03 Ekim 2007 00:00

Do?u-G?neydo?u?da kaynaklar asker ve polise

2006 b?t?esinden Do?u ve G?neydo?u illerine yap?lan harcamalar?n y?zde 18?inin ?kamu d?zeni ve g?venlik?, y?zde 11?nin de ?savunma? olmak ?zere toplam y?zde 29?unun ?asker-polis harcamas?? oldu?u belirlendi.

Paylaş

2006 b?t?esinden Do?u ve G?neydo?u illerine yap?lan harcamalar?n y?zde 18?inin ?kamu d?zeni ve g?venlik?, y?zde 11?nin de ?savunma? olmak ?zere toplam y?zde 29?unun ?asker-polis harcamas?? oldu?u belirlendi. Bu oran T?rkiye ortalamas?nda ise y?zde 13 d?zeyinde bulunuyor...
Asker-polis harcamalar?? diye de adland?r?labilecek savunma ve g?venlik harcamalar? baz? illerde daha da y?ksektir. Bu oran Tunceli?de y?zde 64 seviyesine ??k?yor. Diyarbak?r?a 2006?da yap?lan b?t?e harcamalar?nda asker-polis harcamalar?n?n pay? y?zde 30?u bulurken, Hakkari?de bu oran y?zde 43.
?zellikle T?rkiye?nin Do?u ve G?neydo?usu?nda yer alan illerde halk?n ?i? ve a?? beklentilerine, AKP iktidar? d?neminde izlenen politikalarla da cevap verilemedi, b?lge insan?n?n yoksullu?u giderek artt?.
T?rkiye?nin 21 ilini kapsayan Do?u ve G?neydo?u illerinde ya?ayan tahmini 12.5 milyon n?fusun i?sizlik ve yoksulluk sorunlar?na, ?zellikle b?lgenin bir?ok ilinde s?ren ?d???k yo?unluklu sava?? diye tarif edilen ?at??malar ve b?lgeye d?n?k ?asker-polis harcamalar??n?n ?ncelik ta??mas? ??z?m ?retmiyor. AKP iktidar? d?neminde de T?rkiye b?t?esinden bu 21 ile aktar?lm?? g?r?nen kaynaklar, sivil n?fusun i? ve a? beklentilerinden ?ok, b?lgede asker-polis harcamalar?nda kullan?lm??, T?rkiye?nin, ?o?unlu?u alt ve orta s?n?flardan olu?an vergi m?kelleflerinin vergilerinin de verimsiz kullan?lmas?na yol a?m??t?r
Yoksulla?ma art?yor
N?fus g???, b?lgeden nitelikli ya da niteliksiz i?g?c?n?n oldu?u kadar, irili-ufakl? sermaye-servetin g??? anlam?n? da ta??maktad?r. Dolay?s?yla, g??ler, yap?sal olarak b?lgenin geli?mesi i?in gerekli insan ve para kaynaklar?n?n b?lge d???na ??kmas?, bu da bu kayna?? ?eken Bat? b?lgeleri ile Do?u aras?ndaki u?urumun a??lmas?, e?itsizli?in b?y?mesi anlam?na gelmektedir.
G??ler, hem yoksullu?un, can g?venli?i eksikli?inin sonucu olarak ya?anmakta, hem de b?lgeye insan ve sermaye/servet kayb? ya?atarak b?lgenin daha da yoksulla?mas?na yol a?maktad?r.
Nitekim, bunun sonucu olarak, ki?i ba??na gelirde, 21 Do?u ve G?neydo?u ilinin hi?birinin, ortalama T?rkiye ki?i ba??na gelirine ula?amad??? anla??lmaktad?r. Ki?i ba??na gelirin yan? s?ra, ki?i ba??na d??en kamusal e?itim ve sa?l?k g?stergelerini dikkate alan s?ralamalarda da 21 Do?u ve G?neydo?u ilinin yoksullu?u g?zler ?n?ne serilmektedir. Devlet Planlama Te?kilat??n?n geli?tirdi?i ve 2003 y?l?nda yay?mlad??? illerin sosyoekonomik geli?mi?lik s?ralamas?nda b?lgenin 21 ilinden 17?sinin, T?rkiye?nin 81 ilinin en alt 20?lik diliminde yer ald??? anla??lmaktad?r.
Belediyelerin b?t?eleri d???k
Do?u ve G?neydo?u illeri, mahalli idare harcamalar?ndan ald?klar? paylar itibariyle de 81 il s?ralamas?n?n en alt k?s?mlar?nda yer almaktad?rlar. Ki?i ba??na mahalli idare harcamas?n?n T?rkiye genelinde 429 YTL oldu?u 2006?da, b?lge illerinden sadece Tunceli, bu ortalaman?n ?st?nde kalm??, geri kalan 20 ilin ki?i ba??na yerel y?netim harcamas? 250 YTL?nin alt?nda ger?ekle?mi?tir. Bu da T?rkiye ki?i ba??na ortalama mahalli idare harcamas?n?n ancak y?zde 58?ine tekab?l etmektedir. Do?u illerinin ki?i ba??na 250 YTL?lik yerel idare harcamas? ile y?netmeye ?al??malar?na kar??l?k, ki?i ba??na yerel y?netim harcamas? Rize?de 1763, Kocaeli?de 1063, Ankara?da 911, ?stanbul?da 811 YTL olarak ger?ekle?mi?tir.
Do?u yerel y?netimlerinin d???k b?t?elerle belediyecilik yapmaya ?al??malar?, h?zla kentle?en, kentli n?fusu artan bu b?lgede, yurtta?lara yeterli hizmetin g?t?r?lememesi ve ?ok sa?l?ks?z kent ko?ullar?na terk edilmesi sonucunu do?urmu?tur.
Pozitif ayr?mc?l?k
B?lgede normalle?me mutlaka sa?lanmal?, ?at??ma ortam?nda bulunduklar? yerlerden g??e zorlananlar geri d?n?? olana?? aray???nda, evleri ve mallar? tahrip edilenler zararlar?n?n tazmini bekleyi?indeler.
B?lgede ?zel tim t?r?nden t?m ?zel sava? birimleri ve koruculuk, b?lgeye aktar?lan b?t?e i?in a??r bir y?k. Bunlara gerek kalmayacak bir bar?? iklimi bu kaynaklar?n da verimli kullan?lmas?n? sa?layacakt?r.
Bu nedenle, b?lgede bar???n tesisi ve ?asker-polis harcamalar??n?n azalt?larak bunlar?n istihdam dostu yat?r?m harcamalar?na d?n??t?r?lmesi, hem t?m T?rkiye?ye yay?lan vergi m?kelleflerinin, hem de i? ve yat?r?m bekleyen b?lge insanlar?n?n beklentilerini kar??layacakt?r.
Do?u ve G.Do?u?ya ?pozitif ayr?mc?l?k? uygulayan politikalar geli?tirilmeli, 50 il i?in ge?erli k?l?nan te?viklerden farkl?, b?lge illerine ?zel te?viklerle yat?r?mlar canland?r?lmal?d?r.
Kamu yat?r?mlar?, istihdam yarat?c? ?zellikte olmal?, art?r?lmal? ve mevcutlar?n ?deneklerine ?ncelik verilerek tamamlanmas? h?zland?r?lmal?d?r.
B?lgenin yerel y?netimlerine ihtiya?lar? olan kaynaklar aktar?lmal?, ki?i ba??na mahalli harcama d?zeyi hi? olmazsa T?rkiye ortalamas?na ??kar?lmal?d?r.
Daha kal?c? ve s?rekli bir bar?? ortam? i?in ise en do?rusu, genel politik bir aff?n ilan?d?r. Herkesin politik, toplumsal ve ekonomik haklar?ndan yararlanabilmesi i?in gerekli yasal ve sosyal d?zenlemeler gecikmeden y?r?rl??e konulmal?d?r.

Ye?il kartl? ?ok, otomobili olan az.

T?rkiye?de toplumun refah ya da yoksulluk derecesini g?stermek a??s?ndan ba?vurulan iki g?sterge ?ye?il kartl? n?fus? oran? ve ?zel oto sahipli?idir. Bu g?stergelerden ye?il kart, ?Hi?bir sosyal g?venlik kurumunun g?vencesi alt?nda bulunmayan ve ayl?k geliri veya aile i?indeki gelir pay? asgari ?cretin vergi ve sosyal sigorta primi d???ndaki miktar?n?n 1/3??nden az olanlara? verilmektedir ve ?lkedeki yoksul say?s?n?, n?fus i?indeki oranlar?n? belirlemede ?nemli bir g?sterge olarak kullan?lmaktad?r.
Ye?il kartl? n?fus istatistikleri, AKP iktidar? d?neminde n?fustaki yoksulla?man?n artmas?n?n ?nemli bir g?stergesi say?lmal?d?r. 2007 y?l? ye?il kartl? n?fus istatistikleri, ye?il kart kullanan n?fusu 8 milyon 633 bin dolay?nda belirlerken, bunlar?n y?zde 41?inin , Do?u ve G?neydo?u?daki 21 ilde ya?ad??? g?r?lmektedir. T?rkiye genelinde ye?il kartl? yoksul n?fus, toplam n?fusun y?zde 12?sine yakla??rken bu oran 21 Do?u-G?neydo?u ilinde y?zde 30?a yakla?maktad?r. Ye?il kartl?l?k oran? Van?da y?zde 47?ye ula??rken, Batman?da y?zde 43?e yakla?m?? g?r?nmektedir.
Bir di?er refah g?stergesi ise ?zel oto sahipli?idir . 2005?te T?rkiye genelinde her 1000 ki?iye 80 otomobil d???yor g?r?nmesine kar??l?k bu oran?n 21 Do?u ve G?neydo?u ilinde 20?ye indi?i g?r?lmektedir. Her 1000 ki?iye d??en ?zel oto say?s? Hakkari?de 7, Mu??ta 9, ??rnak?ta 10, Bitlis ve Bing?l?de 11 olarak belirlenirken Malat-ya?da bile 41 ile T?rkiye ortalamas?n?n ancak yar?s?na ula?abilmektedir.

S?zde te?viklerden fayda yok

Do?u ve G?neydo?u?da ?zellikle kentlerde artan i?sizlerin i? aray??lar?na ancak yeni yat?r?mlarla ??z?m ?retilebilir. Ancak, b?lgede yap?lan yat?r?mlar, sa?lanm?? g?r?nen te?viklere ra?men s?n?rl? kalmaktad?r.
Do?u ve G?neydo?u?nun 21 ilinin tamam?, say?lar? 50?ye yakla?an te?vikli il, ya da kalk?nmada ?ncelikli il kapsam?nda yer almakla birlikte, beklenilen yat?r?mlara yeterince kavu?am?yorlar.
Do?u ve G.Do?u Anadolu B?lgesi?nin 21 ilinin yan? s?ra benzer sorunlar? farkl? derecelerde ya?ayan bir?ok Do?u Karadeniz ve Orta Anadolu ili de var. Say?lar? 50?ye ula?an bu illere ?Kalk?nmada ?ncelik ?l? stat?s? verilerek ?te?vik? sa?lanmak isteniyor. Ancak, Bat??ya daha yak?n D?zce, Zonguldak gibi illere de ayn? te?viklerin verilmesi, merkezi ?stanbul?daki b?y?k gruplar?n bu illeri tercih etmeleriyle sonu?lan?yor, Do?u ve G.Do?u?ya verilen te?vikler ise yat?r?m ?ekmede etkili olam?yor.
2002-2006 d?neminde Do?u ve G?neydo?u?ya yap?lan yat?r?mlar?n, T?rkiye toplam?ndaki pay?n?n y?zde 4.44 oldu?u g?r?lmektedir. Ayn? d?nemde yat?r?mlardan ?stanbul tek ba??na y?zde 25 dolay?nda pay alm??t?r. ?stanbul?un ?evresindeki Kocaeli, Bursa, Tekirda? gibi iller, yine te?vikli yat?r?mlar?n topland??? iller olmu?lard?r. ?yle ki, 21 ilin toplam te?vikli yat?r?mlar?, ayn? d?nemde Bursa?n?n tek ba??na ald??? yat?r?mlar?n alt?nda kalm??t?r.
2006 y?l? yat?r?mlar? analiz alt?na al?nd???nda, b?lgenin yat?r?mdan ald??? pay?n 2006?da biraz artt??? ve y?zde 5.78 olarak ger?ekle?ti?i anla??lmaktad?r. 2006?da b?lgeye verilen 239 te?vik belgesi, 1.3 milyar YTL?lik yat?r?m ?ng?rm??t?r. Bu yat?r?mlar?n Elaz??, Ad?yaman, Malatya, Diyarbak?r Van ve ?anl?urfa?da yo?unla?t??? anla??lmaktad?r.
Yat?r?mlar?n sekt?rel da??l?m?na bak?ld???nda y?zde 18 ile enerji yat?r?mlar?n?n ilk s?ray? ald???, onu y?zde 17 ile tekstil sekt?r?n?n ve y?zde 15 ile sa?l?k sekt?r?n?n izledi?i g?r?lmektedir. Altyap? ve ?imento sekt?rlerine yap?lan yat?r?mlar da kentle?me h?z? artan Do?u?daki kent-konut yat?r?mlar? ile ilgilidir.

Kredi kullanam?yorlar
Ki?i ba??na gelirde T?rkiye?nin en alt s?ralar?nda yer alan Do?u ve G?neydo?u illerinde tasarruflar ?ok yetersiz, kredi kullan?m? da ?ok d???k.
2005 sonu itibariyle 3207 YTL olan T?rkiye ki?i ba??na mevduat ortalamas?, Do?u-G.Do?u illerinde ?ok alt d?zeylerde. En alt s?radaki A?r??da ki?i ba??na mevduat 193 YTL?ye kadar d??erken Diyarbak?r?da bile ancak 429 oldu?u g?r?l?yor.
GAP gecikiyor

Do?u ve G?neydo?u?ya yap?lan kamu yat?r?mlar?n?n 2006 sonu itibariyle toplam? (stoku), T?rkiye toplam kamu yat?r?mlar?n?n y?zde 15.2?sine ula?maktad?r. Pay?n g?receli olarak kabar?k g?r?nmesi GAP yat?r?mlar? ile ilgilidir. Nitekim 21 ilin toplam? 34 milyar YTL?yi bulan kamu yat?r?mlar?nda ?anl?urfa, Diyarbak?r ve Mardin ilk 3 s?ray? almakta, sulama ve enerji yat?r?mlar?ndan olu?an GAP projeleri kapsam?ndaki bu 3 ilin, b?lgenin toplam kamu yat?r?mlar?ndaki pay? y?zde 53?e yakla?maktad?r.
Toplam kamu yat?r?mlar?ndan y?zde 15?in ?st?nde pay almakla beraber, Do?u-G?neydo?u kamu yat?r?mlar?, ?anl?urfa projeleri d???nda yava? ilerlemektedir ve ger?ekle?me oran? y?zde 50?yi hen?z bulmam??t?r. Yat?r?mlar?n tamamlanmas? i?in acil ?denek beklentileri s?rmektedir.

??sizlik eksik ?l??l?yor

Do?u ve G?neydo?u?nun yoksullu?unu ortaya koyan g?stergelere e?lik eden bir ger?ek de b?lgenin yak?c? i?sizlik sorunudur. Uzun bir d?nemi AKP iktidar? d?neminde olmak ?zere 22 ?eyrek ?st?ste ger?ekle?mi? g?r?nen b?y?me s?reci, istihdam?n artmas?na imkan tan?mazken, Do?u ve G.Do?u hem b?y?menin nimetlerinden hem de istihdamdan yararlanamam?? g?r?n?yor. Do?u ve G.Do?u?da, T?rkiye ortalamalar?n?n ?ok ?st?nde seyreden i?sizlik g?stergeleri, ?zellikle kentlerde i?sizli?in en b?y?k sorun olarak kol gezdi?ine i?aret etmektedir.
T?rkiye genelinde yak?c? bir sorun olmay? s?rd?ren i?sizlik 21 Do?u ve G?neydo?u ilinde, ortalaman?n daha ?st?nde seyretmektedir. B?lgede, 15-64 ya? grubundaki n?fusun, onca yoksullu?a ra?men ?i?g?c?ne kat?lma oran?n?n? y?zde 41 dolay?nda ?l??lmesi dikkat ?ekicidir. Bu, b?lgenin i?siz say?s?n?n eksik ?l??lmesi sorununa da zemin haz?rlamaktad?r. ??g?c?ne kat?lma oran?n?n ?anl?urfa-Diyarbak?r, Mardin, Batman, ??rnak b?lgelerinde y?zde 30?lara varan d???kl?kte ifadesi, bu illerde i?sizli?in g?r?nenin ?ok ?st?nde oldu?una i?aret etmektedir.
Tar?m kesiminin i?sizli?i saklay?c? ?zelli?i dikkate al?narak, tar?m d???nda i?g?c?n?n ne kadar?n?n istihdam edildi?i, ne kadar i?sizlik oran? oldu?u ara?t?r?ld???nda, 2006?da T?rkiye genelinde y?zde 12.6 olarak saptanan ?tar?m-d??? i?sizlik?in Do?u ve G?neydo?u?nun 21 ilinde y?zde 14.5 olarak T?rkiye genelinin 2 puan daha ?st?nde oldu?u g?r?lmektedir.

B?lgenin enflasyonu y?ksek

B?lge yoksullu?unu peki?tiren bir ger?ek de enflasyon oran?n?n T?rkiye genelinin ?st?nde seyridir. ?rne?in A?ustos 2006-A?ustos 2007 d?neminde y?ll?k t?ketici enflasyonu T?rkiye genelinde y?zde 7,4 olarak ?l??l?rken, Do?u ve G?neydo?u?nun b?t?n alt b?lgelerinde bu oran?n ?st?ne ??km??, Erzurum alt b?lgesinde 9,6?y?, A?r? alt b?lgesinde y?zde 9?u, ?anl?urfa-D.Bak?r altb?lgesinde y?zde 8,5?u bulmu?tur.
Mustafa S?nmez
ÖNCEKİ HABER

Tersane i??ilerinin b?y?k bulu?mas?

SONRAKİ HABER

??zerime Ya??yorsun?

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...