?Yeni anayasa? ve nas?l bir anayasa? 4

T?rkiye ?nsan Haklar? Vakf? (T?HV) Ba?kan? Yavuz ?nen, ?zellikle temel hak ve ?zg?rl?kler a??s?ndan de?erlendirdi?i anayasa tasla??nda 12 Eyl?l??n dil ve ara?lar?n?n korundu?una dikkat ?ekerken, medyan?n tasla?? de?erlendirme bi?imini ve ?devrim? gibi sunulmas?n? da ele?tirdi. ?nen, anayasa tasla??na ili?kin sorular?m?z? yan?tlad?.

Anayasa tasla??n? nas?l de?erlendiriyorsunuz?
T?rkiye ?artlar?nda ?zellikle desteklenmi?, korunmu? bir ?slami siyasal hareketin tek ba??na h?k?met oldu?u bir d?nemde, bilim adamlar?na AKP?nin iste?i ?zerine haz?rlat?lm?? bir metinle kar?? kar??yay?z. Bu bir toplumsal iradenin ?r?n? olmaktan uzak. Peki b?yle bir ?r?n toplumla nas?l bulu?turulacak? Yani nas?l kat?l?mc? bir s?re? yap?lacak? O konuda kayg?lar?m?z, ku?kular?m?z var. AB s?recinde yap?lan yasal ve anayasal de?i?iklikler kayg?m?zda bizi hakl? k?l?yor. ??nk? onlar da pek dan???lmadan yap?ld?. Kapal? kap?lar ard?nda bir kat?l?m s?reci ya?anacak diye kayg? duyuyoruz.

Temel hak ve ?zg?rl?kler a??s?ndan ele?tirilecek bir yan? var m??
1980 sonras? anayasada ve ona dayanan pek ?ok yasada, ?zellikle TCK?da, Ter?rle M?cadele Kanunu?nda ?devleti koruma? ad? alt?nda bireylere kar?? devleti korumak amac?yla yeni kavramlar getirmi?lerdi. Yani su? tan?m? yapan kavramlar ve koruma kollama dili geli?tirildi. ?Devletin ?lkesi ve milletiyle b?l?nmez b?t?nl???? b?yle bir kavram. G?venli?i ?ne ??karan, ?zg?rl?klerin k?s?tlanmas? gerekti?ini hat?rlatan bir ifade. Bu ifade, yeni metin i?inde temel hak ve ?zg?rl?kleri d?zenleyen b?l?mde var. Bunun i?in kayg?l?y?z.
12 Eyl?l dili ve ara?lar? yeni anayasa metninde de korunuyor. Temel hak ve ?zg?rl?kler temel maddelerdir ve e?er 12 Eyl?l rejiminin g?r??? do?rultusunda yaz?ld?ysa, anayasan?n di?er maddelerinin de?i?mi? olmas?, hak ve ?zg?rl?kler a??s?ndan ?ok da bir anlam ifade etmez. B?ylesi ?nemli bir eksi?i var. Bu, ?zg?rl?klerin s?n?rlanmas?, ki?i hak ve ?zg?rl?kleri, ya?am hakk? gibi hatta i?kence yasa?? ayr? bir maddede yaz?lm?? olmas?na ra?men OHAL hukukunun ifade ve kurallar?n?n yeni d?zenlemede de yer ald???n? g?r?yoruz. O nedenle iddia edilen, yarat?lan hava son derece yapay, suni. T?pk? AB s?recinde ya?ad???m?z s?reci ya??yoruz. O zaman da ?Devrim yapt? AKP? dediler ama 2004?ten sonra ?devrim? yapt?klar? alanlardaki de?i?ikliklerin hepsi, sonra ??kar?lan yasalarla geri al?nd?.
Yeni anayasa metninde, ?zellikle g?zalt? meselesi bir y?netmelik ayr?nt?s?nda yaz?lm??. Son derece kayg? verici. Bu ne demektir biliyor musunuz? ???kence, ya?am hakk?, ki?i dokunulmazl??? gibi temel hak ve ?zg?rl?kleri OHAL rejimine uydurabilece?iz, anayasada yaz?l? oldu?u i?in? diyeceklerdir. Bu antidemokratik d?zenlemeyi anayasaya koyuyorlar. Halbuki bu yasa ve y?netmelik i?idir, anayasaya girmez. 12 Eyl?l Anayasas??n?n da temel ?zelliklerinden biri buydu. Yani y?netmelik ayr?nt?s?nda maddeler yaz?l?yor. Ayn? konsept buraya da sinmi? vaziyette.
?Hi? kimseye i?kence uygulanamaz? diyor, ard?ndan hangi durumlar?n i?kence olmad???n? yaz?yor ayr?nt?s?yla. 12 Eyl?l Anayasas??n?n mant??? da bu; hak ve ?zg?rl?klerle ilgili maddelerde, birinci paragrafta her zaman en geni? ?zg?rl?k tan?m?n? yap?yor, ikinci paragrafta o ?zg?rl?klerin k?s?tlanaca??n?, de?i?tirilebilece?ini ifade ediyor.
Yeni anayasa metni, h?k?metle ordu, polis te?kilat? aras?nda bir denge metni halindedir. T?rkiye?de hak ve ?zg?rl?klerin ?n?n? a?an demokratik devrim, anayasas? olmaktan ziyade bir s?k?y?netim rejiminin anayasas?na d?n??ebilir. ??nk? bu g??ler dengesi h?l? uzla?ma noktas?ndad?r, g?venli?i ?zg?rl?klerin ?n?ne ??karan bir uzla?mad?r bu. Genelkurmay Ba?kan? ile Ba?bakan??n Dolmabah?e Saray??ndaki toplant?s?nda uzla?t??? konular?n aras?na bu da girmi? diye d???n?yorum. ??u ?u maddeleri koyun, gerisi bizi ilgilendirmiyor? demi? olabilirler. Metinde s?z?n? etti?im temel hak ve ?zg?rl?k maddeleri, h?k?metle ordu aras?nda bir uzla?man?n i?aretleri gibi geliyor bana.

?Dil T?rk?e? ya da ?Resmi dil T?rk?e? ifadesi...
?Resmi Dil T?rk?edir? eski s?yleme g?re daha uygun, fakat eksik bir s?ylem. ?82 Anayasas??n?n temel ?zelli?i toplumdaki farkl?l??? ve ?e?itlili?i reddetmesiydi. Yeni anayasa dili de?i?tiriyor, daha uygun bir dil haline getiriyor ama farkl?l?klar?n ?n?n? a?m?yor. Yani T?rk?eden ba?ka dillerde ne gibi haklar kullan?laca??na dair hi?bir i?aret, hi?bir yeni d?zenleme yok. Bu ?eski tas, eski hamam? devam edecek demektir. T?rkiye?nin temel konular?ndan birisi budur ve K?rt meselesini de i?eren bu meselede de hi?bir ??z?mlemeyi g?remedik. Hafif d?zeyde bir iyile?tirme, dil fark?. Anayasa metinleri yeniden yaz?l?yor, de?i?ik bir dil kullan?l?yor; bunlar do?ru. Ama ?z?n? ne kadar de?i?tiriyor; bunda son derece kayg?l?y?z.

Sosyal devlet ilkesi...
Toplumsal s?zle?meler esas olarak sosyal refah?n, olanaklar?n, maddiyat?n, kaynaklar?n ve ekonomik alandaki payla??m?n da adil olmas?n? ?ng?ren anlay??ta olmal?. Burada sosyal devlet meselesi ?nem kazan?yor. T?rkiye?de giderek neoliberal, k?resel ekonomi, sosyal devleti tasfiye ediyor. Bu a??dan, ?zellikle e?itimde, sa?l?kta ve sosyal g?venlikte devletin g?revlerini tan?mlayan hi?bir ?ey olmad??? gibi yeni bir d?zenleme de getirmiyor. Bireyi liberal ekonominin insaf?na b?rakan bir anlay?? var. Esas olarak AKP?nin misyonu, T?rkiye?de demokrasinin, hukuk devletinin de?il uluslararas? tekellerin, liberal ekonominin ?n?n? a?maktan ibarettir. Anayasaya bunun sindi?ini g?rebilirsiniz.

Ge?ici 15?inci maddenin kalk?yor olmas?, darbecilerin yarg?lanmas?n? getirir mi?
Bir toplumsal s?zle?me, sorunlara ??z?m getirecek i?erikte olmal?. Bunlardan biri, T?rkiye?nin ?ok yak?n ve uzak ge?mi?inde ola?an?st? d?nemlerde ya?anan temel hak ve ?zg?rl?k ihlalleri, insanl?k su?u d?zeyinde i?lenmi? su?lard?r. Bu su?lar?n sorgulanmas? ve yarg?lanmas?, bar?? ortam?n?n yarat?lmas? y?n?nde hi?bir d?zenleme yok.
Yine, devlet g?venlik g??lerini koruyan z?rh muhafaza ediliyor. Devletin koruyucu ?emsiyesi g?venlik g??lerinin ?zerinde iken, ge?mi?te i?lenen su?lar?n soru?turulmas? ve cezaland?r?lmas? konusunda hi?bir d?zenleme yok. Bu da metnin en b?y?k eksikliklerinden birisi. Pek ?ok yarg?s?z infaz?n, faili me?hul?n, siyasi cinayetin, zorla g?? ettirmenin vs. yaratt??? ola?an?st? hak ihlalleri var. Bunlar?n ?zerine ?demokratik anayasa? bir ?al gibi ?rt?l?yor. Medyada, sanki demokratik; yurtta??, insan? ?ne ??karan anayasa anlay??? egemen gibi bir hava yarat?l?yor, ?T?rkiye?yi ?zg?rl?klere g?t?recek bir anayasa? gibi sunuluyor. Dilde, bi?imde yap?lan de?i?iklikler ?n plana ??kar?l?yor. Genel olarak bir ?vg? var. Hatta T?rkiye?de insan haklar? alan?nda y?llard?r isim yapm?? birtak?m hocalar bile bu anayasay? ?vme yar???na giri?mi?. Bu da tehlikeli; kamuoyunu ters y?nde etkiliyor, y?nlendiriyorlar. Onun i?in size te?ekk?r ediyoruz, g?r?? ve d???ncelerimizi sordu?unuz i?in.

Yar?n: Diyarbak?r Barosu Ba?kan? Sezgin Tanr?kulu

---

Kaz?m Gen?: RTE?nin anayasas? olacak
Pir Sultan Abdal K?lt?r ve Dayan??ma Derne?i Genel Ba?kan? Kaz?m Gen?: Hi?bir se?enek, alternatif getirilmeden Anayasa?n?n 24??nc? maddesindeki zorunlu din dersi kald?r?lmal?. Sadece bu yetmez. Laik bir devletin dini kurumu olmaz. Anayasa?n?n 136?nc? maddesindeki Diyanet ??leri Ba?kanl??? da anayasal kurum olmaktan ??kart?l?p la?vedilsin. Niye sizden kesilen vergi, sizin inanc?n?z olmayan bir inanca hizmet eden kuruma gitsin? Laik devletin dini kurumu olur mu, olmaz. Anayasada, devletin ?b?t?n din ve inan?lara e?it olaca??na? ili?kin bir g?vence olmal?d?r. ?Devlet her inan? grubuna sayg?l? davranacakt?r? ifadesi yer almal?d?r.
Anayasan?n haz?rlanma ?ekli de ele?tiri konusudur. 1982 Anayasas??n? 12 Eyl?l d?neminde Dan??ma Meclisi yapt?. O zaman fak?ltede ??renci idim. Hat?rl?yorum; taslak haz?rland?, kamuoyuna deklare edildi. O g?n?n ?artlar?nda bas?nda g?nlerce, belki aylarca tart???ld?. Sonra Meclis?e g?nderildi. Askeri darbenin lideri Kenan Evren ?Bir yazar ki otuz g?n yaz? yaz?yor, otuz g?n anayasa tasla??n? ele?tiriyor. B?yle gazetecilik olmaz? diye ele?tirilerden bunald???n? sergileyip tepki g?sterdi. Sivil anayasa haz?rlama tekni?i bu de?ildir.
H?k?met, Meclis grubunun ?o?unlu?una g?venerek bir noktada darbeci general gibi diyecek ki, ???te bir siyasi parti, ?rg?t, sendika, gazeteci var ki her g?n bunu tart???yor. Yeter art?k?!.. Bu anayasa sivil anayasa olmaktan ??k?p Kenan Pa?a?n?n anayasas? gibi Recep Tayyip Erdo?an??n anayasas? olacak. Bunu asla kabul etmiyoruz. Sivilli?i yoktur, evet RTE sivildir ama haz?rlama mant??? sivil bir mant?k de?ildir. Gizli bir anayasa ?eklinde olacakt?r.
Sultan ?zer