21 Eylül 2007 00:00

L?MAN ARKASI

Emekli maden i??isi Halis, baz istasyonu kurulmu? olan hakim tepenin do?u y?n?ndeki turuncu renkli kuyu vincini g?stererek ? ??te, Hema? n?n TTK? dan sat?n ald??? Alacaa?z? oca??!? diyor. Tepenin bat? y?n?ne d?n?p ? ?u ...

Paylaş

Emekli maden i??isi Halis, baz istasyonu kurulmu? olan hakim tepenin do?u y?n?ndeki turuncu renkli kuyu vincini g?stererek ? ??te, Hema? n?n TTK? dan sat?n ald??? Alacaa?z? oca??!? diyor. Tepenin bat? y?n?ne d?n?p ? ?u ye?illikler i?inden uzanan yol da, Armut?uk ? Ere?li eski demiryolu hatt?? diye, devam ediyor.
Halis, 1970 y?l?nda Ardahan ? Posof? tan gelmi? Armut?uk? a. Tarlalar?ndaki ?r?nle ge?inemeyince, o da akrabalar?n?n pe?ine gurbete ??k?p, madencilikte karar k?lm??. ??letmede 7 bin ki?inin ?al??t??? d?nemde la??m i??isi olarak susuz ta? delmi? y?llarca. Ayaklar?n?n ?st?nden dolu ta? arabas? ge?ince, 1994 y?l?nda raporlu olarak resen emekli edilmi?. Yenimahalle? de yapt??? gecekondu evinde d?rt ?ocuk b?y?tm??. ?imdi, damatlar?ndan biri evinin alt?ndaki ?zel ocakta ?al???yormu?. O?lu ise, bir f?r?nda ekmek hamuru yo?uruyormu?. Halis, biraz t?knefes ? ke?ke herkes i? sahibi olabilse ?u ocaklarda, tabi; evini ge?indirebilecek bir ?cretle? diyor.
Y?ksek a?a? dallar?, kamera ile g?r?nt? almam?za engel oluyor. Armut?uk M?essesesi ve k?m?r ?retim b?lgesinin genel g?r?n?m? i?in Trabzonlu Albayraklar?n ?? katl? evlerinin ?at? kat?na ??k?yoruz. Ev sahibi, m?essesede ?al??an bin i??iden biri. Bah?esinde ?e?itli meyve ve sebze yeti?tirerek, topraktan kopmad???n? belirtiyor. Kameram?z, ye?il da? eteklerindeki kuytaklar? tepe tepe doldurmu? gri ta? y???nlar?n? g?r?nt?l?yor.
1971 y?l?nda, lisedeki tiyatro kolumuzla oyun sahneledi?imiz Armut?uk sinema salonunu ar?yor g?zlerim. Y?k?lan y?zlerce tarihi binan?n ilklerinden biri oldu?unu ??renince tepkimi veriyorum ? yaz?klar olsun!? Art? 17? ye gitmek i?in do?al galeri olu?turan a?a?lar?n aras?ndaki yoldan imeye ba?lay?nca tepkim daha da b?y?yor. ??nk?, an?lar?mda yer alan; ne asfalt yoldan ne de bah?eleri ?i?eklerle donanm?? k???k i??i evlerinden bir iz g?remiyorum. Her yer dikenlik, ?al?, ??rp?. Tarihi ilk sinema salonu, mekanik at?lye binas?, kiliseden mescite mescitten restoranta d?n??t?r?len ta? bina yerle bir olmu?. Y?k?lamayan b?y?k s?tunlar da sarma??k ve dikenlerin aras?nda kaybolup gitmi?. Bize rehberlik yapan i??i ? ozan Salim ?al?k, yaln?z Art? 17? de 250 i??i evinin y?k?ld???n? belirtiyor. Ayn? y?k?m, denize inen yolun paralelindeki ?aml?k b?lgesinde de yap?lm??. Gerek?e; TTK? n?n i?letme olarak, terketti?i yerde her hangi bir vukuata kar?? sorumlulu?u ?zerinden atmak istemesi ve Orman Bakanl???? na verdi?i i?letme kiras?ndan ba????k olmas?ym??.
?lk kuruldu?unda buharla, daha sonra elektrikle ?al??t?r?lan 1919 y?l? yap?m? ?talyan mal? vin?le 240 metrelik varagelden deniz kenar?na indik. TTK Armut?uk ocaklar?n?n havaland?rmas?n? sa?layan motorun bak?m?, g?venlik g?revlisi ve baz? acil durumlar i?in iki vardiya nakliye yap?lmas? i?in ?al???r durumu korunan vinci, bel f?t??? olan vin?ci Ali kulland?. On y?l ocakta ayak i??ili?i yapan Ali, a??r i?lerde ?al??maktan bel f?t??? olunca; rapor al?p yer?st? i??isi olarak kay?t de?i?tirmi?.
1900? l? y?llar?n ba??nda, yaln?z deniz yoluyla nakliyenin yap?ld??? tarihi i?letmecili?in y?k?k d?k?k izlerini bulduk 240 varagelinin dibinde. ?talyan ve Frans?z kumpanyac?lar? zaman?nda, Karadeniz? in h?r??n dalgalar? ile dik kayal?klar aras?nda gemilerin ambarlar?n? doldurmalar? i?in yap?lan k?m?r silolar?, madencilik konusunda gizemli bir g?r?n?m sunmu?tu bize. ??letmeci mant??? ile tarihi dokuyu tamamlayan ne varsa s?k?l?p sat?lsa ? y?k?l?p at?lsa da; ocak arabas?ndan ?aryo ?zerinde yapt???m?z kamera kay?tlar?, ba?kalar? ile payla?mam?z gerekti?ine inand???m?z bir hazineyi bulma heyecan? yaratt? bizde. Bu heyecan?m?z? i??i ? ozan Salim de payla?t? ve son ?iir kitab?ndan dizeler okudu;
? ...
yap?lar?n da d?k?l?yor giysileri
eme?i yap?c?lar?n
iskeleyi deniz alm??
denizcileri tarih
silolar?n?
bo?altmalar?n? eskici zaman
tarih yaz?lm?? kang?zya?lar?yla
yazanlar ac? seda olmu? kentimde
? ...
Armut?uk? da madencili?in gizemli tarihi dokusunu daha detayl? ?ekmek ve emek?isi ? emeklisi ile daha ?ok ?eyler konu?mak i?in ekip olarak takvimimizde iki g?n daha belirledik. Yoksa, i?letmeci mant?kla; silodaki tarihi vin?ten sonra, tarihi tumba da denize tumba olacak!
Fahri Bozba?
ÖNCEKİ HABER

?nemli bir ad?m

SONRAKİ HABER

Kurakl?k Erciyes Da???na dayand?

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...