Kapanan kumarhane de?il tiyatro!

Tiyatronun usta ismi Muhsin Ertu?rul, y?llar ?nce bug?ne de ???k tutan bir yaz? yazm??t?. Koruma Kurulu?nun, Kongre Vadisi projesi kapsam?nda ?stanbul ?ehir Tiyatrolar? Muhsin Ertu?rul Sahnesi?nin y?k?lmas?na karar verdi?i g?nlerde, Ertu?rul?un kapat?lan bir tiyatro ile ilgili yaz?s? daha ?ok anlam kazan?yor. Ustan?n 1965 y?l?nda kaleme ald??? ve ?ehir Tiyatrolar??n?n yay?n organ? T?rk Tiyatrosu Dergisi?nin 1965 y?l? Kas?m-Aral?k say?s?nda yay?nlanan yaz?s? ??yle diyor: ?Beyler, pa?alar, a?alar; baylar, bayanlar, partililer, partisizler, bir tiyatro g?z?m?z?n ?n?nde kapan?yor da kimsenin k?l? k?p?rdam?yor. Kapanan meyhane de?il, kumarhane de?il, batakhane de?il yirminci y?zy?l?n tek e?itim arac?, biricik sanat yuvas? olan tiyatro!?
Ertu?rul?un ad? verilen sahneyi kapatmaya ?al??anlar?n da okumas? gereken yaz? ??yle:

---

Bir ad?m geri, bir ad?m ileri!
Muhsin ERTU?RUL
Otuz sekiz y?l ?nce ?stanbul?un da her medeni ?ehirde oldu?u gibi her ak?am piyesler oynanan tiyatrosu bulunmas?n? istedik ve b?ylece bir gelenek kurmak yoluna gittik.
Gayemiz ?uydu: Her ?stanbullu, tiyatro heyecan?n? duydu?u bir gece ?stanbul?da gidecek daimi bir tiyatro bulsun. Bug?n bunlar? yazmak bile insan? g?ld?r?yor. Ama o zaman tiyatronun belli bir g?n? yoktu, piyesler haz?rland?k?a birka? kere oynan?r, sonra karabatak gibi yine dalar kaybolurdu. ?ayet b?yle her gece oynamay? g?ze al?rsak bizde de bu gelene?in geli?ece?ine, tiyatronun yerle?ece?ine inan?yorduk.
1929?da ?stanbul?a g?r?lmemi? bir k?? geldi. Bo?az?dan buz kayalar? akmaya, ?ehrin b?t?n deniz ve kara ara?lar? i?lememeye ba?lad?. F?r?nlar kapand?. Karl? sokakta yaya y?r?yenlerin ayak izleri azald? ama biz tiyatromuzu kapamad?k, oyun oynamaya devam ediyorduk. Yerle?tirmek istedi?imiz bir gelene?e b?yle mevsim cilveleri y?z?nden ara verirsek, daha ba?lang??ta bunun k?kle?emeyece?ini biliyorduk. O hafta oynanan eser, Strindberg?in ?Rauseh=Zafer Sarho?lar?? piyesiydi. 2 ?ubat 1929 Cumartesi ak?am? koca salonda ?? ki?i oturuyordu. O geceki gelirimiz 270 kuru?tu. Biz oyunumuzu oynad?k, sonra da seyircilerimiz yerdeki bir metre kar y?z?nden soka?a ??kamad?klar? i?in m?d?r?n odas?nda soba yakarak onlar? sabaha kadar tiyatroda al?koyduk. Arkada?lar da g?? bela evlerine gittiler. Ertesi g?n onda provam?z vard?. Geldikleri zaman i?lerinden biri b?yle ola?an?st? bir durumda temsillere ara vermemizi istedi. Kendisine anlatmaya ?al??t?m ki yeni ba?lam?? bir d?zene b?yle bir ilk g?? durumda ara verirsek, halkla geli?tirmek istedi?imiz ?istikrarl? tiyatro? fikri zedelenir, gayeye ula?amay?z. Onun i?in bizim azimle, her ?eye ra?men devam etmemiz gerekir. Bug?n kendisini rahmetle ve sevgiyle and???m o arkada? bana:
- Sen bizi harc?yorsun! demi?ti.
Evet, yaln?z onu de?il kendi kendimizi harc?yorduk... Bir ideal u?runa! Bu memlekette tiyatronun yerle?mesi u?runa! Yaz?k ki bu arkada??m?z benim ?ahs?mda gayeyi g?rememi?, bu intizam arzumu benim ?zel inad?ma vermi?ti. O arkada??n ?srar? kar??s?nda, vapurlar?n ?? g?nden beri i?lemedi?i, korkun? bir f?rt?nan?n tipinin Bo?az?? allak bullak etti?i, kar?? yaka ile hi?bir ba?lant? kurulamad??? o g?n, bir gece olsun tiyatroyu kapamamak i?in Kad?k?y?de oturan m?d?r?m?z Suphi Bey?in muvafakat?n? almak ?zere Galip?le ikimiz bir b?y?k sandala binerek yelkenle Kad?k?y?e gitmek ?zere ve epeyce de ?ok para vererek yola ??km??t?k. Tipiden bir metre ilerisi g?r?lm?yordu. Bilmiyoruz ne kadar s?rd?? Birden kendimizi Haydarpa?a mendire?i ?n?nde g?r?nce Asya?y? ke?fetmi? gibi olduk. Daha ileri gitmeye ne yelken ipinden eli kesilen sandalc?n?n, ne de so?uktan donan bizim g?c?m?z kalmam??t?. Haydarpa?a?dan g??l?kle Bahariye?ye bilmem ka? saatte y?r?d?k.
M?d?r?n evine geldi?imiz zaman, bizi t?marhaneden ka?m?? deli gibi kar??lad?lar ve bir daha da geriye d?nmeye b?rakmad?lar, zaten d?n?? i?in vas?ta da yoktu. Ve b?ylelikle o gece f?r?nlar gibi tiyatro da kapand? ve ?stanbul ekmeksiz ve oyunsuz kald?.
Alt? y?l ?nce ?ehir Tiyatrosu?na d?n?nce, o zaman?n Belediye Ba?kan? Say?n Kemal Ayg?n?den Kad?k?y gibi yar? ?stanbul kalabal???ndaki bir semtte tiyatro bulunmamas?ndan yana yak?la bahsetmi?tim. Bir y?ld?r?m s?ratiyle hemen orada bir d???n salonu k???k bir tiyatro haline kondu ve be? y?ld?r da her gece halka kap?lar?n? a?arak ?Burada sizleri bekliyorum? diyordu.
Bu y?l Kad?k?y Tiyatrosu, sahibiyle aradaki kira anla?mazl??? y?z?nden kapand?. Evet kapand?. Yanl?? okumuyorsunuz...
Kad?k?y?den Pendik?e kadar uzanan bir semtin tek tiyatrosu kapand?. B?t?n bir mevsim i?in Kad?k?y taraf? tiyatrosuz kald?.
Beyler, pa?alar, a?alar; baylar, bayanlar, partililer, partisizler, bir tiyatro g?z?m?z?n ?n?nde kapan?yor da kimsenin k?l? k?p?rdam?yor. Kapanan meyhane de?il, kumarhane de?il, batakhane de?il yirminci y?zy?l?n tek e?itim arac?, biricik sanat yuvas? olan tiyatro!
Bu yakada oturanlar?n ad?, ?stanbul?un kremas? diye ??km??t?r. Okumu?lar, gezmi?ler, g?rm??ler, okuduklar?n?, gezdiklerini, g?rd?klerini ?v?tm??ler hep orada otururlar. Ne olur, bunlardan biri ??ksa da elbet bir vekilleri vard?r, onun arac?l???yla sorsalar, ni?in bir tiyatro kapand? diye ara?t?rsalar, tiyatro istiyoruz diye ba??rsalar, ?a??rsalar, y?r?y?? yapsalar, sorumlu ki?ileri arasalar, kendilerinden esirgenen bu insanl?k zevkini, bu medeni e?lenceyi ellerinden alanlar?n yakas?na yap??salar!
T?sssss! Bir dudak b?kme, bir omuz silkme, bir adam sende! Bir bana ne!
Y?llard?r Ey?p?te, Zeytinburnu?nda, G?ltepe?de birer tiyatro a?mak amac?ndayd?m. Ge?en y?l gen? rejis?rlerimizden Beklan Algan, Zeytinburnu?nu alt?st ederek nihayet Bozkurt ?lkokulu?nda uygun bir salon buldu.
Oray? 140 ki?ilik bir tiyatro haline soktuk ve bu mevsim ba??nda a?t?k. ?imdi her gece oyun veriliyor orada. Orada bir tiyatro a??ld?.
Kad?k?y?de bir tiyatro kapand?, Zeytinburnu?nda bir tiyatro a??ld?. Bir ad?m geri, bir ad?m ileri. Bir ad?m geri, bir ad?m ileri.
Bizim 2 bin 500 y?l ?nce yola ??kan Thespis kervan?na ni?in yeti?emedi?imizin parlak bir ?rne?i: Bir ad?m geri, bir ad?m ileri!
?imdi, korkun? bir k??ta bir gece tiyatroyu kapatmak i?in ?l?m? bile g?ze ald???m?z? ne kadar g?l?n? ne kadar ?ocuk?a buluyorum.
B?t?n bir mevsim Kad?k?y Tiyatrosu kapan?yor da kimsenin k?l? k?p?rdam?yor.