kerpi? tu?la fabrikalar?. Yeni toprak sahiplerinin kerpi? tu?la elde etmek i?in arkeolojik alanlar? kazmas?na kar?? ??kan Hamdani, dosyay? imzalamay? reddetti ve bu y?zden ?? ay boyunca tutuklu kald?. Sadece bir Irakl? arkeolog d?zeni nereye kadar sa?layabilir? Bu, farkl? dini partilerden gelen ve ya?ma projelerini onaylayan Irakl? politikac?lara sorulacak bir soru.
(The Independent?ten k?saltarak ?eviren: Burak ?lker)