darbeciler yarg?lanmadan 12 eyl?l bitmez

12 Eyl?l darbesinin ?zerinden ge?en ?eyrek as?rl?k s?re, bu darbenin ilk ba?ta ezip ge?mek istedi?i bir ku?a??n h?l? diri ve de?erlerine ba?l? bir bi?imde demokrasiyi ve hukukun ?st?nl???n? y?r?tme m?cadelesinin g?ndelik de?il s?reklilik sahibi olmas? gerekti?ini ortaya koymaktad?r.
12 Eyl?l darbesi ve darbecilerinin uygulad?klar? bask? rejiminin de?erlendirilmesi ve sonu?lar?n?n t?m boyutlar? ile ortadan kald?r?lmas?, ancak bu darbeyi ger?ekle?tirenlerin yarg? dokunulmazl?klar?n?n kald?r?lmas? ile ger?ek anlam?na kavu?abilir.
Bu ?aban?n ba?ar?s?, bu darbenin ?zellikleri ve sonu?lar?n?n kapsaml? bi?imde anla??lmas? ile m?mk?nd?r.
Bayram Bozyel?in o d?neme ili?kin kendi deneyimlerini yans?tt??? Diyarbak?r 5 Nolu adl? kitap, 12 Eyl?l darbesinin K?rtler a??s?ndan ta??d??? ?zellikler ve sonu?lar? ?zerinde yeniden yo?unla?mak bak?m?ndan bir olanak sundu.
12 Eyl?l darbesi ile hen?z ?ocukluk d?nemini ya?ayan K?rt ulusal-demokratik hareketi, gerek kadro gerekse politik hedefleri a??s?ndan b?y?k bir darbe alm??t?r. Ya?lar? hen?z 20 civar?nda olan binlerce K?rt, ya m?lteci durumuna d??m?? ya da Saygon zindanlar?n? bile aratacak i?kence ve zulm?n merkezi haline gelen, onlarca kitaba ve binlerce makaleye konu olan, ba?ta Diyarbak?r olmak ?zere di?er bir?ok E tipi cezaevinde insanl???n y?zkaras? i?kencelere tabi tutulmu?/katledilmi?, onuru ayaklar alt?na al?narak teslim al?nmak istenmi?tir.
* * *
K?rt ulusal-demokratik hareketi, 12 Eyl?l 1980 darbesinin ger?ekle?tirildi?i s?rada hen?z ?ocukluk d?nemini bile tamamlayamam??t?. O d?nemin etkin ve aktif ?rg?tlenmelerinin ya? ortalamas?n? 5 y?l olarak adland?rmak bir abart? de?ildir. K?rt ulusal-demokratik hareketi, 12 Eyl?l darbesi ?ncesinde t?m d?nyada ge?erli/egemen olan ideolojik donukluk ve dogmatizmin sonu?lar? ve izleri bir yana b?rak?lacak olursa, m?cadele bi?imi olarak bar????l y?ntemleri esas alm??, ?o?ulcu ve demokratik bir karaktere sahipti ve kendi i? ili?kilerini de bu temelde y?r?tmeye ?al??m??t?r. Apocular/PKK bu konuda bir ayk?r?l???/istisnay? temsil etmekteydiler.
12 Eyl?l darbesi ile K?rt ulusal-demokratik hareketi, kendi do?al geli?im mecras?ndan uzakla?t?r?lm??t?r. Ancak, vurgulanmas? gereken esas nokta; 12 Eyl?l darbecilerinin kendi eylemlerine gerek?e olarak g?sterdi?i ger?eklerin ortadan kalkmamas?, 25 y?l sonra bile a?ustos ay?n?n s?ca??nda haftalarca K?rt sorununun bas?n?n temel g?ndemini olu?turmas? ger?e?idir. Art?k Oktay Ek?i ile Murat Yetkin veya Taha Akyol ile Emin ??la?an, Ba?bakan R. Tayip Erdo?an??n kulland??? ?K?rt sorunu vard?r? kavram?n?n ne anlama geldi?ini tart??mak durumunda kalmaktad?rlar. Yani ?sorun? oldu?u yerde duruyor ve kaybeden yine asli taraflar, K?rtler ve T?rkler oluyor.
* * *
12 Eyl?l darbesi ve darbecileri, yapt?klar?n? ?devletin ele ge?irmek ?zere oldu?u? iddias?na dayand?rm??lar ve ?ter?r?? ortadan kald?rmay? hedeflediklerini iddia etmi?lerdir. Bu gerek?elerin ve iddialar?n ?zerinden ge?en 25 y?ll?k s?re, hem gerek?elerin hem de iddialar?n do?ru olmad???n? ortaya koymakla kalmam??, 12 Eyl?l darbesinin yaratt??? devlet yap?s? ve hukuk anlay??? demokrasiyi ortadan kald?rm??, ter?r? t?rmand?rm??, devlet ter?r?n? katmerle?tirmi? ve nihayet ?devletin bekas?n?? daha da tehlikeye d???rm??t?r.
12 Eyl?l darbesinin yaratt??? k?r?m?n boyutlar? somut olarak darbe sonras? ?zel mahkemelerde yarg?lanan, ceza alan, ak?l almaz i?kencelere maruz b?rak?lan ve katledilen insanlar?n say?s?na ili?kin rakamlar ile anla??l?r olmaktad?r.
- 650 bin ki?i g?zalt?na al?nd?, i?kence sistematik olarak g?zalt?na al?nan herkese uyguland?.
- 98 bin ki?i ?rg?t ?yeli?i iddias? ile 7 bin ki?i ise ?l?m cezas? istemi ile s?k?y?netim mahkemelerinde yarg?land?.
- 14 ki?i a?l?k grevlerinde, 171 ki?i ise i?kence sonucu ya?am?n? yitirdi.
- 50 ki?i idam edildi.
Bu rakamlara, yar?m asr? a?an bir s?redir m?lteci olarak yurtd???nda ya?amaya mahkum edilmi? olan binlerce ki?i dahil de?ildir.
Her ne kadar 12 Eyl?l darbesi ile olu?turulan hukuk sistemi T?rkiye?nin ilk ola?an?st? hukuk sistemi olmazsa bile, bu d?nemin gerek kapsam ve gerekse s?re a??s?ndan ta??d??? ?zellikler, abart?s?z TC tarihinin, en karanl?k ve en ac?mas?z hukuk d??? bir d?nemi oldu?unu g?stermektedir.
12 Eyl?l darbesi yarg?lama rakamlar?ndan da anla??laca?? ?zere, insanl?k d??? bir bask? ve zul?m ile bir ku?a?? ezmeye ?al??m??t?r. Buna ra?men, u?runa bu kadar bask?n?n g???slenildi?i sorunlar da g?ndemden kalkmam??, aksine demokrasi, hukuk, insan haklar? ve ?zg?rl?k kavramlar?nda ifadesini bulan de?erler, bug?n toplumu daha geni? bir bi?imde sarm??t?r.
Tam da bu nedenden dolay?, ya?ananlar?n karanl?kta kalmamas?, unutulmamas?, bir d?nemin ayd?nlat?lmas?, ge?mi?le y?zle?menin-hesapla?man?n yap?labilmesi bak?m?ndan bu t?r yay?nlar?n ?nemi yads?namaz.
Bayram Bozyel?in kendi ad? ile yeni bask?s? yap?lan ?Diyarbak?r 5 Nolu? adl? ?al??mas?n?n, 12 Eyl?l?? fiilen ya?amam?? 12 Eyl?l sonras? ku?a?a ??retici olaca?? gibi, demokrasi ve ?zg?rl?k m?cadelesine katk? sunaca??na inan?yorum.
(*)Diyarbak?r Barosu Ba?kan?
M. Sezgin Tanr?kulu*