En pahal? elektrik T?rkiye?de!

H?k?metin olas? elektrik zamm?, ?T?rkiye ?u anda elektrik fiyatlar?nda en ucuz ?lkeler aras?nda? s?ylemiyle destekleniyor. Be? y?ld?r elektri?e hi? zam yapmayarak h?k?metin bir rekora imza att??? ?vg?leri ?u s?zlerle s?rd?r?l?yor: ?T?rkiye?de konutlar i?in 10 cent olan elektri?in kilovat saat fiyat?, AB ?lkelerinde 31 cent?e kadar ??k?yor. Be? y?ll?k ?yapay ucuzluk? d?nemi s?rd?r?lemez noktaya geldi, zam kap?da...?
?Sat?n alma g?c? paritesi? kullan?ld???nda ise T?rkiye elektri?i en pahal? kullanan ?lkeler aras?na giriyor.
?lkelerin fiyat d?zeylerinin birbirinden farkl? olmas? nedeniyle mal veya hizmetleri birbiriyle kar??la?t?rabilmek a??s?ndan sat?n alma g?c? paritesinin kullan?lmas? gerekiyor. Her ?lkede fiyatlar? e?itleyen bir para ?evirme olay? olan bu y?ntem kullan?ld???nda sonu? ??yle ??k?yor: Ekonomik ??birli?i ve Kalk?nma Te?kilat? (OECD) ?lkeleri aras?nda Japonya, ?talya ve L?ksemburg?dan sonra en pahal? elektri?i T?rkiye sanayisi ve vatanda?? kullan?yor.
Bu y?ntemi kullanmayan ve direk fiyat kar??la?t?rmas? yapan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl??? verilerine g?re, T?rkiye?de konutlara sat?lan elektri?in kilovat saati vergiler dahil 10.2 cent, sanayide ise vergisiz fiyat 6.9 cent d?zeyinde.
Her iki tarifeye g?re de T?rkiye?de elektrik fiyat?, AB ?lkeleri i?inde Bulgaristan, Letonya, Yunanistan, Litvanya ve Estonya d???ndakilerin ?ok alt?nda ??k?yor. Sat?n alma paritesine g?re ise, ?? OECD ?lkesi ve Guetemala, Dominik, Barbados gibi ?lkeler haricinde en pahal? elektrik T?rkiye?de...
?zele aktar?lan kaynaklar vatanda??n cebinden
?Elektrik fiyatlar?nda baz? parametreler ?dolar?a ba?l?. Dolar d??erken, elektri?e zam a??klanabilir mi?? diye soran Elektrik M?hendisleri Odas? (EMO) Ankara ?ubesi Ba?kan? Ramazan Pekta? ??yle yan?t veriyor: Onlar a??klasa bile, halk?n vicdan?na a??klayabileceklerini zannetmiyorum.
Se?im d?nemi bilbordlardaki ?4.5 y?ld?r faturam ayn?? afi?lerini hat?rlatan Pekta?, afi?lerin ger?e?i yans?tmad???n?, zamm?n illa ki faturalara yans?t?lan rakamlardan ibaret olmad???n? vurguluyor. Dolayl? y?ntemlerle tahsilat y?nteminin elektrikte ?ok?a yap?ld???n? s?yleyen Pekta? ?unlar? s?yl?yor: ?rne?in bir?ok elektrik ?reticisi ?irkete Hazine ?zerinden kaynak aktar?lm??, ya da ?denmeyen kaynaklar ?g?rev zarar?? diye Hazine?ye yans?t?lm??t?r. Hazine?ye binen bu faturalar da bir ?ekilde vatanda?a yans?d?. Elektrik olmad? da ekmek, cep telefonu vergisi ya da ba?ka ad alt?nda oldu.?
Enerjide uzun s?redir rakamla oynanmad???n?n do?ru oldu?unu fakat elektrik fiyatlar?n?n fiktif olarak ?i?irilmesinin de bir ger?ek oldu?unu s?yleyen Pekta?, ?zelle?tirme yapmadan ?nce fiyatlar?n art?r?lmak istendi?ini kaydetti.
Fiyat hesaplama y?ntemindeki aldat?c?l??a dikkat ?eken Pekta? ?unlar? s?yledi: ?Bir de yapt?klar?, d?nyan?n ?e?itli ?lkeleri ile bizdeki elektrik fiyatlar?n? k?yaslamak. Ger?ek fiyat?n k?yaslamas? bu rakamlar de?ildir. ?rne?in Almanya?da 10 cent, bizde de 10 cent olsun denirse bu ger?ek?i olmaz. Ger?ek k?yaslaman?n asgari ?cret ?zerinden yap?lmas? gerekir, ?bir asgari ?crete ka? kilowatsaat elektrik d???yor? diye. Elektrik bizde konutlarda 10, sanayide 7 cent. AB ortalamas? ise 18 cent. Bizde daha ucuzmu? gibi g?r?n?yor ama orada asgari ?cret bizdekinin d?rt kat?. Bunlar? g?z ard? etmemek laz?m.?
Zarar ?zel sekt?rden
?zel ?reticilerden ald??? elektri?i, t?keticiye daha d???k fiyatla satan TEDA???n y?ll?k zarar? 650 milyon dolara ula??yor ve zam tart??malar? buradan g?ndeme getiriliyor. Pekta? ?zle?tirme s?recine de itiraz ediyor: ?Ayr?ca enerji ?retim ve da??t?m?nda ?zelle?tirme ?al??malar?, ?halka kar?? en b?y?k sald?r?lardan birisi? diye nitelendiriyoruz. ??nk? ?zelle?tirilen her alanda fiyatlar zamanla y?kseltiliyor. Kamu tekeli ortadan kald?r?l?p yerini ?zel tekel al?yor. Bu, ?ok tehlikeli. Enerjide ?zelle?tirmeler yoluyla yap?lmas? planlanan par?al? yap? da ?ok tehlikeli, hi? olmamas? gereken bir politika. ?zelle?tirilme durdurulmal?, ?zelle?tirilen b?t?n enerji tesisleri de geri kamula?t?r?lmal?d?r.?

---

?cra k?skac?ndaki ?ift?i indirim bekliyor

Halis Uysal (T?rkiye Sulama Kooperatifleri Merkez Birli?i Genel Ba?kan?) : ?Birli?imiz 2 bin 500 Sulama Kooperatifi, 27 adet Sulama Kooperatifleri B?lge Birli?i?nin ?st ?rg?t?, dolay?s?yla temsilcisidir. Tar?msal sulama hizmetlerinde en ?nemli girdimiz olan elektrik maliyetlerinin y?ksek olu?u, ?retim maliyetlerimizi art?rmakta, tar?mda rekabet g?c?m?z? azaltmaktad?r. Sulamada kullan?lan elektrik devlet taraf?ndan te?vik edilmelidir.
Ya?murun olmad??? durumlarda, ?zellikle kurak ge?en bu y?l, tar?mda sulama zorunlu oldu. AB ve ABD ?lkelerinde tar?msal elektrik, yani tar?msal sulamada kulland???m?z elektrik 3-3.5 cent... Toplam elektrik t?ketiminde tar?msal elektrik y?zde 3.4?t?r.
Y?zde 20?lere varan ka?ak elektrik kullan?m?n?n faturas? da ?ift?ilerimizin omuzlar?na bindi ve ?ift?ilerimiz bu y?k?n alt?nda kalkam?yor.
Bug?ne kadar defalarca, ?tar?mda sulama d?neminde ihtiya? duyulan kapal? elektriklerin a??lmas?, icralar?n durdurulmas? ve zaten ?deme g?c? olmayan ?reticiye bir de icra masraf? bindirilmemesi, tar?msal elektrikte daha ?nce oldu?u gibi y?zde 30-40 d?zeyinde devlet deste?i sa?lanmas?, KDV?nin y?zde 18.5?ten 1?e indirilmesi? taleplerimizi yetkililere ilettik. Ayr?ca en ?nemli sorunlardan biri de Avrupa?da hasat d?neminden hasat d?nemine okunan elektrik saya?lar?n?n bizde her ay okunmas? ve bir de ?st?ne faiz bindirilmesi. Tar?msal ?retimin ?zelli?i sezonluk olmas?d?r ve elektrik faturas? ?demelerinin de hasat zaman? yap?lmas?n? istedik. Ancak bug?ne kadar hi?bir sorunumuz ??z?lmedi. ?imdi b?lgelerden telefonlar geliyor, icral?k olan ?yelerimizin elektrikleri kapat?lmaya ba?lanm??. T?m b?lgelerde elektrik bor?lar? birikmi? durumda ve ?reticilerin elektrik borcu 2 katrilyonu bulur. B?t?n b?lgeleri geziyorum, g?r???yoruz ne yapaca??m?z tart???yoruz. Ona g?re hareket edece?iz.?

---

Hazineyi hortumlayan k?r kuyu

Enerji Tabii Kaynaklar Bakan? Hilmi G?ler, kamunun enerji sekt?r?ne yat?r?m yapmayaca??n? s?yl?yor. Oysa ?zel sekt?r?n yapt??? yat?r?mlardan dolay? devlet her y?l y?z milyonlarca dolarl?k zarar ediyor. ?zellikle ?zel santrallerin ?retti?i pahal? elektri?e s?bvansiyon uygulayan TEDA???n y?ll?k zarar?n?n h?zla b?y?d??? g?zleniyor.
Daha ?nce zarar ettikleri gerek?esiyle ?retimi durdurma yoluna giden ?zel sekt?r ?reticileriyle uzla?ma kapsam?nda ??kar?lan Dengeleme ve Uzla?t?rma Y?netmetli?i kapsam?ndaki fiyat mekanizmas? devletin aleyhine i?liyor. TEDA?, ?zel ?reticilerden kilovat saatini 12 cent?ten ald??? elektri?i, t?keticiye 10 cent dolay?nda sat?yor. Amortisman bedeli de dikkate al?nd???nda bu al??veri?ten Hazine, her kilovat saat ba??na 4 cent dolay?nda zarara u?ruyor. Bu da TEDA???n y?l?k 650 milyon dolar zarar etmesi demek.
??z?m?n zam yapmak olamayaca??n?, kamunun ucuza ?retim yapabilece?ine dikkat ?eken Elektrik M?hendisleri Odas? Hazine?yi ya?maya d?n??en ?zelle?tirme s?recini ??yle ?zetliyor: Do?algazla ?al??an kaynak temin ve ?retti?i elektrik i?in al?m garantili yap-i?let-devret, yap-i?let s?zle?meleri nedeniyle kamu kendi santrallerinden daha ucuza elektrik ?retiyor olmas?na kar??n kendi santrallerini durdurmu?tur. Bu ?zel santrallerden daha pahal?, hatta fahi? fiyatla y?llarca elektrik sat?n alm??t?r. Almaya devam etmektedir. Fiyatland?rman?n d???nda yap?lan s?zle?melerdeki kamu zarar?na ko?ullar, hatta s?zle?melerdeki baz? ko?ullar?n uygulanmamas? nedeniyle milyarlarca dolar bu ?irketlere aktar?lm??t?r. Bu durum devletin en ?st kademelerinde haz?rlanm?? raporlarla sabittir. Enerji alan?nda ?zelle?tirmelerin yap?labilmesi, bu ?zelle?tirmelere 30 milyar dolarl?k yabanc? sermaye ?ekilmesi iddias?yla tahkim yasalar? ??kar?lm??t?r. Gelinen noktada hi? sermaye giri?i olmad??? gibi a??lan tahkim davalar? sonucunda bug?ne kadar 155 milyon dolar ?deme yap?lm??, di?er tahkim davalar?n?n da sonu?lanmas? beklenmektedir.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl??? Tefti? Kurulu?nun ?al??mas?na g?re ise bu rakam?n 206 milyon dolar? a?m??t?r. Tahkim korkusu y?z?nden ad?m at?lamaz noktaya gelinmi?tir. ?zelle?tirmenin ilk ?rneklerinden olan ?ukurova Elektrik A.? (?EA?), KEPEZ ve AKTA??? da milyarlarca dolarl?k zararla kamu geri almak zorunda kalm??t?r. Bug?n hala bu 3 ?irketle ilgili davalar s?rmekte, ?st?ne ?EA??a sonradan ortak ??kanLibenanco denilen bir ?irket de tahkime ba?vurarak, T?rkiye?den 10.1 milyar dolar istemektedir.
Yap?lan ?zelle?tirme uygulamalar? sonucunda bug?n T?rkiye, Ekonomik ??birli?i ve Kalk?nma ?rg?t? (OECD)i?inde en pahal? enerjiyi kullanan ?lkeler aras?ndad?r.

---

100 YTL?lik elektrik ?zerindeki y?kler

Elektrik enerji al?m?: 58 YTL
?ebeke hizmeti: 11.7 YTL
Kay?p ve ka?ak finansman?: 11 YTL
Katma De?er Vergisi: 15.3 YTL
Belediye T?ketim Vergisi: 2.1 YTL
TRT pay?: 1.7 YTL
Enerji fonu: 0.2 YTL
B?lent Falakao?lu