?Yeni anayasa? ve nas?l bir anayasa? 3

Ortado?u Teknik ?niversitesi (ODT?) Fen-Edebiyat Fak?ltesi ??retim ?yesi Do?. Dr. Mesut Ye?en, yeni anayasa ve demokratikle?me konular?nda AKP?den ciddi beklentilere girilmesinin do?ru olmayaca??n? s?yledi ve AKP?nin as?l amac?n?n b?rokratik egemenlikle kendisi aras?nda, kendi lehine bir denge yakalamak oldu?una dikkati ?ekti. Ye?en, ayr?ca ?u vurguyu yapt?: ?K?sa zamanda, AKP?nin ger?ek manada demokratik bir muhalefet taraf?ndan bask? alt?nda tutulma ihtiyac? ortaya ??kacak diye d???n?yorum.?

Say?n Ye?en, h?k?metin, Prof. Dr. Ergun ?zbudun ba?kanl???ndaki bir heyete haz?rlatt??? anayasa tasla??na dair tart??malarda, y?nteme dair itirazlar da ?ne ??kt?. Bir?ok kurum temsilcisi, hukuk?u ve k??e yazar?, ?bu taslak haz?rlanmadan ?nce kamuoyu ?n?nde bir anayasa tart??mas? yap?lsa ve ?e?itli kesimlerin g?r??leri al?nm?? olsayd?, daha do?ru olurdu? g?r???n? dile getirdi. Siz bu bak?mdan, yani y?ntem konusunda ne d???n?yorsunuz?
Y?ntem konusundaki itirazlar? ancak k?smen payla?abiliyorum. Bir heyetin bir taslak olu?turarak kamuoyuna sunmas?nda bir sak?nca yok ve do?rusu ba?ka t?rl?s? de i?leri teknik olarak i?inden ??k?lmaz hale getirebilir. Ba?lang??ta, elde ?zerine konu?ulabilir bir metin olmas? fena bir y?ntem de?il. Ancak, y?ntem konusundaki ??phelerimizi art?k ifade etmeye ba?layabiliriz. Taslak ortaya ??kt?ktan sonra, AKP bunu ger?ek bir tart??ma konusu mu yapacak, yoksa, kapal? kap?lar ard?nda, kendince ?nemsedi?i g?? odaklar?yla yapaca?? pazarl?klarla m? tasla?a son ?eklini verecek? ??aretler, ikinci durumun ger?ekle?ece?i y?n?nde.
?te yandan ?u var: memleket anayasa meselesini bug?n tart??m?yor. Darbe anayasas?n?n ar?zalar?n? ?oktand?r konu?uyoruz. Keza, memleket siyasetinin hangi meseleler ?zerinden t?kand???n? da. Dolay?s?yla, mesele y?ntemden ziyade i?erikle ilgili. Kuvvetler ayr?l???, ordunun siyasetteki rol?, K?rt meselesi ve t?rban meselelerini demokratik bir zihniyet i?erisinde ??zmenin ?n?n? a?abilecek bir anayasay? yapacak m?y?z yapmayacak m?y?z? Mesele, esas olarak bu.

Cumhuriyet?in kurulu?undan itibaren devletin resmi metinlerinde, demokrasi sorununa dair s?ylemin izini s?rm?? bir bilim insan?s?n?z ve ?Devlet S?yleminde K?rt Sorunu? adl? kitab?n?z da bunun ?nemli ?rneklerinden birini olu?turuyor. Yeni anayasa tasla??nda, K?rt sorunu, az?nl?klar ve genel olarak da demokratikle?me konular?na yakla??m bak?m?ndan devletin s?yleminde ciddi bir de?i?iklik s?z konusu mu?
?zbudun tasla?? ilk ortaya kondu?unda bir k?s?m de?i?ikliklere gidilece?i izlenimi vard?. En az?ndan T?rk?enin sadece resmi dil stat?s?ne ?ekilmesi ve yurtta?l?kla T?rkl?k aras?ndaki s?k? m?nasebetin gev?etilmesi niyetinin oldu?u anla??l?yordu. Ama g?r?nen o ki, AKP kurmaylar? K?rt meselesinde bu kadar dahi rahatlat?c? bir anayasa yapmaya cesaret edemeyecekler. Bunun yerine, son se?imlerde K?rt yurtta?lardan g?rd?kleri deste?i b?rokrasinin ?n?ne bir koz olarak koyacaklar gibi: ?Bak?n, b?lgede rejim partilerinin hepsi ??km??ken bir tek biz ayakta kald?k, meseleyi uyar?nca halletmek i?in bize f?rsat verin? deyip, K?rt meselesini pansumanvari tedbirlerle ??z?lebilecek bir geri kalm??l?k meselesine indirgemeye koyulacaklar gibi. Oysa K?rt meselesine son se?im sonu?lar? ?zerinden bakmak ve buradan stat?ko ad?na bir iyimserlik ?retmek zann?mca b?y?k hata olur. Unutmamak laz?m ki, K?rt meselesi b?t?n bir Cumhuriyet d?neminin sorunu ve bug?n pansumanvari bir ??z?m?n yarataca?? muhtemel ferahlama ancak sorunu ?telemek demek olur. K?rt meselesinde Cumhuriyet, Cumhuriyet ad?na hareket edenler cesaretli davranmak zorunda. Bu sorunun ?lkenin enerjisini yiyip bitirmesinin ?n?ne ge?mek gerekiyor. Bu da g?n? kurtaracak k?sa vadeli politikalar? de?il, etkili uzun d?nemli siyasetleri g?ndeme almay? gerekli k?l?yor.

Bu taslak kamuoyuna sunulurken, ?ok s?k dile getirilen bir iddia da bunun, ?ideolojisiz bir taslak? oldu?uydu. Ger?ekten ?yle mi?
?imdi, bu soruya iki d?zeyde cevap vermek laz?m. Birinci d?zeyde elbette ?u a??k: ideolojiden k?lliyen muaf bir metin d???n?lemez. Hele de anayasa gibi anlam-yo?un bir metnin ideolojiden t?mden ar?nd?r?lmas? m?mk?n de?il. ?te yandan ?u da a??k: ?deolojiden muaf bir anayasa metni yapal?m diyenlerin s?yledi?inin de anla??labilir bir taraf? var. O da ?u: Mevcut anayasa, sek?ler, insan elinden ??kma bir metin olmaktan ziyade, adeta uhrevi bir metin. Buna k?smen son vermek, anayasay? ger?ek manada sek?ler bir metin haline getirecek denli ideolojiden ar?nd?rmak hem m?mk?n hem de gerekli.

H?k?met ve tasla?? haz?rlayanlar, yeni anayasan?n bug?ne kadarki tek ?sivil anayasa? oldu?unu ?ne s?rd?ler ve bunu demokratiklik bak?m?ndan da temel bir g?sterge olarak dile getirdiler. Bir anayasan?n ?siviller? taraf?ndan yap?lmas? onun demokratik olmas? i?in yeterli bir ?l??t olabilir mi?
Tabii ki olamaz. Siviller, askerlerden de berbat bir anayasa yazabilirler ya da tersi. Ama mesele ?u: Anayasa ilke olarak siviller taraf?ndan haz?rlanmal?d?r. Bu kadar. Demokratik zihniyetin bug?nk? seviyesinde, bu zihniyeti payla?an herkesin darbeleri, askeri m?dahaleleri, bunlarca haz?rlanm?? anayasa metinlerini, hi?bir teredd?de d??meden reddetmesi gerekir.

AKP?nin olu?turdu?u Anayasa Komisyonu?nun taslak ?zerinde yapt??? ?al??man?n ard?ndan ortaya ??kan, yani art?k AKP?ye mal olmu? olan tasla?a g?re, milletvekillerinin dokunulmazl?klar? s?n?rlan?rken, asker ve M?T?e dokunulmuyor. Bu durum, bu anayasan?n ?sivil?lik iddias?yla ?eli?mez mi?
AKP?den beklentilerimizi y?ksek tutmamak gerekiyor. AKP b?rokrasiyle cepheden bir kar??la?may? g?ze alamaz. Kald? ki bunu arzulay?p arzulamad?klar? dahi me?hul. Bunun yerine b?rokrasiyle optimum bir uzla?ma aramalar? daha beklenir bir durum. Unutmayal?m ki muhafazakar T?rk sa??n?n bin y?ll?k r?yas?, devletle milletin bar??mas?d?r, ?at??mas? de?il. T?rban vb. bir iki sembolik meselede b?rokrasiyi ikna ettikleri anda AKP?nin b?rokratik egemenlikle b?y?k sorunu kalmayacakt?r.

T?rkiye?nin demokratikle?me ihtiyac?n? kar??layacak bir anayasan?n haz?rlanmas?nda nas?l bir yol ve y?ntem izlenmeli sizce?
Y?ntemin b?y?k sorun oldu?unu d???nm?yorum. T?rkiye?nin yeni bir anayasa yoluyla hal yoluna konabilecek meseleleri belli ve bu konular? da T?rkiye asl?nda yirmi senedir tart???yor; tart??makla kalm?yor bunlara dair sert m?cadeleler ya??yor. Mesele ?u: AKP?nin buna niyeti var m? yok mu? AKP, se?imlerde ald??? b?y?k deste?i demokratikle?me yolunda m? kullanacak, yoksa b?rokrasiye ?bak, ba?ka ?aren yok benimle uzla?mak zorundas?n? diyerek b?rokrasiyi uzla?maya zorlamak i?in mi kullanacak? Mesele bundan ibaret. ??aretler, ikinci ihtimalin ger?ekle?ece?ini g?steriyor.
Yar?n: T?rkiye ?nsan Haklar? Vakf? (T?HV) Ba?kan? Yavuz ?nen

---

AKP?nin 301 konusundaki tutumu hat?rlan?nca burada da ciddi geri ad?mlar bekliyorum
Birey-devlet ili?kisi, sosyal haklar, az?nl?klar, ifade ve ?rg?tlenme ?zg?rl??? gibi temel konular a??s?ndan tasla?? nas?l de?erlendiriyorsunuz?
Ortada ancak bir taslak oldu?undan bu konularda kesin h?k?mlerde bulunmak ?ok do?ru olmasa da ?unlar s?ylenebilir. Anayasay? haz?rlayanlar?n en ihtimam g?sterdikleri meselenin sosyal devleti korumak olmad??? a??k. Sosyal devletin a??nmas?n? kolayla?t?ran d?zenlemelerin yeni anayasada olmas? s?rpriz de?il. ??nk? bu hem d?nyadaki temel e?ilimlerle uyumlu hem de sosyal devleti koruyacak bir siyasi bas?n? olu?turabilecek akt?rler y?llard?r ba?ka i?lerle u?ra??yorlar. Sosyal devletin a??nmas?n?n y?k?c? sonu?lar?n? siyasile?tirmek konusunda T?rkiye solu esas olarak ?ok da ba?ar?l? olamad?. Dolay?s?yla, burada egemenlerin pervas?zl??? rahatl?kla anla??labilir bir durum. ?fade ve ?rg?tlenme ?zg?rl??? konusuna gelince, ?zbudun tasla??n?n 1982 Anayasas??na g?re daha demokratik oldu?u anla??l?yor. Ancak, AKP?nin 301 konusundaki tutumu hat?rlan?nca burada da ciddi geri ad?mlar bekliyorum. Umar?m yan?l?yorum.
?te yandan, b?t?n bu durum, AKP?nin neye cesaret edebildi?ini, nerelerde kiminle uzla?t???n? g?steriyor. Hem unutmayal?m ki, AKP?yi ge?mi? y?llarda g?rece demokratik k?lan kendi birikimi ya da tercihlerinden ziyade, rakiplerinin, yani b?rokrasinin, CHP?nin ve MHP?nin antidemokratik cepheyi zaten doldurmu? olmalar?yla ilgiliydi. Se?im sonu?lar?ndan sonra b?rokrasinin, CHP ve MHP?nin bask?s? eskisi denli etkili olmayabilir. Bu da AKP?yi rahatlat?p, otoriter anlay??lara meylettirebilir. Dolay?s?yla, k?sa zamanda, AKP?nin ger?ek manada demokratik bir muhalefet taraf?ndan bask? alt?nda tutulma ihtiyac? ortaya ??kacak diye d???n?yorum. Bu bask?y? koymak i?in ?zg?rl?k?? bir sola inanm??lar?n, sol i?i bitimsiz tart??malar? s?rd?rmek yerine ger?ek siyasete d?nmesi gerekiyor.
Fatih Polat