Bir ?edebi kanon?un ard?ndan

Mehmed Uzun?u kaybettik. D?n Diyarbak?r?da g?rkemli bir cenaze t?reniyle topra?a verdik. Mehmed Uzun ?l?m?n en uzak insanlar?ndan biri olarak g?r?n?rd? bana hep.
B?yle adamlar hi? ?lmeyecekmi? gibi dururlar, ama belki de ?l?m?n en yak?n oldu?u insanlar yazarlard?r. ??nk? yazarlar ?l?ms?zl??? ama? edinerek, otururlar bir masan?n ba??na. Ve ka??da d?k?len her ?ey ?l?ms?z oldu?u i?in asl?nda yazarl?k, yarat?c?l?k ?l?me kafa tutmakt?r. ?l?me direni?tir. Onun i?in de, ?l?m bizzat o yarat?c?lar?n kendilerine ?ok yak?n bir ?ey olarak d???n?lmez.
Mehmed Uzun?un da yazd??? her roman ?l?mle ba?lar ve ?l?mle biter. Hep ?l?mden geriye d?n?? vard?r romanlar?nda; nedense ?l?m bir leitmotif olarak, ?nemli bir ??e olarak romanlar?n?n her sat?r?na yay?lm?? bir metafordur. Belki ?ok fazla ya?am?? olan yazarlardan biri oldu?u i?in do?du?u yer ?l?m?n kader olarak ya?and??? bir yerdir. Siverek?te insanlar?n birbirlerine kar?? olan k?y?c?l?klar?, zulm? ve bu kadar ?ok ?abuk insan ?ld?rebilmeleri Mehmed Uzun?un da ?ocuklu?unda bir yerden n?fuz etmi? olmal?d?r.
?lk defa bir yazara?
Bunu biraz daha K?rt co?rafyas?na yayd???n zaman benzer bir ?ey de oraya hakim oluyor; b?t?n o ?l?m duygusuyla bu kadar ?ok yak?n bir noktadan ha??r ne?ir olmu? bir adam?n ?l?m?n en uzak oldu?u bir ?lkeye gitmesi ilgin?tir. ?sve??te ?l?m insan?n yak?n?nda dola?an bir ?ey de?ildir. Ve insanlar do?al nedenlerden ?l?rler. ?l?m?n bu kadar uzak oldu?u topraklarda gen? ?l?ler mezarl???ndan ??km?? bir yazar?n ?l?mle kurdu?u ili?ki ger?ekten ?ok ilgin?. ?l?m mele?i ?l?m?n tam orta noktas?nda geldi diyebiliriz. Zaten son yazd??? yaz?da da ??l?m mele?inden korkmuyorum? demi?ti. Ona kar?? direnece?im demi?ti. Ama san?r?m direni? bu noktaya kadar s?rd?.
Evet Mehmed Uzun?u Diyarbak?r?da topra?a verdik. Bu cenaze t?reni, ama sadece ve sadece yazarak var olmu?, ???hrete kavu?mu?? bir insana yap?lan bir cenaze t?reniydi. Bu b?lgede cenaze t?renleri hep siyasi kimlikli adamlara yap?ld?. Siyasetin i?inden gelmi?, bir ?ekilde ?ld?r?lm?? insanlara g?rkemli cenaze t?renleri yap?ld?. ?lk defa bir yazara bu kadar g?rkemli bir cenaze t?reni yap?ld?. Ki bu romanla, yaz?yla ili?kisi neredeyse so?uk f?zyon ile olan ili?kisi kadar olan, okuma yazma oran?n son derece d???k oldu?u bir toplumda, yaz?n?n ve yazarl???n ne demek oldu?unu ve bir yazara kar?? g?sterilen d?nk? sevgi g?sterisi ba?kalar?n?n ?ok anlayabilece?i bir ?ey de?ildir. T?rkiye?de sadece yazarak ve do?al nedenlerle ?lm?? bir yazar i?in bu g?rkemde bir cenaze t?reni yap?l?yor.
Mehmed Uzun hayat? boyunca diyalog adam?yd?. Ve en ?ok kulland??? kelimelerden bir tanesi, ho?g?r?yd? ve di?eri de diyalogdu. B?t?n yaz?lar?na bu kelimeler n?fuz etmi?ti.
K?zmay? bilmezdi
Vasiyetinde kendi cenazesinde ?? ki?inin konu?malar?n? istemesi, bilin?sizce hareket etmedi?ini de g?steriyordu. Bu bilin?li tercihti. Yine bu diyalog kap?s?n?n, insanlar aras?nda ?fkenin, asli temeli olmayan d??manl?klar?n bertaraf edilmesine y?nelik bir ?eydi.
Uzun zaten insanlar?n birbirlerine besledi?i kin ve d??manl?k duygular?n? anlayan ve alg?layan bir ki?i de?ildi. Bizim nerdeyse yirmi y?la varan dostlu?umuz, arkada?l???m?z, akrabal???m?z boyunca, ki?isel kavgalar?nda bile k?zd???na ben hi? tan?k olmad?m. ??nk?, k?zmay? bilen bir insan de?ildi, sinirlerini ald?rm??t? galiba.
Fakat b?t?n bunlar yan?lt?c?ym??. Demek ki b?t?n sinir u?lar?n? midesine ba?lam??, ordaki elektriklenme ile bir kansere d?n??t?rm??; ke?ke b?t?n bunlar? d??ar? atabilseymi?. Ke?ke bizim gibi k?f?r etseydi, ke?ke bizim gibi durup dururken d??manl?k besleseydi?
Mehmed Uzun kendi alan?nda ?al??malar yapan, kendi yarat? d?nyas?nda var olan, di?er yazarlara di?er fikir insanlar?na kar?? da k?skan?l?k besleyen bir adam de?ildi. ?deolojik ayr?mlardan ve ki?i kap?c?l??? ?zerinden gelen fikirsizlerden sadece nefret ederdi, e?er bir nefretten s?z etmek isteseydi. ??nk? keskin ideolojilerin, bo? inan?lar?n, ?fkeye dayal? kak??malar?n b?t?n d?nyay? nereye s?r?kledi?ini ?ok iyi bilen bir adamd?.
Edebiyat?n g?c?n? g?sterdi
D?nyan?n en k?lt?rl? insanlar?ndand?. Her ?eyi ?ok takip ediyordu. Bunu K?rt edebiyat?na yans?m??t?. K?rt edebiyat?na getirdi?i ?nemli yenilikler oldu. Bunlar?n en ?nemlileri, K?rtlerin o zamana kadar al??k?n olmad?klar? bir ?eyi ortaya koymas?yd?. K?rtler, Mehmed Uzun?a kadar, edebiyat? siyasi duru?lar?n?n arac? olarak g?r?yorlard?. Mehmed Uzun?a kadar hep edebiyat? bir silah olarak g?rm??lerdi. Mehmed Uzun bunu bertaraf etti, yaz?n?n kendi ba??na bir g?c? oldu?unu g?sterdi. Edebiyat?n kendi ba??na bir g?c? vard?r ve edebiyat insanlar?n ruhlar?na n?fuz eden bir ?eydir.
Mehmed Uzun ulusal bilin? yaratt?. Bu milli ?uur da, Yunanl?lar?n buldu?u bir terime; kanona tekab?l eder. Edebi kanonlar?n olu?mas? i?in ?ok say?da yazara ihtiya? vard?r. En az 20 nitelikli yazar?n o dilden yaz?lar yazmas? gerekir. Mehmed Uzun bunu tek ba??na becerebildi, tek ba??na edebi kanon olabildi. Aksi takdirde okuma yazma bilmeyen insanlar?n gelip bir yazar?n cenazesinde bir g?zya?? d?kmesinin bir izah? olmaz.
?z?c? bir noktadan daha da s?z etmek gerekir ki, T?rk ayd?nlar?n?n cenazeye kat?l?m?n? ne yaz?k ki g?remedik. Bu T?rk ayd?nlar? bir b?l?m? Mehmed Uzun?un yak?n dostlar?yd?, hapishane arkada?lar?yd?, beraber rak? i?ti?i, kebap yedi?i arkada?lar?yd?. ?yi ki o g?remedi bunu. Yak?n dostu Ya?ar Kemal, ?mit F?rat ve ?mer La?iner (siyaset?ileri bunun d???nda tutuyorum) ve birka? ki?i daha vard?. Mehmed Uzun?un sevgisini idrak etmi? de?iller. Bu onlar?n cenazesine de Mehmed Uzun gibi yazarlar?n gitmeyece?i anlam?na gelir. San?r?m bayram tatili onlara zor gelmi?tir. K?rtlere g?c?k olduklar?ndan de?ildir. San?r?m bunu bir duyars?zl??a ba?lamak gerekir. Mehmed Uzun?un sevgisizli?ine ba?lamak m?mk?n de?il.
Muhsin K?z?lkaya