?Yeni anayasa? ve nas?l bir anayasa? 11

KESK Genel Ba?kan? ?smail Hakk? Tombul, i?eri?inden haz?rlanma ve tart??ma y?ntemlerine kadar pek ?ok noktada kar?? ??kt??? anayasa tasla??n?n, sermayeden yana ?ok net bir tercihi ortaya koydu?unu, hak ve ?zg?rl?kler noktas?nda ?yanaym??? gibi g?z?kmekle birlikte 12 Eyl?l Anayasas??n?n da gerisinde d?zenlemeler getirdi?ini s?yledi.

Grevli toplus?zle?me hakk? a??s?ndan yeni anayasa tart??malar?na nas?l yakla??yorsunuz?
Biz, Anayasan?n 90??nc? maddesine g?re grev ve tis hakk?m?z var, ayr?ca bir anayasa ve yasa de?i?ikli?ine gerek yok diyorduk. A?HM de bunu belgelemi?ti. Ama h?k?met ?n?m?ze hep anayasay? getiriyordu. Hatta 2004 toplu g?r??melerinde grev, T?S ve siyaset hakk? y?n?nde taahh?tte bulundu. Bu y?lki toplu g?r??melerde de h?k?met, anayasa tasla??nda bu haklar? g?ndeme getirece?ini s?ylemi?ti. Hatta g?r??meye kat?lan sendikalar apar topar Meclis?i ziyaret etmi?lerdi.
H?k?metin bu konuda samimi olmad???, 2004 y?l?ndan beri ad?m atmamas?ndan belliydi. ?imdi anayasa tasla??nda bir kez daha ortaya ??kt?. Elimizdeki tasla??n, ????iler ve i?verenlerle ili?kiler? diye ba?layan 48?inci maddesinde, i??iler i?in T?S ve grev hakk? tarif ediliyor, ama ?82 Anayasas??ndan ?ok daha geri bir d?zenlemeyi kamu ?al??anlar? i?in g?ndeme getiriyor.
Mevcut anayasada kamu ?al??anlar? i?in grev ve T?S yasa?? yok. Pozitif hukuk kurallar?na g?re de ?yasak yoksa bu hak kullan?labilir?. Oysa bu taslak, ?i??i niteli?i ta??mayan kamu g?revlilerinin toplu g?r??me haklar? kanunla d?zenlenir? diyerek, bir d?nem ?ncekinin de gerisine gidip anayasada ?toplu g?r??me? diye tarif ediyor. Bu, h?k?metin bu konuda ne kadar samimiyetsiz oldu?unu g?steriyor.
Taslakta kamu emek?ilerinin siyaset yasa??n?n kald?r?lmas?na ili?kin bir d?zenleme, ?u an itibariyle ?ng?r?lm?yor. B?t?n?yle bakt???m?zda, ?al??ma ya?am?na ili?kin 12 Eyl?l Anayasas??ndan daha geri h?k?mler i?erdi?ini g?r?yoruz.

Hak ve ?zg?rl?kler a??s?ndan de?erlendirdi?imizde tasla??n 12 Eyl?l Anayasas??ndan daha ileride oldu?unu s?ylemek m?mk?n m??
Bir anayasa, nas?l bir toplum modeli ?ng?r?yorsan?z, d???n?yorsan?z onu tariflemeyi yapar. 12 Eyl?l Anayasas? ve ona renk veren yasalar? d???nd???m?zde kabaca ??-d?rt nokta ifade edebiliriz. Birisi temel hak ve ?zg?rl?klerde, ?zg?rl?kleri teminat alt?na alan de?il nas?l k?s?tlanaca??n? tarif eden bir yakla??m vard?. ?kincisi, T?rkiye toplumunu T?rk-?slam sentezi i?erisinde tektiple?tirme yakla??m? vard?. ???nc?s? de 24 Ocak kararlar? ile ba?layan, T?rkiye?nin neoliberal politikalar? rahat?a uygulamas?na olanak sa?layacak d?zenlemeler vard?. ?al??ma ya?am?nda da son derece antidemokratik h?k?mler i?eriyordu. Toplumun sosyal haklar?n?n teminat alt?na al?nmas? gerekirken, 12 Eyl?l Anayasas? bunu da i?ermiyordu.
12 Eyl?l Anayasas??ndan kopu?un, ger?ekten demokratik bir T?rkiye diyorsak bu noktalara a??l?m getirmesi gerekiyordu. Tasla??n toplam?na bakt???m?zda, bireysel hak ve ?zg?rl?kler konusunda g?receli olarak kimi iyile?tirmeler yap?yormu? gibi g?z?kse de esas anayasaya ruhunu veren ve Avrupa?da emek?ilerin de reddetti?i; liberalizmi kutsayan bir anlay??? g?r?yoruz.
?al??ma ya?am?n?n demokratikle?mesiyle ilgili ileri de?il, tam tersine geri ad?mlar at?l?rken, taslakta halk?n e?itim, sa?l?k, sosyal g?venlik, g?venli ya?amak gibi haklar? teminat alt?na al?nm?yor. Ama ?ok daha ?nemlisi, anayasaya yeni giren, ?rne?in 126?nc? madde; ?piyasalar?n geli?tirilmesi?, yani piyasa mant???n?n art?k anayasal kurum haline getirilmesi ve piyasalar?n nas?l geli?tirilece?inin devlet g?vencesi alt?na al?nmas?... Bu madde ile devlet, piyasay? teminat alt?na al?yor. Bu, tam da liberalizmin kutsand??? ?nemli bir noktad?r. Piyasa dedi?iniz de bir avu? sermaye grubunun ??karlar?n? d?zenleyen bir anlay??t?r.

?zelle?tirme de var taslakta...
Elimizdeki tasla??n 128?inci maddesiyle ?zelle?tirme de bir anayasa kurumu haline geliyor. B?yle olunca da ?zelle?tirme ?n?ndeki engellerin kald?r?ld??? g?z?k?yor. AKP?nin, bir yandan bireysel hak ve ?zg?rl?klerle ilgili kimi k???k d?zenlemeler yap?yormu? gibi g?z?kse de, esas olarak neoliberal politikalar?n rahat?a uygulanabilece?i, son be? y?ll?k kendilerince ?reform? diye g?ndeme getirdikleri Kamu Y?netimi Temel Kanunu, SSGSS, ?zelle?tirmeler ve benzeri konularda ayaklar?na ba? olan anayasa h?k?mlerini de?i?tirip liberalizmin mutlak hakimiyetini sa?layan bir anayasa haz?rlad??? g?r?l?yor. AKP, anayasa haz?rl?klar?n? kamuoyu ile payla??rken, ?anayasan?n ideolojisiz, renksiz olmas? gerekti?ini? savunuyordu; oysa taslakta net bir ideolojik tercih kondu?unu g?r?yoruz, bu tercih de neoliberal politikalardan, k?resel sermayeden yana bir tercihtir. Piyasan?n g??lendirilmesi, ?al??ma ya?am?nda geriye giden ad?mlar, ?zelle?tirmenin anayasaya girmesi, ?ok net bir ideolojik tercihtir.

?12 Eyl?l?den kopu?? diyorsunuz...
Yeni anayasaya ihtiya? yok mu? Var. Ger?ekten 12 Eyl?l hukuku, anlay??? ile hesapla?an ve ondan kopu?u ?ng?ren bir anayasa haz?rlanmal?d?r. 7 emek ve meslek ?rg?t?, bilim insanlar? ile ba?layan ama ?ok daha kapsaml?, b?t?n toplum kesimlerini i?ermeyi ?ng?ren bir haz?rl?k ba?lat?yoruz. Burada dikkat etti?imiz konular var: Toplumsal yarar? g?zetmeli, ba?ta e?itim, sa?l?k, sosyal g?venlik olmak ?zere toplumun sosyal taleplerini, haklar?n? teminat alt?na almal?. ?kincisi, grev ve toplu pazarl?k, ?zg?r ?rg?tlenme hakk?n?, d???nceyi ifade ?zg?rl???n? teminat alt?na alan bir anayasa olmal?d?r. Yani hak ve ?zg?rl?kleri bireysel hak ve ?zg?rl?klerle s?n?rlamayan, ezilen toplumsal grup ya da s?n?flar?n ?zg?rle?ece?i, toplumsal talepler olarak alg?lamal?d?r.
Madem ki 12 Eyl?l?den kopu? olacak, ???nc?s? de T?rkiye?nin T?rk-?slam sentezi ?er?evesinde tektiple?tirilmesini de?il kimliklerin, k?lt?rlerin ?zg?rce, karde??e bir arada ya?amas?na olanak sa?lamay? teminat alt?na almal?d?r. Bu ilkeleri i?ermeyen bir anayasa, T?rkiye a??s?ndan bir toplumsal mutabakat?, uzla?may? i?ermez, ?ok daha yeni sorunlar g?ndeme getirir.

Taslakta tuzaklardan bahsediyorsunuz, nedir bu tuzaklar?
AKP?nin, ?ok net ideolojik tercihle haz?rlad??? bu tasla?a itiraz?m?z var; ama buna itiraz ederken 12 Eyl?l Anayasas??n? sahiplenmiyoruz. Bu tasla?a ?hay?r? dedi?imizde 12 Eyl?l Anayasas??n? m? sahiplenmi? olaca??z? ?12 Eyl?l Anayasas? de?i?sin? dedi?imizde buna m? raz? olaca??z? En temel tuzaklardan birisi bu. Ger?ekten ??stedi?imiz anayasa nas?l olmal?d?r?, bunu topluma anlatabilirsek anayasa tart??malar?na m?dahil oluruz ve istedi?imiz kimi konular tasla?a girmek zorunda kal?r. O zaman da tercihi, ?AKP?nin anayasa tasla?? m?, 12 Eyl?l Anayasas? m?? de?il ?Onlar m?, yoksa bizim ifade etti?imiz anayasa m?? noktas?na getiririz. Bu tercihi yaratmak, emek ve demokrasi g??lerinin en temel g?revidir. Bunu yaratamazsak ?ok ciddi zorluklar, s?k?nt?lar ya?ayaca??z.

---

T?rkiye BOP?a g?t?r?l?yor

Tasla??n haz?rl?k a?amas?n? ve tart??malar? da ele?tiriyorsunuz...
AKP?nin g?ndeme getirdi?i anayasa tart??malar?n?n bir kere haz?rl?k a?amas?nda ciddi bir problem var. Anayasa madem bir toplumsal uzla?? ya da mutabakat metni, toplumun b?t?nl???n? ifade eden bir metin olacaksa bu, kapal? kap?lar ard?nda, sadece bir siyasi partinin haz?rlad??? metin ?zerinden olmaz. B?t?n toplum kesimlerinin kendilerini ifade edebilece?i bir haz?rl?k s?recine ihtiya? var. ?imdi b?yle geli?miyor, haz?rlanan metin ?zerinden tart??mam?z isteniyor. Bir kere buna ?ok ciddi itiraz?m?z var.
Laiklik bizim i?in ?nemli. Ama sadece t?rbanla s?n?rl? bir tart??ma s?rd?r?l?yor. Oysa laikli?in ger?ek anlamda teminat alt?na al?nabilmesinin ko?ullar? yarat?lmal?. Devlet dini y?nlendirmemeli, finanse etmemelidir. Ama T?rkiye?de devlet, b?rak?n bir dini, onun i?inde bir mezhebi finanse ediyor.
AKP H?k?meti d?neminde h?zlanan ama esas olarak 12 Eyl?l?le ba?layan ba?ka bir toplumsal atmosfer var. Sorun sadece devletin bu konuda e?it mesafede olmas? de?il, toplumsal ya?am i?erisinde inanmayanlar?n ya da farkl? inan? ve k?lt?rde olanlar?n bunu ifade edebilmesini teminat alt?na alacak yakla??ma ihtiya? var.
T?rkiye, ABD?nin T?rkiye?ye BOP projesi ?er?evesinde bi?ti?i ?l?ml? ?slam projesine do?ru ad?m ad?m gidiyor. Buna kar?? toplumu koruyacak, toplumsal ya?amda o bask?y? ortadan kald?racak bir anayasa, hukuki d?zenleme olmazsa ?n?m?zdeki d?nemde toplumsal bask?lar ?ok daha yo?un bask?lar ya?anmaya ba?layacak. Yani laiklik sadece devletin t?m kurumlarla e?it mesafede olmas?n? de?il toplumun, halk?n, yurtta?lar?n g?nl?k ya?amlar?n?n zorla de?i?tirilmesi kayg?s?n? da giderecek bir teminat, g?vence olmal?d?r. Buna kar?? da anayasan?n ?zg?rl?kleri, toplumsal gruplar? koruyan bir yakla??m?n?n olmas? gerekir. Ama bu anayasada maalesef bu da dikkate al?nmam??.

---

Din dersi zorunlu olmaktan ??kar?lmal?, Diyanet kald?r?lmal?

?Zorunlu din dersleri ve Diyanet kald?r?ls?n? m? diyorsunuz?
Anayasa bir siyasi belgedir. Hangi c?mle ile ifade edilir bilmem ama din dersleri zorunlu olmaktan, Diyanet ??leri Ba?kanl??? anayasal kurum olmaktan ??kar?lmal?d?r. ?nsanlar?n kimliklerini, k?lt?rlerini ?zg?rce ifade edebilece?i, ama birini ?tekinin ?n?ne ge?irmeyen, bunlar?n bir arada, karde??e ya?amas?na olanak sa?layacak d?zenlemeler i?ermelidir. Bunu s?ylerken KESK, k?lt?r ve kimlik ?zerinden siyaset anlay???n? da do?ru bulmaz. Ama onlar?n da ?zg?rce kendilerini ifade etmesine olanak sa?lanmal?d?r. Bu bir demokrasi anlay???d?r. Maalesef bu kayg?lar?m?z? giderecek bir yakla??m g?remedik.
YARIN: Prof. Dr. ?lk? Azrak ile r?portaj
Sultan ?zer