G?ZLEMEV

Operan?n g?rkemli evi Milano?daki La Scala Tiyatrosu, yeni sezonu Ya?ar Kemal?in ?Teneke?siyle a?t?. Anadolu?da kasaba ger?ekli?ini anlatan roman, La Scala?da da T?rk?e ad?yla, ?Teneke? olarak operala?t?r?ld?. T?rkiye?de ?e?itli tiyatrolarda y?llar boyu oyun olarak izleyici kar??s?na ??kan ?Teneke?nin opera versiyonu, iki y?l ?nce kapsaml? bir yenileme ge?iren La Scala?da yar?n ve per?embe g?nk? temsilleriyle yedi kez sahnelenmi? olacak. Telefonla g?r??mek olana??n? buldu?um La Scala?n?n y?netim kurulu ?yelerinden Alberto Zorzoli?den, ?Teneke?nin 2007-2008 sezonunda aral?klarla sahnelenece?ini de ??rendim, kendimi mutlu ettim...

Vacchi arad???n? bulmu?
Ya?ar Kemal?in ?talyanca?ya ilk kez 1997?de Antonella Passaro taraf?ndan, ?zg?n ad? korunarak ?evrilen ve Sogni Yay?nevi taraf?ndan yay?mlanan roman?; Franco Marcoaldi?nin librettosundan, Fabio Vacchi taraf?ndan bestelenmi?. Ermanna Olmi?nin ?Il Mestiere delle Armi? adl? filminin m?zi?ini yapan, ?El Fuego Fatuo? operas?n? besteleyen ve ba?ta ?talya olmak ?zere d?nyan?n bir?ok yerinde eserler sahneleyen, Koussevitzky ?d?ll? Vacchi, ?Teneke?nin ?zerinde uzun s?re ?al??m?? ve besteyi 2005?te bitirmi?. Vacchi ?Teneke? i?in; ?Ya?ar Kemal?de tam arad???m? buldum. Epik, h?manist bir yap?t, ?st d?zey bir anlat?m. ??nce Memed?i de operaya yans?tmak isterdim. Ancak ?ok g?? bir i? o, Homeros?un ?lyada?s?n? ?evirmek kadar zor? demi?.
Yarat?c? kadro
La Scala?n?n 2000 y?l?nda repertuvar?na ald??? ?Teneke?nin orkestra ?efli?ini New York?ta ?Ernani?, Firenze?de ?Sevil Berberi? gibi eserlerde g?rev alan Roberto Abbado ?stlenmi?. 80 ya??n?n ?zerindeki Ermanno Olmi?nin y?netti?i eserin dekor ve kost?m?, gene 80?li ya?lar?n? s?rd?ren Arnaldo Pomodoro?ya ait. Yap?t, solistlerin d???nda geni? bir koro ve elektronik enstr?manlar?n da yer ald??? b?y?k orkestra taraf?ndan icra edilmi?.

Dramatik gerilim ?izgisi
?Teneke?yi ben izleyemedim/dinleyemedim, ama yap?t? izleyen/dinleyen dostlar?m Fabio Vacchi?nin m?zi?inin kolay bir t?r olmad???nda s?zbirli?i ettiler. Bestenin, gizemli akorlarla ba?layan ilk temalar?ndan itibaren, dinleyeni yorumuyla etkisi alt?na ald???n? s?ylediler. Uvert?rdeki min?r gamlar?n h?z?nl? havas?n? ?vd?ler. Yap?t?n orkestra taraf?ndan pek g?zel verildi?ini, art arda s?ralanan gel-gitlerle sal?nan maj?r gamlar?n yorumlan???n? anlatt?lar. Romandaki ikilemlerin dramatik gerilim ?izgisi i?inde g??l? bir etkile?imle somutland???n? belirttiler.

Pomodoro?nun dekoru
Edindi?im bilgiler aras?nda, dekor tasar?m?n? yapan Pomodoro?nun ayr?nt?l? ?al??mas?n?n alt? ?zellikle ?izilmi?ti. Ger?ek?i par?alar? stilize ederek kullanm?? Pomodoro, ?yle dediler. ?n alanlar? karakterlerin ya?am alanlar? olarak tutarken, geri planlar? ?n sahneyi ve ki?ilerin d?nyas?n? ?epe?evre sarmalayan bir uzam olarak tasarlam??. Uzamsal bir bo?lu?a oturttu?u somut do?ayla karakterlerin ya?am ?izgilerini, kaderlerini simgelemi?.

Fabio Vacchi eseri iyi kavram??
Ya?ar Kemal?in Anadolu insan?n?n s?zl? anlat?m gelene?inin ?r?nleri olan destanlardan, a??tlardan, halk ?yk?lerinden, masallardan, t?rk?lerden ve ?a?da? roman tekniklerinden yararlanarak vard??? bi?emin Ya?ar Kemal?i her bak?mdan ?zg?n bir ?a?da? sanat?? kimli?ine ula?t?rm?? oldu?unu, ?talyan sanatseverlerin bizlerden daha iyi kavramalar?na ?z?lmemiz mi gerek, sevinmemiz mi bilemiyorum! Kurdu?u mit d?nyas?, benzetmeler, betimlemeler, do?an?n t?m y?nleriyle anlat?m?, kulland??? dil, yerel s?zc?kler ve deyimler, atas?zleri, s?vg?ler, yani onun anlat?m?n? canl? ve etkileyici k?lan ve pek iyi bilinen ?zellikler, Fabio Vacchi taraf?ndan pek iyi kavranm??. ?zellikle Evrensel?de Rag?p Duran, Cumhuriyet?te Zeynep Oral pek bir g?zel anlatt?lar.
Gene bana ??zel? olarak aktar?ld??? kadar?yla Vacchi, Ya?ar Kemal?in yaratt??? d?nyan?n d?? g?r?n?m?n? sahneye m?kemmel etkileyici bir bi?imde aktarm??, her g?steri ayaklarda alk??lanm??.

?a?t?m da kald?m
?yi de, ben esas tan?d?k tan?mad?k yazarlar?n, ?airlerin, ressamlar?n, m?zisyenlerin, sinemac?lar?n, heykelt?ra?lar?n, tiyatrocular?n, yay?nc?lar?n ve ??retim ?yelerinin bir araya topla??p;
??talyanlar Ya?ar Kemal?in ??z?msel berrakl?klar?n?, y?ksek d?zeylerini, analitik zek?s?n? anlayamazlar ki?,
?Ya?ar Kemal?in roman? nas?l olur da opera i?in bestelenir?,
??Teneke?nin opera i?in bestelenmesi Ya?ar Kemal?e verilmi? bir ?crettir?,
?? bizim uygarl???m?z?n, mistisizmimizin, romantizmimizin, epik co?kular?m?z?n, insanc?ll?klar?m?z?n La Scala?da ne i?i var?,
?? bu i?te mutlaka bir i? var? diye vaveyla koparmad?klar?na ?a?t?m, kald?m.
?a?t?m kald?m kalmas?na da, aralar?nda; ??T?rkler bir milyon Ermeni, otuz bin K?rt?? ?ld?rm??t?r? ?eklinde d???ncelerini a??klayan Orhan Pamuk?a nas?l Nobel?i verdilerse, (al?n bak?n i?te) bunu da K?rt as?ll? yazar oldu?u i?in La Scala?ya ??kard?lar? diye s?ylendiklerine o an kal?b?m? bast?m.

?imdi ne diyorlard?r?
Eminim ?1995 y?l?nda b?l?c?l?kten yarg?lad?k, tam? tamam?na yirmi y?l hapse mahk?m ettik. ??te ?imdi verdiler ?cretini? de diyorlard?r.
T?pk?, 1960?l? y?llardan bu yana T?rk edebiyat?n? Bat??ya, d?nyaya tan?tan en ?nemli T?rkiyeli romanc? olarak, taaa 2000?li y?llara kadar neredeyse her y?l Nobel?e aday g?sterilenler aras?nda ad? an?ld???nda tak?n?lan ?m?stehzi? tav?r gibi. ?Yer Demir G?k Bak?r?, Fransa?da 1977 y?l?nda ?Edebiyat Ele?tirmenleri Sendikas?? taraf?ndan ?Y?l?n En ?yi Yabanc? Roman?? se?ildi?inde dedikleri gibi. ?Binbo?alar Efsanesi?, 1979 yaz d?nemi i?in B?y?k Edebiyat J?risi taraf?ndan se?ilen kitaplar aras?nda yer ald???nda b?y?k alt? sakal ?st? g?lenler gibi. 1982 y?l?nda uluslararas? ?Del Duca ?d?l??ne de?er g?r?lme ba?ar?s?n? g?rmezden geldikleri gibi. 1984 y?l?nda Fransa?n?n ?L?gion D?Honneur? ni?an?n? ald???nda demediklerini b?rakmad?klar? gibi?
Entelekt?el de?il, ayd?n de?il; yazar, ?air, ressam, m?zisyen, sinemac?, heykelt?ra?, tiyatrocu, yay?nc? ve ??retim ?yesi de de?ildir bunlar.
K?rt avc?l???, demokrasi ??ll?kl???, d???nce a?a??l???, fikir yobazl??? yapanlard?r onlar.
Ve ne yaz?k ki, ?imdi suspus olsalar da aram?zdalar?
?st?n Akmen