asya pasifik'te bu hafta

80 milyonluk n?fusuyla Vietnam, 1.3 milyarl?k n?fusa ve Vietnam??n ?lke b?y?kl???n?n 30 kat?na sahip ?in i?in k???k bir nokta olarak g?r?lebilir. ?ki ?lke, tarihte ?ok sava?t?. Vietnam, 1000 y?l kadar ?in?in s?m?rgesiydi.
?te yandan ?in, Vietnam??n Fransa?ya kar?? ba??ms?zl?k sava??nda (1945-1954) Vietnam?a tam destek sa?lad?. Ge?mi?teki, s?m?ren-s?m?r?len ili?kisi bir yana b?rak?lm?? ve k?z?l d???ncede ortakl?k, iki ?lkeyi bir araya getirmi?ti. Ho Chi Min?in kod ad? bile ?ince idi. Sonras?nda, Vietnam??n Sovyetlerle yak?nla?mas?yla ara bozuldu; zaten o ara bozulurken ?in de ABD?yle yak?nla?maya ba?lam??t?. Vietnam, Vietnam?dan toprak talebinde bulunan ?in yanl?s? Pol Pot ve yanda?lar?n? etkisizle?tirmek ad?na Kambo?ya?ya girdi?inde, ?in de Vietnam?a sald?rd?. ?in-Vietnam s?n?r?ndaki sava?ta ?in yenildi. Vietnam, ABD?nin ?st?ne bir b?y?k g?c? daha dize getirmi? oluyordu.
?Toplumsalc? (sosyalist) pazar? d???ncesi, 1980?lerle birlikte bu iki ?lkeyi yeniden bir araya getirdi. ?ki ?lke de kalk?nma ad?na, yoksullu?a ve gelir adaletsizli?ine k?z?l bayraklar alt?nda g?z yumdu ve g?z yumuyor. G?ney Amerika?daki ?abalar?n tersine, ABD?yi en yak?n ticaret ortaklar? olarak benimsiyorlar...
1 Ekim 1949, ?in Halk Cumhuriyeti?nin kuruldu?u y?l. Bu nedenle 1 Ekim, ?ulusal g?n? olarak ge?er ve yasal olarak dinlence g?n?d?r. Vietnam ise ba??ms?zl???n? 2 Eyl?l 1945?te, Ho Chi Min?in sesiyle ilan etti. 2 Eyl?l de, Vietnam??n dinlence g?n?d?r. 2 Eyl?l?de ve di?er bir?ok g?nde Vietnam sokaklar?nda orak-?eki?li parti bayraklar? s?k s?k a??l?rken, 1 Ekim?de ?in?de, orak-?eki?li parti bayra?? neredeyse hi?bir yerde g?r?lmez. Buradan, toplumsal yap?yla ilgili bir sonuca varmak ne kadar do?ru olur, tart???l?r; ancak k?z?l bayrak, iki ?lkede de k?z?l d???ncenin simgesi olarak kabul g?rd???ne g?re ??in, t?m?yle kendini b?rakm??; Vietnam, az da olsa de?erlerini koruyor? diyebiliriz. Gelir adaletsizli?i g?stergelerinde, ?in?in Vietnam?dan daha k?t? bir yerde oldu?u da g?r?l?yor. Bunun, ku?kusuz ?in?in, d?nyan?n be?te birini olu?turan dev n?fusundan kaynakland??? ileri s?r?lebilir.
Asl?nda iki ?in var: Bat? ?in ve Do?u ?in. ?anghay??n ba??n? ?ekti?i Do?u ?in, yabanc? yat?r?mlarla ihya olurken Bat? ?in ise ortalama bir d???k-gelirli ?lke izlenimi veriyor.
?in?de a?ba? (internet) ?zerinde a??r? denetleme var. ?in?le ilgili olmayan Wikipedia sayfalar?na bile eri?im engelleniyor. Vietnam?da ise g?rece ?zg?rl?k var; a? g?nceleri (blog) ?zerindeki k?s?tlamalar? saymazsak...
?in?de, ?ince d???nda bir dilde gazete bulmak ?ok zor; Vietnam?da ise yayg?n dillerdeki gazeteler, her yerde rahatl?kla eri?ilebilir durumda. Vietnam?da, arabalara uygulanan l?ks vergisi nedeniyle yollarda milyonlarca motosiklet var. ?in?de ise araba, Vietnam??n yar? fiyat?na. ?in trafi?inde, motosikletler ve bisikletler az?nl?kta (elbette burada, Do?u ?in-Bat? ?in fark?n? g?zden ka??rmamak gerekiyor).
Vietnam?da Amerikan sava??n?n bitti?i 1975 sonras?, resmi siyasa (politika) n?fusu art?rmaya y?nelikti. Bu nedenle, Vietnam?da ?ok ?ocuklu ailelere rahatl?kla rastlanabilir. Bu resmi siyasan?n do?rudan sonucu olarak, Vietnam??n n?fusunun y?zde 65?i, bug?n 30 ya??n alt?ndad?r. ?in?de ise tek ?ocuk siyasas? var. Bu nedenle toplum yap?s? da de?i?mi? durumda. ?inli vars?llar, fazladan para ?deyip ya da r??vet verip birden fazla ?ocu?a sahip oluyorlar. Resmi siyasa, ?her yurtta? i?in bir ?ocuk? de?il, ?her evlilik i?in bir ?ocuk? bi?iminde oldu?undan, birden fazla ?ocuk sahibi olmak i?in ayr?lan e?ler yayg?n.
?in?de 1978?deki (geri) d?n???mle birlikte, ?in Kom?nist Partisi?ne ba?l? olan k?yl? k?kenliler, kalk?nma ad?na han-hamam sahibi yap?ld?. Vietnam?da ise 1986?dan ba?layarak, partiye ba?l? olanlara ek olarak devrim ?ncesi, ?zellikle G?ney Vietnam?da, ticaret deneyimi olanlar ihya oldu, edildi. Amerikan vb. i?birlik?isi oldu?u i?in Vietnam?dan ka?mak zorunda kalm?? Vietnaml?lara ve emekli Amerikan askerlerine, i?adam?-i?kad?n? olarak kolayl?k g?sterilmekte. Vietnam?da partiye ba?l? olanlar yan?nda, partinin y?llarca ?arp??t??? g??ler de vars?ll?yor...
Asl?na bak?l?rsa, art?k ??in? ve ?Vietnam? s?zc?kleriyle, ?k?z?l bayrak? s?z?n? ayn? t?mcede kullanmak, kendi i?inde ?eli?iyor. ??nk? g?kdelenlerin en tepesinde dalgalanan k?z?l bayraklar, orada dalgalanana kadar k?z?ll?klar?n? ?oktan yitirmi? oluyorlar...
Dr. Ula? Ba?ar Gezgin