evrensel olmak

27 May?s 1995?ten bu yana, Galatasaray Lisesi?nin ?n?nde s?rd?r?len bir eylemin san?klar?na/kahramanlar?na zamanla ?Cumartesi Anneleri? ad? uygun g?r?ld?.
Arjantin?de Plaza de Mayo Anneleri?nin an?s? taze say?l?rd?. Onlar da o?ullar?, k?zlar?, karde?leri ve e?leri ?al?nm??, canlar?na karanl???n kuytusunda k?y?lm?? annelerdi. Halen d?nemsel olarak eylemlerini s?rd?ren Arjantinli annelerden esinlenmi? olabilirdi.
***
Her cumartesi g?n? Galatasaray Lisesi?nin ?n?nde topluca oturan kad?nlar, T?rkiye?de ger?ekle?tirilmeye ?al???ld??? iddia edilen sivil itaatsizlik eyleminin ?znesi kabul edildi. Neden mi? ??nk? onlar, insanlar?n dikkatini ?ekerek, az biraz da olsa adalet ve insan haklar?ndan nasibini ald??? varsay?lan ?lkesinde, hi?bir silahl? eylemde bulunmadan g?zalt?nda kaybolan yak?nlar?n?n ak?betini soruyor ve ilgililerden bunun sorumlular?n?n ortaya ??kar?l?p yarg?lanmas?n? istiyordu.
***
1996 y?l?n?n ortalar?nda gitti?im ?stanbul?da, bir g?n ?ocuklar?m? da alarak ?stikl?l Caddesi?nden Galatasaray Lisesi?nin ?n?ne geldim. Cumartesi Anneleri?ni ziyaret edecektik. Ba?? t?lbentli orta ya? ve ?st? yirmiden fazla kad?n, da??n?k olmayan bir d?zende, bir arada, konu?madan sessizce oturuyordu. Belki de bir?o?u ilk kez ?stanbul?a gelmi?ti. ?yice yakla??nca, esmer ve yorgun ellerindeki k???k d?vizlerde yitiklerinin foto?raf? se?iliyordu.
Derken geldi?imiz caddenin geni? giri?inde b?y?k bir kalabal???n ?nce g?r?lt?s? duyuldu, sonra kendileri g?r?nd?. Motorize polislerin yan? s?ra atl? ve yaya polislerle pek ?ok ?g?revli? k?pek vard?. Orada duran, oradan ge?mekte olan insanlar, u?rad?klar? deh?etten kurtulmaya ?al???rken nerdeyse birbirini ?i?niyordu. Yava? yava? kar??m?zdaki bir avu? ac?l? ve ya?l? anneye do?ru yakla?an g?venlik g??lerinin, giderek an?t heykel g?r?nt?s?ne b?r?nen kad?nlara nas?l davranacaklar?n? merak etmeye ba?lad?k. (Toplad??? kalabal?ktan trafi?i engelleyen i?portac?lar? kovalamak i?in geliyorlard? sanki.) O s?ralar g?venlik g??leriyle k??e kapmaca oynayan h?nz?r gen?ler, ?G??leri ?etelere de?il, annelere yetiyor!? diyerek ka?t?klar? k??elerden laf at?yorlard? gelenlere.
B?y?k medyan?n, sonunda g?rmezden gelemeyince, ?st?ne basa basa ?ter?rist anneleri!? vurgusuyla kamuoyuna hedef g?sterdi?i Cumartesi Anneleri, kaybolan o?ullar?-k?zlar? ya??ndaki polislerden hakaret g?r?yor, yerlerde s?r?kleniyor, ?zerlerine k?pek sal?veriliyordu? Sonra da anneler otob?slere t?k?l?p merkeze g?t?r?l?yordu.
Ama sonraki cumartesi, onlar?n yine burada bir araya gelmesine kimse engel olamayacakt?.
***
Cumartesi Anneleri?nin izini s?rerek 1991?de Mardin-Cizre olaylar?na dek gittim. D?nemin Ba?bakan Yard?mc?s? ve SHP Genel Ba?kan? Erdal ?n?n??ye burada g?sterilen tepki ?ok anlaml?yd?. Tabii i?inde bulundu?u otob?s?n ta?lanmas? da? Yaz?l? ve g?rsel bas?ndan izleyebildi?imiz kadar eylemi g?t?ren, ba?? t?lbentli kad?nlard?. O s?ra bas?nda dillendirilip dikkat ?ekilen, ?K?rt kad?n?n?n art?k soka?a ??kt???? idi. ?90?l? y?llar boyunca toplumsal hayat?m?z?n bu yeni akt?rlerini yak?ndan tan?ma f?rsat?m?z oldu. ?ki y?l sonra 1993?te ya?anan Sivas Katliam??n?n protestocular? da ?o?unlukla yine t?lbentli analar?m?zd?.
***
Sonra bir ba?ka ac?l? kad?nlarla tan??t?k: ?ehid Analar?. O s?ralar yaz?l? medyada ba?l??a ??kanlar: ??ehid Analar? Cumartesi Anneleri ile de el s?k??acak m?? ?imdi s?ra ?ehid Analar? ile Cumartesi Anneleri?nin bir araya gelip kan ve g?zya??na sebep olanlar?...? ??ehid Analar? ile Cumartesi Analar? ayn? ihanet merkezinin kurbanlar???
Ne tuhaf? Cumartesi Anneleri ile ?ehid Analar? kar?? kar??ya imi? gibi? G?zlenen o ki, baz? ?evreler alttan alta Cumartesi Anneleri?ni ?ehid Analar??na sorumlu ve hedef g?stermekten yarar ummu?tur. Oysa b?t?n yavrular?m?z?n ta??d??? n?fus c?zdan?ndaki imza ayn?d?r. Aralar?nda hi?bir olumsuz sorun ya?anmam??t?r. Tuhafl?k belki de bir taraf? anne, ?bir taraf? ana olarak nitelemekle (mi) ba?l?yor. Bilinece?i gibi, ?ehid edilenler de, yitirilenler de ya?ad?klar? yerel k?lt?rde ?anne?den ?ok ?ana? s?zc??? ile b?y?m??t?r. Nerede bulunursa bulunsun ana her yerde anad?r. Sonunda ate? d??t??? yeri yak?p gidiyor.
Bir ?nemli nokta da, nerede ve hangi ko?ullarda olursa olsun, ana babalar?n ?ocuklar?n? siyas? iktidar?n bakt??? g?zl?kle g?rmesini kim, nas?l bekleyebilir? ?Kuzguna yavrusu ?ahan g?r?n?r? T?rk atas?z? ile ?Herkesin t?k?r??? kendi a?z?nda tatl?d?r? K?rt atas?z?n?n ?yle b?y?k bir ayr?m? yoktur bence.
***
Cumartesi Anneleri ?zerine yaz?lm?? yaz?lar ve yap?lm?? r?portajlar? de?erli Gazeteci Berat G?n??kan ayn? adla kitapla?t?rd?. (?leti?im Yay?nlar?, 1996.) Cumartesi Anneleri, Aclan Uraz??n foto?raflar?yla bir ba?ka kal?c?l?k kazand?. Sezen Aksu, Cumartesi Anneleri?ni ?Cumartesi T?rk?s??nde dillendirdi. ?air Ayd?n ?zt?rk bir kitab?na, Cumartesi Anneleri ad?n? verdi. (?nsanc?l Yay?nlar?,1996.) Yine Ayd?n ?zt?rk An?msanman?n Zaferi (Berfin Yay?nlar? 2000) kitab?nda Cumartesi Anneleri?ni eksen ald?.
***
Nadire Mater?in Br?ksel?den Bianet?e verdi?i bir haber (7 Kas?m 2005.)
?D?nyan?n Kay?plar? ?izgi-Belgesel Oluyor?
?(?)?stikl?l Caddesi?nde Galatasaray Lisesi?nin ?n? (500?? a?k?n) g?zalt?nda kay?plar i?in h?f?za mek?n? oluyor. Ve biz Cumartesi Anneleri/?nsanlar?, oraya kay?p isimleri yaz?l? bir plaket ?akmak istiyoruz.(?) Her ?lkeden tercihen bir kad?n ?izer, g?zalt?nda kaybolanlar? kad?nlar?n m?cadele ekseninde ?yk?le?tirecek. Asya, Afrika, Avrupa, Amerika hik?yeleri tek tek ?izgilere d?n???p bir kitapta bulu?acak.?
***
Cumartesi Anneleri denince akl?ma bir de Semih Poroy geliyor. Sevgili dostum, Cumhuriyet?te y?llard?r her cumartesi g?nk? karikat?r band?n?n son karesini eli ?p?lesi Cumartesi Anneleri?ne, Bar?? Anneleri?ne ay?r?yor; belle?imizi diri tutmak i?in?

OKUR DOSTLARA
Gen?ler ??in N?z?m Hikmet Oyunlar? (?al??ma ve Malzeme kitab?) Haz. Zehra ?p?iro?lu,Papir?s Yay?nlar?, ?stanbul 2003.
Senaryo Yazma Tekni?i, usta yazar?m?z T.Kak?n???n (Tar?k Dursun K.) ?nl? yazarlardan yapt??? uygulama ?rnekleriyle. Papir?s Yay?nlar?, 416 sayfa, ?stanbul, 2004.
O?ullar? ?ld?r?len Analar, Usta ?airimiz Kemal ?zer?den. (3. bask?) Papir?s Y. ?st. 2003.
Ate? Ba??, Mustafa K?z??n yeni ?iirleri. Papir?s Yay?nlar?, ?stanbul, 2003.
Remzi ?nan