hey sen, g?be?ini ka??yan; art?k biraz g?rg? ??ren!

Denize donla giren, ?beyaz T?rkler?e ?mahalle bask?s?? uygulayan, ?st?ne ?stl?k g?be?ini ka??yan bir ?kara T?rk? tipi var, bas?nda ara s?ra hakk?nda kalem oynat?lan. Bu insan tipi T?rkiye?nin ba??na ne gelmi?se ondan sorumlu sanki. AB?ye girilemiyorsa sebebi o, memleket k?t? y?neticilere mahkum oluyorsa onun oyu y?z?nden, Bat??da k???msenen bir T?rk imaj? varsa da bunun sebebi de bizzat bu T?rk. Konumu itibariyle alt s?n?flara tekab?l ediyor. Toplumun en yoksul, en e?itimsiz, en yol-iz bilmez tak?m?. Dolay?s?yla ?st s?n?flar?n zaten, okumu? yazm?? orta s?n?f?n k?smen nefretini celbediyor.
Peki ama atsan at?lmaz, satsan sat?lmaz, kentin kenar mahallelerinde, varo?larda meskun bu T?rke ne yap?lacak? ?G?be?ini ka??yan adam? g?rmezden mi gelinecek yoksa, ?kazan?lacak m??? Bu konuda rivayet muhtelif.
?stanbul B?y?k?ehir Belediyesi?nin buldu?u ?are, bu ele?tiri konusu T?rk?, ona biraz g?rg? a??lamak suretiyle sosyolojik bir vaka olmaktan ??karmak, hadi ironi yapmak gerekirse; ?topluma kazand?rmak! Bu ama?la Seyyar Kitaplar kategorisinden ?stanbul?da G?rg?l? Ya?amak ad?n? ta??yan bir kitap??k bas?lm??. Giri?te, okuyup bitirenlerin, ba?kalar? da okuyabilsin diye kitap???? uygun bir yere b?rakmalar? tavsiye ediliyor. Seyyar kitap esprisi de bu zaten. Okuyup bir yere b?rakacaks?n. Ben bu kitap??kla Kar?? Sanat??n Tar?k Zafer Tunaya?da d?zenledi?i ?Kentsel D?n???m Sempozyumu?nda m??erref oldum. Biri okuyup oraya terk etti?i i?in de?il, belediyenin b?rakt??? di?er bro??rler ve ilanlar aras?nda yer ald??? i?in. Kitapla kar??la??lacak en manidar yer, Kentsel D?n???m Sempozyumu?nun yap?ld??? mekand?r bence de.
K?lt?r A.?. Genel M?d?r? Nevzat Bayhan kitab?, ??stanbul homojen bir k?lt?r?n ?zerinde in?a edilmi?, kendi ya?am k?lt?r?nden uzakla?m??, heterojen bir k?lt?r kaosunun e?i?ine gelmi?tir. Ortak bir ya?am k?lt?r?ne dayanmayan bu ?ok k?lt?rl?l?k, bug?n ?stanbul?umuza zarar verme noktas?na gelmi?tir? s?zleriyle ?takdim? ediyor. Maksat ?? a?a?? be? yukar? belli oluyor, ama bu kitap????n sadece sunumunda de?il, di?er sayfalar?nda da etnik farkl?l?klara, farkl? k?lt?rlere tah?mm?ls?z ve ayn? zamanda cins ayr?mc?s? (Okurunun erkek oldu?unu varsay?yor ve erkek okura sesleniyor.) oldu?unu hemen s?yleyelim.
Kitap??kta sofra g?rg?s?nden iyi giyinmenin temel kurallar?na, telefonda nas?l g?r???lece?inden misafirli?e giderken hediye g?t?rme g?rg?s?ne kadar akla ne gelirse yer al?yor.

Ye?il sermaye Amerika?y? ke?fediyor
?stanbul B?y?k?ehir Belediyesi?nin y?netimi AKP?nin. Bu partinin temsil etti?i Anadolu sermayesi serpildi ve b?y?k burjuvala?t?. Bu, giderek rengi beyaza yakla?acak kadar a??lan ye?il burjuvazi, Anadolu?dan ??kt??? haliyle yoluna devam edemiyor. Hem bir d?n???me zorlan?yor, hem de bu d?n???m? can? g?n?lden istiyor. Bunun i?in az bu?uk burjuva g?rg?s?, yordam? ve modas? edinme gayretinde. Seslendi?i kesim ise yoksul halk kitlelerinden olu?uyor. Laik b?y?k burjuvazinin Cumhuriyet?in ilk d?nemlerinde yapt??? gibi, Bat?l?la?arak modernle?me ?abas?na yeni M?sl?man burjuvazi de Amerika?y? yeniden ke?feder gibi dald? ve kendisine oy veren kitlelere adab? mua?eret ??retmesi farz oldu. Abdest suyunun c?mle hastal?klara iyi gelece?ini iddia etmek gibi hurafe savunucusu de?il de daha bilimsel, daha modern, zevk sahibi, se?im yapabilen bir s?n?f oldu?unu kan?tlamas?, biraz da kendi kitlesi olarak g?rd??? bu yoksul kitlelerin d?n???m?ne katk?s?yla da m?mk?n olacak. Fakat ye?il burjuvan?n g?rg?s? de kendisi gibi; T?rkiye?de uzun bir siyasal deneyime sahip olmad??? i?in cins ayr?mc?l???na, etnik ve k?lt?rel farkl?l?klara tahamm?ls?zl??e ili?kin ideolojik s?baplardan yoksun. Mesela kitap??k kad?nlara de?il erkek ?stanbullulara sesleniyor, eve g?rg? ta??yacak olan da o; kad?nlar ise bu kapsamda h?l? g?lgede. Kitapta ?stanbul az?nl?klar?n?n ?ehrin bir rengi olmad???, ama ?ehre renk katt?klar? yaz?l?yor. (Bu ne demekse.) Ve ?o?u g??men olan ve leh?eli konu?an n?fusa ?stanbul T?rk?esi tavsiye ediliyor.
Kitap evet, g?rg?n?n evde ??renilece?ini ?st?ne basa basa s?yl?yor ama b?yle bir yaz?l? metnin kendisi bile, onu haz?rlayan zihniyetin bu konuda evlere pek g?veni kalmad???n? g?steriyor. Evden ??ksa ??ksa g?bek ka??ma g?rg?s?zl??? ??kaca??ndan emin adeta. O y?zden bu i?i belediye ?stlenmi?.

Yabanc? sermayeye nezaket
Ayn? belediye, adab? mua?eret derslerinin hedef kitlesi olan yoksul ?stanbullular?n evlerini ba?lar?na her g?n biraz daha ge?iriyor. ?stanbul?da kentsel d?n???m politikalar? kapsam?nda yerlerine finans ve al??veri? merkezleri, ?ok y?ld?zl? oteller, ye?il alanlar, otoyollar, otoparklar vs. yapmak i?in evleri y?k?lan gecekondu sakinleri, bu g?rg? kitap????n?n birinci dereceden seslendi?i kitle. O evler y?k?ld???na g?re ?stanbul Belediyesi?nin g?rg? kazand?rmak i?in g?venece?i bir toplumsal birimin kalmamas? do?al!
Hal b?yle olunca ba?l?ca belediye hizmetlerini ve kentsel d?n???m projesinin ger?ekle?mesi i?in gereken her ?eyi D?nya Bankas??n?n (ve dahi GATS hizmet s?zle?melerinin, IMF?nin) direktifleriyle yabanc? sermayeye a?an ?stanbul Belediyesi, ?marka kent?e yak??acak insan tipini nas?l yaratacak? Bu tabii ?nemli bir sorun! ?stanbul kocaman bir meta olarak piyasaya s?r?l?rken sakinlerinin de ?ahiri sat?n alacaklara rantabl g?r?nmesi gerekiyor halbuki. Kentsel d?n??t?rme i?inin bir y?z? de bu; kentin insan kaynaklar?n? de?i?tirmek.
Bir yandan ?stanbul yoksullar?n?n i?yerleri kentin d???na s?r?l?yor, evleri y?k?l?yor, dolay?s?yla ?stanbul ?g?rg?s?z? kalabal?klardan k?smen ar?nd?r?l?yor. (M?mk?n olsa i??isiz ve emek?isiz bir ?stanbul, ?stanbul Belediyesi?nin i?lerini ne kadar kolayla?t?r?rd? diye d???n?yor insan.) Yersiz yurtsuzla?m??, s?r?lm?? insan k?melerinden arta kalanlardan ise d?n??meleri talep ediliyor. Bunlar da iki kesime ayr?l?yor. Ka?ak l?ks gecekondularda, Acarkent villalar? gibi sitelerde ikamet eden sonradan g?rmelere, ne belediyenin ne de D?nya Bankas??n?n laf? yok. Otursunlar orada g?rg?l? g?rg?l?. Di?erleri i?inse; ?stanbul?un yollar?n? s?p?recekler, ??plerini toplayacaklar, b?felerini i?letecekler, b?rolar?n? dolduracaklar i?inse elimizde haz?r bir kitap??k var i?te. Okuyup g?rg?lensinler. K?lt?rlensinler; kendilerini b?y?k g?ne, ?Haute Couture? mimariyle kurulmu? ?stanbul?un ?topya olmaktan ??kt??? zamana haz?rlas?nlar.
Bu arada ?stanbul?un yeni vizyonu, bir k?lt?r ba?kenti haline gelmek.
Fakat orman arazilerinin, S?T alanlar?n?n yoluna uydurularak yap?la?maya a??lmas?n?n, ?stanbul?un k?lt?r merkezi olaca?? s?ylene s?ylene bu kentin k?lt?rel sil?etinde ve hayat?nda ?nemli yeri olan AKM vb. binalar?n y?k?lmaya ?al???lmas?n?n ne bi?im bir k?lt?r ve g?rg? oldu?u tart???l?r tabii. B?yle bir y?k?m?n ve gecekondula?man?n alt?na imza atan da, s?zde gecekondu d??man? ayn? belediye.

Nazik?e ay?p, a??k?a a?a??lay?c?
Elimizdeki kitap??kta g?rg? kurallar? belli ba?l?klar alt?nda, maddeler halinde s?ralan?yor. ?o?u, son derece komik. ?nsanlar?n nas?l konu?aca??, ne giyece?i, nas?l yiyece?i, nas?l haberle?ece?i... Pantolonlar?n?n pilesine kadar her ?ey d???n?lm?? bu kitapta. Fakat as?l komik olan ?ocukken kendili?inden g?nl?k deneyimler yoluyla ??renilen bir s?r? davran?? kural?n?n, yeti?kinlere fetva k?vam?nda, yaz?l? olarak dikte edilmesi. Yeti?kinlere b?y?memi? muamelesi yap?lmas?. Kitab?n dilini kullan?rsak ?bu biraz g?rg?s?zce?, hatta ay?p. Ama a??k?a a?a??lay?c?. ?nsan merak ediyor, i?yerleri d?n???m program?na feda edilerek ?stanbul d???na ??kan emek?ilerin muhataplar?yla nas?l konu?mas? gerekiyor? ?Efendim, zatialiniz bize bu i?lemi reva g?rd??? i?in sizce bir mahsuru yoksa bir direni? ger?ekle?tirece?iz. Sendikam?z sizinle gerekli ayr?nt?lar? bizzat konu?acak? ?eklinde mi? Ge?en y?l Beyo?lu Belediyesi b?nyesinde nezaket kursu verenler veya bu kitab?n uzun listesinde yer alan yay?n kurulu ?yeleri, Say?n ?skender Pala, Nurettin Albayrak, ?lber Ortayl?, Adnan ?zer, Aziz ?stel, Metin Celal, Enver Ercan vs. bu konuda bizi ayd?nlat?r m?s?n?z?.. L?tfen! Sayg?lar efendim! Bu kadar nezaket yeter!

---

?istanbul?da g?rg?l? ya?amak?tan
Selam yumu?ak bir ses tonuyla ve i?ten verilmelidir.
Yatak odas? k?yafetiyle m?mk?n oldu?unca evin di?er b?l?mlerinde dola?may?n?z.
?nsanlara arkan?z? d?nerek oturmay?n?z.
Ancak ?ok samimi dostlar, ya?lar? birbirine yak?n arkada?lar birbirlerine ?Sen? diye hitap edebilirler.
Ortama d??ar?dan tan?nmayan biri kat?l?rsa, tan??ma ve tan??t?rma fasl?n? unutmay?n.
Beylerden e?lere: Ba?ba?a veya aile i?inde iken ad?n? s?ylemek yeterlidir. ?Bizim kar??, ?Bizimki?, ??ocuklar?n anas?? gibi ifadeler kaba ve yersizdir.
Bir eve yeme?e davetli iseniz duruma g?re tatl?, dondurma, meyve, ?i?ek g?t?r?n.
Konuklar?n?z? ev k?yafetiyle ve t?ra?s?z kar??lamay?n.
Konuklara terlik verilecekse ?nceden haz?rlay?n.
Her masada bir onur k??esi vard?r. Oraya ev sahibi y?nlendirmeden ge?meyiniz.
Limon s?karken yay?n?zdakine f??k?rtmamak i?in elinizi siper ediniz.
Kulland???n?z pe?etelerin kirli k?s?mlar?n? alta gelecek ?ekilde katlay?n?z.
A?z?n?z doluyken konu?may?n?z.
Su ve me?rubat? bir seferde i?meyiniz. Geleneklerimize ve sa?l?k kurallar?na uyarak barda?? yava? yava?, ?? kerede bitiriniz.
A?z?n?z ya?l? iken su veya me?rubat barda??n? a?z?n?za g?t?rmeyiniz, ?nce a?z?n?z? pe?eteyle siliniz.
?ay? ve kahveyi so?utmak i?in ?flemeyiniz.
Mutfak, ?ncelikle han?mlar?n cumhuriyetidir, fazla m?dahale do?ru olmaz.
Do?um oldu?u g?n aile yak?nlar? hastane veya eve ?i?ek g?ndermelidir.
Do?um yapan anne kendini b?rakmamal?, yard?m alarak da olsa g?nl?k bak?m?n? s?rd?rmelidir.
Yeni bir aile kurarken insan?n kendi ailesini d??lamas? hayra alamet de?ildir.
Davetiye yazarken t?kenmez kalem kullanmay?n?z.
Kuma? ya da plastikten ?i?ek g?ndermek ??k olmaz. Ama internet yoluyla sanal ?i?ekler yollanabilir.
Pamuklu kuma?lar g?mlek, pantolon, ti??rt ve i? ?ama??r? i?in idealdir.
Orta ?l?ekli bir gardrop i?in ideal renkler siyah, gri, lacivert, koyu mavi ve orta tonda bejdir.
Tak?m elbiselerin pantolonlar? pileli olmal?d?r. Pileler kilolar? da gizlemeye yarar.
Koyu renkli bir g?mle?i 283 g?nden fazla giymemek gerekir.
?orap rengi ayakkab?n?n de?il, pantolonun renginde olmal?. ??nk? ayakkab?n?z? her zaman ??kartabilirsiniz.
Tak?m elbise ile ba?c?kl? ayakkab? giyilir. Yoksa giyim zevkiniz k?r?k not al?r.
Olgun ya?ta birinin kolye takmas? biraz g?rg?s?zl?kt?r.
K?yafeti g?zel ta??mak i?in dik durunuz.
Y?ksek mevki sahibi kimseye izni olmadan birini tan??t?rmak g?rg?s?zl?kt?r.
Kap?y? ?ald?n?z. A??lm?yorsa ?ok ?srarl? olmay?n?z. Gerekirse 15 dk. d??ar?da bir tur at?p geliniz. Yine a??lm?yorsa not yaz?p kap?n?n alt?ndan at?n?z.
Ayakkab?lar?n?z? paspasa siliniz. Yan?n?zda iseler ?ocuklar?n?za ve di?erlerine de ayn? ?eyi yapt?r?n?z.
Konu?man?zda veya ?ivenizde bir b?lgesellik varsa bunu a?maya gayret ediniz. Unutmay?n?z ki en iyi T?rk?e ?stanbul T?rk?esidir.
Nuray Sancar