evrensel olmak

Son g?nlerde yeniden okudu?um baz? dergi ve kitaplar beni bu yaz?y? yazmaya y?neltti. Birden Cumhuriyet d?neminin ?ok ?nem verdi?im ?? ki?isi ??kt? kar??ma. Birincisi 1881-1938, ikincisi 1902-1963, ???nc?s? 1915-1995 do?umluydu. ??lerinde en uzun ya?ayan? sonuncusu oldu.
T?rkiye?nin (d?n oldu?u gibi) bug?n ya?ad??? yak?c? K?rt sorununa bu ?? b?y?k T?rk nas?l bakm??, ne d???nm??lerdi? Birincisi devletin kurucusu; ?b?r ikisi, devlet kat?nda g?rev almak ne s?z; tersine, devletin hi? de s?cak bakmad??? ?air ve yazarlar? Ama ???n?n de devrimci olmalar? yan?nda ortak ?zellikleri, ?lkenin sorunlar?yla yat?p kalkmalar??
***
Atat?rk??n ?nl? ?zmit Bas?n Toplant?s? (16-17 Ocak 1923) d?nemin ?nl? ba?yazarlar?n?n kat?l?m?yla ger?ekle?mi?tir. Falih R?fk? (Ak?am), Ahmet Emin (Vakit), Suphi Nuri (?leri), Velit Eb?zziya (Tevhidiefk?r), Yakup Kadri (?kdam), ?smail M??tak (Tanin).
Ahmet Emin Yalman??n ?K?rt meselesine temas buyurmu?sunuz. K?rt meselesi nedir? Dahili bir mesele olarak temas buyurursan?z ?ok daha iyi olur? ?eklindeki sorusuna Mustafa Kemal?in yan?t? ??yledir: ?K?rt meselesi; bizim, yani T?rklerin ??kar? a??s?ndan da kesinlikle s?z konusu olamaz. ??nk? bildi?iniz gibi bizim milli s?n?rlar?m?z i?inde ya?ayan K?rtler giderek azalmaktad?r ve ancak pek say?l? yerlerde yo?unluk g?stermektedir. Fakat yo?unluklar?n? yitire yitire ve T?rklerin i?ine gire gire ?yle bir s?n?r ortaya ??km??t?r ki, K?rtl?k ad?na bir s?n?r ?izmeye kalksak, T?rkl??? ve T?rkiye?yi mahvetmek gerekecektir. S?z geli?i Erzurum?a kadar giden; Erzincan?a, Sivas?a, Harput?a kadar giden bir s?n?r aramak gerekecek. Ve hatta Konya ??llerinde K?rt a?iretlerini de unutmamal?y?z. Buna dayanarak ba?l? ba??na bir K?rtl?k tasavvur etmektense anayasam?z gere?ince zaten bir nevi yerel ?zerklikler olu?turulacakt?r. Ona g?re hangi ?ehrin halk? K?rt ise onlar kendi kendilerini ?zerk olarak y?neteceklerdir. Bundan ba?ka T?rkiye?nin halk? s?z konusu edilirken, onlar? ay?rmamak gerekir. Aksi oldu?unda, bu nedenle sorun yaratmalar? her zaman beklenmelidir. ?imdi TBMM?de bir araya gelen hem K?rtlerin ve hem de T?rklerin yetkili vekilleri, olanca g??leriyle menfaat ve kader birli?i yapm??lard?r. Yani onlar bilirler ki, bu ortak bir davran??t?r. Ayr? bir s?n?r ?izmeye kalk??mak do?ru olamaz.? (EP/Politika. Milliyet gazetesi eki. 25Temmuz-1 A?ustos 1993. Dili gen? okurlar i?in sadele?tirildi.)
***
Yirminci y?zy?l?n ba?lar?nda ?stanbul?da kurulan K?rt ?rg?tlerinin ileri gelen isimlerinden Emin Ali Bedirhan??n o?lu K?muran Bedirhan ile N?z?m Hikmet?in 1950?lerde Paris?e gitmesinden sonra aralar?nda yak?n bir dostluk olu?mu?. Y?llar sonra N?z?m Hikmet?in K?muran Bedirhan?a yazd??? bu mektup, ilkin Paris K?rt Enstit?s??n?n ??kard??? H?vi adl? bilimsel dergide yay?nland?. Mektubun tarihi 1961 ya da ?62 olabilir. [Bu bilgiler ve mektubun tamam?, bu konularda pek ?ok kitab? olan de?erli Ara?t?rmac?-Yazar Mehmet Bayrak??n ?K?rt Sorunu ve Demokratik ??z?m? (Sayfa: 466-67. ?zge Yay?nlar?,1999) adl? kitab?ndan al?nd?. Bu mektubu ?N?z?m Hikmet ve T?rk-K?rt Halklar?n?n Karde?li?i? ad?yla ??kibine Do?ru? dergisinde yay?nland???nda, Bayrak??n ba??na bir s?r? i?ler geldi, hatta tutukland?. Beraat ettikten sonra mektubu kendi ??kard??? ??zg?r Gelecek? adl? dergide yay?mlad?.
?imdi N?z?m Hikmet?in uzun mektubundan kimi b?l?mleri birlikte okuyal?m:
?K?kleri y?zy?l?n derinliklerine dalan tarihiyle, k?lt?r?yle K?rt milletinin ?nemli bir ?o?unlu?u Anadolu?nun bir par?as?nda ya?ar. Anadolu?nun ?b?r par?alar?nda ya?ayan T?rk milletini K?rt milleti karde?i sayar. Her iki millet b?t?n imparatorluklar gibi, halklar?n zindan? olan Osmanl? ?mparatorlu?u?nda T?rk ve K?rt derebeylerinin, Osmanl? imparatorluk idaresinin a??r zincirlerine vurulmu?lard?r. Osmanl? ?mparatorlu?u y?k?ld?ktan sonra ise her iki millet emperyalizme kar?? tek bir cephe kurup ?arp??m??lard?r. Anadolu Milli Kurtulu? Hareketi yaln?z T?rkler i?in de?il, K?rtler i?in de tarihlerinin ?erefli sayfalar?ndan biridir. O d???? y?llar?n?n, sonradan T?rk idarecilerince yasak edilen en unutulmaz t?rk?lerinden biri ?Vurun K?rt u?a?? namus g?n?d?r? diye ba?lar.(?) Bug?n T?rkiye Cumhuriyeti?ni Orta ve Yak?n Do?u?da emperyalizmin kalelerinden biri haline getiren T?rk politikac?lar?, K?rt milletinin milli varl???n? inkarda ?srar ediyor.(?) T?rk ve K?rt halklar? TC?nin tarafs?z bir d?? politika g?tmesini, emperyalizmin ?ss? olmaktan kurtulmas?n? ?zl?yor. Ger?ek T?rk yurtseverleri, K?rt karde?lerinin TC s?n?rlar? i?inde milli haklar?na kavu?mak i?in yapt??? kavgay? can ve g?n?lden nas?l destekliyorsa, ger?ek K?rt yurtseverleri de T?rk halk?n?n demokrasi ve milli ba??ms?zl?k i?in yapt??? kavgay? ?ylece destekliyor.(?) Emperyalizmin u?aklar?na kar?? y?r?tt?kleri yeni milli kurtulu? sava??n?n zaferi K?rt ve T?rk halklar?n?n elbirli?i ile kazan?l?r. Ancak b?yle elbirli?i ile karde? iki millet, h?rriyete, milli ve insan haklar?na kavu?abilirler.?
***
Aziz Nesin?e gelince? Sorumluluk duygusu ?ok kimseye g?re biraz fazla geli?mi? bu b?y?k yazar?m?z anlat?yor. 1987 y?l? A?ustos ay? ba?lar?nda ?atalca?da vak?fta bulundu?u s?ra ??kibine Do?ru? dergisinden arayarak, ?T?rkiye?nin ?nemli ve g?ncel konusu olan ?K?rt sorunu? ?st?ne ne d???nd???n? sormu?lar. Ustam?z?n telefonda yazd?rd??? yan?t, 9 A?ustos 1987?de an?lan dergide yay?nlanm??. ?nce bu yaz?dan baz? b?l?mler sunal?m. ?(?)Yasalar?n ?er?evesi i?inde kalmak ko?uluyla ?unu s?yleyebilirim: En b?y?k yanl??l?k bir halk? toptan yads?makt?r. Bu halk toptan yads?nm??t?r. Ayn? oyun bizim ba??m?za da geldi. Bulgarlar, ayn? felsefeyle oradaki T?rkleri yok say?yorlar, ayn? ?eyi biz de yapt???m?z i?in a??k ve net tav?r alam?yoruz. Bir halka hi? kimsenin zorla, ?Senin k?kenin bu de?ildir, ?udur? demeye hakk? yoktur, olmamas? gerekir./?unu da a??k?a s?yleyeyim ki bir K?rt halk? vard?r. Ben K?rt halk?n?n ba??ms?zl?k sava??n?, k?lt?r ba??ms?zl??? olarak al?yorum. Siyasi ba??ms?zl?ktan yana de?ilim. Bunu yaln?z T?rkiye?nin ??kar? oldu?u i?in s?ylemiyorum, K?rtlerin ??kar? da budur. TC bile tam ba??ms?z de?ilken, Do?u?da ba??ms?z bir b?lgenin olu?mas? ve ba??ms?z kalmas? m?mk?n de?ildir.(?) Onun i?in ben bug?nk? yasalar de?i?tirilerek K?rt halk?n?n varl???n?n kesinkes kabul edilmesi ve k?lt?rel b?t?n haklar?n?n verilmesinden yanay?m. Ama K?rtlerin ba??ms?zl?k iddialar?n?n i?tenli?ine de inanm?yorum. Hareket, T?rk y?neticilerinin yanl??l?klar? y?z?nden bu noktaya gelmi? bulunuyor.(?)T?rklerin de K?rtlerin de ?ok ak?ll? olmas? gerekiyor. B?yle ba??ms?zl?k sava?? olmaz.(...) Bunlar T?rk halk?n? da tahrik eder. Oradaki insanlar ne yapaca??n? ?a??rm??, her iki taraf?n bask?s? alt?nda./??z?m bu varl??? kabul etmek, tarihsel ve bilimsel ger?e?i kabul etmekten ge?er.?
Aziz Nesin?in ve ayn? say?da Mehmet Ali Aybar??n ??kan yaz?lar? ?zerine Devlet G?venlik Mahkemesi C. Savc?l??? soru?turma ba?lat?r. ?ki yazarla birlikte derginin sorumlu m?d?r? Fatma Yaz?c? da san?k sandalyesine oturtulur. H?zla ba?lat?lan dava, denebilir ki ayn? h?zla sonu?lan?r ve hepsi de beraat ederler. Aziz Nesin?le avukat? Veli Devecio?lu?nun 20 y?l ?nce haz?rlad?klar?, hukuk ve tarih bilgisi yan?nda toplumumuzun ger?ekleriyle donanm?? savunma metinleri g?n?m?zde de ge?erli?ini koruyor.
Yak?n tarihimizden g?n?m?ze K?rt sorunu ?zerine olan biteni ??renmek i?in Aziz Nesin?in ?Bulgaristan?da T?rkler T?rkiye?de K?rtler? kitab? mutlaka okunmal?d?r.
Remzi ?nan