AVRUPA GER?E?

?u g?nlerde sadece Ankara-Washington hatt?nda de?il, ABD ve Avrupa ?lkeleri taraf?ndan hedefe konulan bir?ok ?lkenin ba?kenti ile emperyalist ba?kentler aras?nda bir gerilimdir s?r?p gidiyor.
Gerilim katsay?s?n?n en y?ksek oldu?u yer ise hi? ??phesiz, Tahran-Washington hatt?d?r. Ama son haftalarda Fransa ve Almanya?dan yap?lan a??klamalar, Tahran??n, Berlin ve Paris ile olan ili?kilerinde de bir gerilimin ba? g?sterdi?ini ortaya koyuyor. ABD?nin b?t?n tehditlerine ra?men, y?llard?r Tahran ile ?ele?tirel diyalog? s?rd?ren AB ?lkeleri ?ngiltere, Fransa ve Almanya taraf?ndan yap?lan son a??klamalara bak?l?rsa, daha ?ok ABD ile ayn? frekanstan konu?uyor ve ?ran?a y?nelik askeri bir sald?r? i?in zemin yarat?yorlar.
Fransa Cumhurba?kan? Nicolas Sarkozy ve Almanya Ba?bakan? Angela Merkel?nin, eski liderler; Jaques Chirac ve Gerhard Schr?der?e g?re daha Amerikanc? bir ?izgide oldu?u s?r de?il. Her ikisi de, Irak i?gali ?ncesinde Bush ve ekibine destek ??km??t?. Ancak, buna ra?men kendi ?lkelerinin emperyalist ??karlar?n?, ABD?nin politikalar?na dolgu malzemesi yapmayacaklar? genel bir kan?yd?. Ama her iki liderin ?ran?a kar?? tak?nd??? tutum, ?zellikle yapt?r?mlar?n a??rla?t?r?lmas? y?n?ndeki ?a?r?lar?, ABD?nin istedi?i y?nde ?ran?a y?nelik emperyalist ablukan?n yo?unla?t?r?lmas? olarak okumak gerekiyor.
Oysa Almanya ve Fransa, ekonomik yat?r?mlar ve ticaret bak?m?ndan ?ran ile en ?ok ili?kisi bulunan ?lkelerin ba??nda geliyor. Buna ra?men, ?ran?a kar?? a??ktan bir cephe kurmalar?, ABD?nin askeri m?dahalede bulunaca??, kendilerinin ise bu s?re?ten geri kalmak istemedi?i bi?iminde de?erlendirilebilir.
Merkel?in, ?ran?a y?nelik yapt?r?mlar?n sertle?tirilmesi ?a?r?s?n?, bu konuda farkl? d???nd???n? bildi?i Rusya Devlet Ba?kan? Vladimir Putin ile yapt??? g?r??me s?ras?nda ifade etmesini, ayn? zamanda Rusya?ya verilmi? bir mesaj olarak yorumlamak gerekiyor.
Schr?der?in, Rusya politikas?n? ele?tiren Merkel, bir taraftan ili?kilerini ticari a??dan derinle?tirmek isterken, uluslararas? politikada Rusya?n?n, Bat??n?n ??karlar?na ayk?r? tutum i?erisinde olmamas?n? istiyor.
Almanya?n?n Rusya?dan beklentisi daha a??k?a ?u ?ekilde ifade ediliyor: ?Almanya, Rusya?n?n enerji kaynaklar?ndan yararlanmak istiyor, ama enerji kaynaklar?na dayal? bir d?? politika s?rd?rmesine kar?? ??k?yor. Peki Putin ne istiyor? Sadece Almanya?n?n bu ?lkede yat?r?m yapmas?n?, teknoloji transferi istiyor. Ne var ki Putin, devlet ba?kanl??? d?neminden sonra, ba?ka g?revlere getirilse de gelmese de, farkl? politikalara s?r?klenebilir. Bug?n temaslarda bulundu?u ?ran ile dostluk ba?lar?n? geli?tirebilir, Balkanlar?da S?rbistan?a deste?ini yo?unla?t?rabilir.? (S?ddeutsche Zeitung, 16.10)
Bunun do?ru terc?mesi, Rusya?n?n ekonomik ve d?? politika a??s?ndan Almanya?ya teslim olmas?, ayk?r? hareket etmemesini istemekten ba?ka bir ?ey de?il. D?nya siyasetinde etkili olmak isteyen Rusya?n?n kendi uluslararas? ??karlar? do?rultusunda hareket edece?i, elinde bulundurdu?u devasa do?al gaz kaynaklar?n? bu ama?la kullanaca?? a??k. Dahas?, Rusya kendisini ablukaya almak isteyen ABD?ye kar?? son y?llarda ?e?itli bi?imlerde ittifaklar, g?? birlikleri yaratmaya ?al???yor.
En son ?ran?da toplanan ?Hazar Denizi?ne k?y?s? bulunan ?lkelerin devlet ba?kanlar? toplant?s??n?n kal?c? bir birli?e d?n??t?r?lmesi olas?l???, bu plan?n bir par?as? olarak g?r?lmeli. B?ylece, Rusya ile ?ran aras?nda s?rmekte olan ekonomik, ticari ve askeri ili?kiler, ABD ve di?er Bat?l? g??lerin, b?lgeye yapmay? planlad??? askeri sald?r?lara kar?? politik bir g?ce d?n??me e?ilimi s?recine girmi? bulunuyor.
Almanya ve Fransa?n?n ?ran?a kar?? ABD?den yana bir tutum i?erisine girmesi, ayn? zamanda bu ?lkelerin Irak i?gali ?ncesinde Rusya ile kurduklar? eksenin esnemesi anlam?na geliyor.
?ran?a kar?? ambargonun sertle?tirilmesi ?a?r?s? yapan Merkel, benzer bir tutumu ?in?e kar?? da s?rd?r?yor. ?? hafta ?nce Tibet b?lgesinde ya?ayan Budistlerin ruhani lideri olarak kabul edilen Dalai Lama ile bir araya gelmesi, ?in?in sert tepkisine neden olmu?tu. Pekin y?netimi, o tarihten bu yana Almanya ile ikili g?r??melerin ?o?unu iptal etti. Yani ?u s?ralar, Berlin-Pekin hatt?nda da bir gerilim s?r?yor.
Dalai Lama ?zerinden ?in?le ili?kileri germe politikas?na ABD de kat?ld?. Bush, ?nceki g?n Beyaz Saray?da Dalai Lama ile bir araya gelerek ?in?deki insan haklar? ihlallerini g?ndeme getirdi. ?in y?netiminin, kar?? ??k???na ra?men Lama?n?n, Beyaz Saray?da ?devletsiz devlet adam?? edas?yla kar??lanmas?; Pekin ile bu ?lke aras?ndaki ili?kilerin gerilece?ini g?steriyor.
Son birka? haftad?r uluslararas? diplomaside olup bitenlere bak?ld???nda ??yle bir tablo ortaya ??k?yor: Almanya ve Fransa ba?ta olmak ?zere Avrupa ?lkeleri, ABD-?ngiliz ittifak? ile birlikte ?ran?a kar?? tav?rlar?n? sertle?tiriyor. ?ran?dan sonra s?ran?n kendisine gelece?inin fark?nda olan Rusya, ?nceki d?nemden farkl? olarak b?lgedeki ?lkeleri daha yak?n i?birli?i ?er?evesinde bir araya getiriyor ve ?ran?a a??ktan destek veriyor. Benzer bir durum, ?g?n?m?z?n y?kselen devi? ?in?e kar?? da s?z konusu. Dalai Lama, bir kez daha Bat?l? g??lerin elinde, ?in?e kar?? bir koz olarak ?ne ??kar?ld?. B?ylece, ?in ile ABD ve Avrupa aras?ndaki ili?kiler gerilim s?recine girmi? bulunuyor. Son geli?melerin ortaya ??kard??? olgular ?zerinden d?nyaya bak?ld???nda; Bat? kapitalizmi taraf?ndan tam olarak denetim alt?na al?namayan Rusya, ?in ve ?ran?a kar??, ?So?uk Sava?? y?llar?n?n geleneksel ittifak?n?n temelden bozulmad??? g?r?l?yor.
Y?cel ?zdemir