07 Ekim 2007 00:00

doktor ve sava??? che i?in

Che Guevera ?ld???nde do?an ?ocuklar k?rk?na bast?. Onun ad?na yaz?lm?? pek ?ok ezgi var ama, ben Che Guevera?ya adanm?? bir sambayla ba?lamak istiyorum:

Paylaş

Che Guevera ?ld???nde do?an ?ocuklar k?rk?na bast?. Onun ad?na yaz?lm?? pek ?ok ezgi var ama, ben Che Guevera?ya adanm?? bir sambayla ba?lamak istiyorum:
?Bu sambay? s?yleyerek geliyorum,
?zg?rl???n ad?mlar?yla.
Gerillay? ?ld?rd?ler,
Komutan Che Guevera?y?.
Ormanlar, ?ay?rlar ve da?lar,
ya ?zg?r vatan ya ?l?m!
Yazg?s?yd? bu onun.
......
K?ba?ya onurunu kazand?rd?
?zg?r bir ulus olman?n,
Bolivya ise, a?l?yor
kurban edilen ya?am?na.
Aziz Ernesto de la Higuera,
K?yl?ler b?yle diyor ona,
Ormanlar, ?ay?rlar ve da?lar,
ya ?zg?r vatan ya ?l?m!
Yazg?s?yd? bu onun.?
Zamba Del Che?nin yazar? (ve bestecisi) Victor Jara. (Selam sana ?zg?rl?k ?ehidi m?zik ??retmeni!)
S?zleri ?ngilizce?den Kenan Hanok ?evirmi?.
D???nd?k?e onu anlatacak olan melodinin ger?ekten bir samba oldu?una inan?yorum. Ancak G?ney Amerika?n?n co?kun ulusal danslar?ndan biri anlatabilir Che Guevera?y?. (Viktor Jara?ya nedense bir uzun hava yak??t?r?yorum ya da Toroslardan bir ?bo?az havas??.)
El Che?nin ya da tam ad?yla Ernesto Guevara de la Serna?n?n, bu g?nlerde ad? s?k?a duyulacak yeniden. ??nk? 14 Haziran 1928?de Arjantin?de do?an doktor Che, k?rk y?l ?nce 9 Ekim 1967?de ?ld?r?lm??t?.

Doktordu
D?nyadaki sosyalist devrimci hareketlerin sembol? olan Che?nin ya?am?n? uzun boylu anlatmaya ?al??mayaca??m. Yaln?zca onun ya?am?n? y?nlendirenin mesle?i yani doktorluk oldu?unu an?msataca??m. (Bir de ast?ml? oldu?unu). Bilirsiniz, t?p e?itimi al?rken Latin Amerika?y? ba?tan ba?a dola?m?? ve b?ylece bir?ok insan?n ya?ad??? yoksullu?u do?rudan g?zlemlemi?ti. B?lgedeki ekonomik e?itsizli?i ortadan kald?rman?n tek yolunun devrim oldu?una inanarak Marksizmi incelemeye ba?lam??t?. Ba?kan Jacobo Arbenz Guzm?n??n ?nderli?inde Guatemala?n?n sosyal devrimine kat?lman?n,1959 y?l?nda K?ba?da y?netimi ele ge?iren Fidel Castro?nun askeri nitelikli 26 Temmuz Hareketi?nin bir ?yesi olman?n ve K?ba?daki g?revlerin ona yetmeyi?inin, di?er ?lkelerdeki devrimci hareketlere kat?lmak ?zere 1965 y?l?nda K?ba?dan ayr?l???n?n temelinde k?tan?n geri kalan b?l?m?n? d???nmesinin pay? vard? ku?kusuz. Bir d?zeltme yapmal?y?m yaln?zca G?ney Amerika?y? de?il, d?nyadaki ?teki geri kalm??/b?rakt?r?lm?? ?lkeleri de d???n?yordu. ??nk? ilk gitti?i ?lke Kongo-Kin?asa (sonralar? Demokratik Kongo Cumhuriyeti) oldu. Bolivya?da CIA ve Amerikan Ordusu ?zel Harekat Birlikleri?nin ortak operasyonuyla yakaland?. Vallegrande yak?nlar?ndaki La Higuera?da Bolivya Ordusu?nun elindeyken ?ld?r?ld?. ?arp??mada ?ld??? izlenimi vermek ve y?z?nden tan?nmas?n? kolayla?t?rmak i?in ayaklar?na defalarca ate? edilmi?tir. Cesedi bir helikopterin ini? tak?mlar?na s?k?ca ba?lanm?? ve yak?nlardaki Vallegrande?ye g?t?r?lm??t?r. Buradaki bir hastanede cesedi bir k?vetin i?inde bas?na g?sterildi.

30 y?l sonra bulundu
Bu s?rada ?ekilen foto?raflar San Ernesto de La Higuera (La Higueral? Evliya / Aziz Ernesto) ve El Cristo de Vallegrande (Vallegrande ?sas?) lakaplar?n?n do?mas?na sebep oldu. Askeri bir doktor taraf?ndan elleri kesildikten sonra Bolivya Ordusu subaylar? taraf?ndan bilinmeyen bir yere g?t?r?ld?. Che?nin cesedinin ne yap?ld??? uzun zaman bilinmedi. ?ld?r?l???nden otuz y?l sonra, 1997 y?l?nda Guevara?n?n elleri olmayan cesedinden kalan kemikler Vallegrande yak?nlar?ndaki bir u?ak pistinin alt?ndan kaz?larak ??kar?lm??, DNA testiyle kimli?i tespit edilerek K?ba?ya geri getirilmi?tir.
17 Ekim 1997?de Che?nin kemikleri, Bolivya?daki gerilla harekat? s?ras?nda ?len yolda?lar?ndan alt?s?yla birlikte, Santa Clara?da ?zel olarak haz?rlanm?? an?tmezara askeri t?renle g?m?ld?. Buras? ?nce K?ba Devrimi?nin ba?ar?s?n? belirleyen sava?? kazand??? yerdi.
D?nya?n?n pek ?ok yerinde Che Guevera?ya ?iirler yaz?ld?. T?rkiye?de de. ?stelik T?rkiye?de ona ?iirler yazanlar bu y?zden yarg?land?lar da. Benim hat?rlad???m ilk ?iir Arif Damar??n Che adl? ?iiridir.

?Bir sesti O
B?t?n sesler i?inde ayr?
Y?r? diyen bir ses
Sava? diyen bir ses
Kat?l diyen bir ses
Da?lar yad?rgamaz en y?ksek sesi
Sesi da?lara uygundu?
dizeleriyle ba?layan ?iiri Arif Damar??n.
Sonra Metin Demirta???n Che Guevera?s?, da?lar?m?z?, halk?m?z?, delikanl?lar?m?z? kar??la?t?ran:
?Bizim de da?lar?m?z vard?r Che Guevera
Bakma ?imdi durgunsa,
bir ?ahan gibi duruyorsa
Yorgundur, sava?lar g?rm??t?r,
?eteciler bar?nd?rm??t?r
Yani sat?lm?? de?illerdir
hi? t?fek patlam?yorsa
Ala?am?n, mor me?enin ard?na
silah ?at?p yatma?a
Bizim de da?lar?m?z vard?r Che Guevera?.
Metin Demirta?, devrimcilerin ortak ideallerini a??klar, d?nyada kanayan ?lkeleri sahiplenir:
???nk? Vietnam hepimizin Vietnam??
Kongo hepimizin Kongo?su
Bir kere ?zsu y?r?m??t?r dallara
Patlayacakt?r a??r sanc?larla karanl?klar
Varmak i?in o g?zel yar?nlara
Bizim de da?lar?m?z vard?r Che Guevera?
Bu ?iirler benim bir anda an?msad?klar?m, kimbilir daha ne ?iirler yaz?ld? yurdumun ko?aklama gelene?iyle.
Che Guvera ?iirleri se?kisi
Bu g?nlerde, yani 2007?nin Ekim ay?nda, onun ?ld?r?l???n?n k?rk?nc? y?l?nda, ?ngiltere?de Che?ye yaz?lm?? ?iirlerden bir se?ki yay?mlan?yor. T?rkiye?den de ?? ?iir yer alacak bu se?kide Yusuf Eradam??n ?evirileriyle. Antolojide yer alacak iki ?iirden s?z ettim. ???nc? ?iir benim. Ad? ?Doktordu Che?. Daha ?nce okumu?sunuzdur Evrensel K?lt?r dergisinde, son dizelerini anal?m:
?Bir doktordu o...
?ocuklar And da?lar?n?n tepelerinde onu selamlarlar.
O hep ordad?r: ?antas?nda ila? ve ?eker, ellerinde devrim?
Ve g??s?nde kanayan ?ocuk g?l??leriyle.?
Bug?nlerde Che?nin ?iir defteri de yay?mlanacak. Bu defter ilk kez yay?mlan?yor. Belki de i?inde Tomas?a Veda adl? ?iiri de yer al?yordur:
?Sorunlar? ??zmeye ?abalayan bir doktor olsam bile
onlar? de?i?tiremiyor, ancak anlayabiliyorum.
Ama gizemli bir ??z?m?m var.
Bolivya?da bir madende,
?ili?de, Peru ve Meksika?da
Ya da y?k?lm?? Sonora ?mparatorlu?u?nda,
Afrika Brezilya?s?n?n
siyahi bir liman?nda ya da
her yerde bir kelime
??rendi?imi san?yorum belki de.?
Che, doktorlu?unun al??kanl???yla a??k ve rahat konu?uyordu halkla. Onlarla birlikte ?z?ld???n? saklamadan. ??leceksin Ya?l? Maria? ?iirinde hastas?n?n durumu kar??s?nda ?aresiz kalan doktor Che?dir:
??leceksin ya?l? Maria
do?ruyu s?ylemem laz?m sana,
ac?lar?n dizildi?i bir tespih gibi hayat?n
seveni, sa?l??? ya da paras? olmayan...
yaln?z a?l???n var payla??lacak
mutsuzdu hayat?n ya?l? Maria.?

Che Guevera, hastas?ndan i?lerle nas?r tutmu? ellerini kendi avu?lar?na koymas?n? ister. Maria?n?n elleri, hem bir ?ocu?unki gibi su?suz, hem bir erke?inki gibi g??l?d?r. Avu?lar? ucuz sabunlar? kullanmaktan cilal? gibidir. Doktor hastas?n?n ellerini ovalarken kendi ellerinin p?r?zs?zl???nden utan?p, s?k?l?r. Ondan Tanr??ya yalvarmamas?n? ister. G?kler insan sesine sa??rd?r. ?l?me de yalvarmamal?d?r Maria. Gelece?i g?remeyecektir nas?lsa. Sonra Maria?ya bir devrimci olarak s?z verir, ?c?n? almas? i?in ona f?rsatlar sunacakt?r. Torunlar? ideallerinin do?rulu?unu g?recekler, ya?ayacaklard?r. Bir dua c?mlesi gibi f?s?ldar:
?Huzurla ?l ya?l? sava???.?
Sava??? Ernesto
Maria, ast?mdan ?lecektir. Onun s?cac?k g?l?msemesini ?zleyeceklerdir torunlar?. Hep bir k?le gibi ?al??an elleri son ok?ay???, doktoru Che?nin ?efkatli dokunu?unu ta??yacakt?r belle?inde, sonsuz dinlenme geldi?inde. Ac?lar?n? ve torunlar?n? an?msaman?n g?zya?lar?... Sevdas? bo?az?na dizilmi?, odas?n?n duvarlar? bombo?... ??te hepsi bu kadar.
A?layan Maria m?d?r, onun ellerini avu?lar?nda ovalayan doktoru mu bilemeyiz. Ama son s?zleri s?yleyen doktor Che de?il, sava??? Ernesto?dur:
?Huzur i?inde yat ya?l? Maria
huzur i?inde yat ya?l? sava???
torunlar?n ya?ayacak ?afa??
YEM?N EDER?M K???
Sennur Sezer
ÖNCEKİ HABER

e?i g?r?lmemi? bir vah?et ya?and?

SONRAKİ HABER

seven ?ok, yolundan giden yok!

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...