BAYKU

?ngiltere?de anayasal d?zene ula?an tarihsel s?recin en ?nemli k??e ta?lar?ndan oldu?u s?ylenen bir belge vard?r. ?zellikle insan haklar? kavram?n?n ilk dile getirildi?i metin olarak zaman zaman an?l?r. B?y?k ?zg?rl?kler S?zle?mesi, yani Magna Carta Libertatum veya yayg?n olarak bilinen ad?yla Magna Carta?n?n 13??nc? y?zy?la ait bir kopyas?, s?ylendi?ine g?re 1297 tarihli par??men kopya New York?taki Sotheby?s m?zayede evinde a??k art?rmayla sat?lacakm??.
Papa III. Innocent, Kral John ve baronlar aras?nda 1215?te imzalanan Magna Carta, kral?n yetkilerini belirlemek amac?yla haz?rlanm??t?r. Kral?n yetkilerini din adamlar? ve halk ad?na s?n?rlayan anla?man?n, ??zg?r hi? kimsenin, ?lke kanunlar?na g?re yasal ?ekilde yarg?lan?p h?k?m giymeden tutuklanmayaca??, hapsedilmeyece?i, mal ve m?lk?nden yoksun b?rak?lmayaca??? maddesi, ?zellikle de hukuk?ular i?in hukukun ?st?nl??? ilkesinin yerle?mesi yolunda at?lan en ?nemli ad?m olarak kabul edilmektedir.
Oysa anla?ma ko?ullar? yaln?z ?zg?r ?ngilizleri i?ermektedir. As?l amac? daha ?ok toplumun egemenleri aras?nda bir denge kurmakt?r. Vatanda?lar?n ?zg?rl???, ancak vatanda? say?lanlar?n ?zg?rl???d?r. Magna Carta?n?n 39. maddesinde yer alan; ??zg?r hi? kimse kendi benzerleri taraf?ndan ?lke kanunlar?na g?re yasal bir ?ekilde muhakeme edilip h?k?m giymeden tutuklanmayacak veya hapsedilmeyecek veya mal ve m?lk?nden yoksun b?rak?lmayacak veya kanun d??? ilan edilmeyecek veya s?rg?n edilmeyecek veya hangi ?ekilde olursa olsun zarara u?rat?lmayacakt?r?, elbette insanl?k ad?na ?nemli bir kazan?md?r. ?nsanl?k de?erlerinin geli?imine katk?s? olmad??? s?ylenemez. Ge?en 8 y?zy?l boyunca insanl?k tarihinin hangi a?amalardan ge?ti?ine ve bug?n nerede durdu?una bakmadan karar vermek, dolay?s?yla ?baz?? vatanda?lar?n di?erlerinden daha e?it olup olmad???n? g?rmek de gerekir. Son g?nlerde y?r?t?len anayasa tart??malar?, ayn? g?nlerde sat??a ??kan bu par??men kopyay? d???nd?rd? bana. Radikal gazetesinin 29 Eyl?l Cumartesi g?n? 13. sayfas? bu tart??malar?n odak noktas?nda bulunan Prof. Dr. Ergun ?zbudun?un yaz?s?na ayr?lm??t?. Anayasa tasla??n?n savunusunda dikkatimi ?eken en ?nemli vurgu, bu tasla??n TOBB?un (T?rkiye Odalar ve Borsalar Birli?i) 2000 y?l?nda yap?lmas?na destek verdi?i ?al??man?n benzerli?i ?zerinedir.
G?n?m?zde elbette ger?ek anlamda krallar, baronlar olmad???ndan toplumsal uzla?? metinlerinin de farkl? kurumsalla?malar ?zerinden y?r?yece?i a??kt?r. Hukukun ?st?nl???ne at?f yapan bu uzla?? metinleri, idealist bir bak?? a??s?yla ger?ek anlamda bir uzla?ma i?in bir toplumun t?m katmanlar?na e?it uzakl?kta olmal?d?r. Olabilir mi, sorusunun yan?t? ise katmanlar?n var olmas? ve bu katmanlar?n en ?st?nde yazma yetkisini elinde bulunduran katman?n varl???n? s?rd?rebilmesinde gizlidir. Yazma yetkisi insanl?k tarihinin ba?lang?c?nda tap?nak rahiplerinin elinde idi. Hammurabi yasalar? 5 bin y?l ?nce onlar taraf?ndan kaleme al?nd?. Bug?n yazma yetkisini elinde bulunduran katmanlara bakt???m?zda kar??m?za TOBB ??k?yorsa, ?stelik ?al??man?n y?r?t?lmesindeki g?r?nen toplumsal cinsiyetin de ?erkek? oldu?u a??ksa, toplumsal uzla?ma metninin asl?nda birileri taraf?ndan yaz?lan, di?erlerince okunan ve uyulan bir metin olmaktan ?teye ge?mesi pek de olanakl? de?ildir.
Elbette 1982?de yazma yetkisi elinde bulunanlar ile bug?n bu yetkiyi devralm?? olanlar farkl?d?r. Magna Carta?n?n yaz?ld??? y?llardan bug?ne ?ok ?ey de?i?ti. De?i?meyen ise yazma yetkisini elinde bulunduranlar?n 8 y?zy?ld?r nitelikleri de?i?se de varl?klar?n? s?rd?rmesidir. Yazma yetkisinin hepimizin ellerinde olmas?n?n, yaz?l? s?zle?melerin, dahas? herhangi bir s?zle?menin varl???n? gereksiz k?laca??n? s?ylemeye bilmem gerek var m?? Bir s?zle?menin m?zayedede sat??a ??kmas? da s?zle?melerin m?lkiyet ili?kileri ile i? i?eli?i i?in yeterince tan?mlay?c? duruyor.
Do?rusu ben art?k, yaln?z okumak de?il yazmak da istiyorum.
?ebnem Korur Fincanc?