i? yasalar?, esneklik ve ?zel istihdam b?rolar?

???i s?n?f? nereden nereye geldi? S?rece bir g?z atal?m.
24 Ocak 1980 tarihinde, o zaman ekonominin ba??nda bulunan Turgut ?zal taraf?ndan sermayenin serbest dola??m? ile birlikte esnek ?al??man?n uygulanmas?n?, i? g?vencesinin ve ?rg?tlenmenin ortadan kald?r?lmas?n? ama?layan bir dizi karar a??kland?. Bu kararlar, uluslararas? tekelle?mi? sermaye gruplar?n?n ekonomideki ve siyasetteki temsilcilerinin Tokyo?da yapt?klar? toplant?larda al?nm??t?. Bu kararlara kar?? emek?ilerin y?kselecek ?rg?tl? tepkilerini bast?rmak ?zere de ayn? zamanlarda Devlet G?venlik Mahkemeleri (DGM) Kurulu? Kanunu kabul edildi. Bu geli?meler ?zerine o zaman bir milyondan fazla ?yeye sahip olan D?SK?in ?nc?l???nde (T?rk-???in de iki milyon civar?nda ?yesi vard?) toplumun ?rg?tl? kesimlerinin sokak eylemleri sonucunda, Kurulu? Kanunu ??kt??? halde DGM?ler kurulamad?. 24 Ocak Kararlar? da uygulanamad?.
(?12 Eyl?l olmasayd? 1980 24 Ocak Kararlar??n?n uygulanmas? m?mk?n olmazd?.? K. Evren-12 Eyl?l darbesinin lideri.)
Nihayet belli merkezlerden y?netilen ter?r ve katliamlar bahane edilerek 12 Eyl?l 1980?de ABD destekli askeri darbe yap?ld?.
(?Anlamad???m bir ?ey var. 11 Eyl?l g?n? var olan ter?r, nas?l oldu da 13 Eyl?l g?n? birden kesildi.? S. Demirel-6 defa gidip 7 defa gelen Devrik Ba?bakan.)
Darbeden sonra d?nemin T?rk-?? Genel Sekreteri Sad?k ?ide, ?al??ma Bakanl????na, Turgut ?zal da Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanl????na getirildi. 12 Eyl?l??n bask? ve ter?r? alt?nda i??i ?nderleri, namuslu sendikac?lar, ilerici-yurtsever ayd?nlar ve gen?ler i?kencelerde, yarg?s?z infazlarda katledildiler veya y?llarca hapislerde tutuldular.

Yasalar ??kt?
??te bu ko?ullar alt?nda i??ilerin hak aramalar?n?n ve ?rg?tlenmelerinin ?n?n? kesmek ?zere Sendikalar Yasas??nda ve Toplu ?? S?zle?mesi Grev ve Lokavt Yasas??nda yap?lan de?i?ikliklerle sendikalar?n yetki alabilmesi i?in y?zde 10 ?lke baraj? ve y?zde 51 i?yeri baraj? getirildi. Sendikalar?n i?kolu d?zeyinde ?rg?tlenmeleri esas? getirilerek i?kolu ve b?lge d?zeyinde sendikal ?rg?tl?l?k olanaks?zla?t?. Dayan??ma grevi, hak grevi ve genel grev yasakland?. Sendika ?yeli?i ve istifa i?in noter ?art? getirilerek sendikala?ma zorla?t?r?ld?. ?? g?vencesi zay?flat?ld?, ?rg?tl?l??? k?smen de olsa da??t?lan i??i s?n?f?; i?veren, devlet ve b?rokrat sendikac?lar?n i?birli?iyle g??ten d???r?lmeye ?al???ld?.
(?Bug?ne kadar i??iler g?ld?. Bundan sonra biz g?lece?iz.? Halit Narin?in, o d?nemin T?SK (T?rkiye ??veren Sendikalar? Konfederasyonu) Ba?kan? olarak 12 Eyl?l 1980?den hemen sonra kat?ld??? TRT televizyonu program?nda a??z dolusu g?lerek s?yledi?i s?zler.)
?Her ?eyi devletten beklemeyin?, ?Kendi okulunu kendin yap?, ?Kendi hastaneni/sa?l?k oca??n? kendin yap? kampanyalar? e?li?inde Kara, Hava, Deniz Kuvvetleri vak?flar?na memurlar?n maa?lar?ndan ?ba???? ad? alt?nda kesintilerin yap?ld???, Ba?bakan??n ?Benim memurum i?ini bilir? diyerek r??veti, ?M?te?ebbislerimizi destekleyece?iz? ad? alt?nda hayali ihracat? me?rula?t?rd??? 12 Eyl?l 1980 sonras?, T?rkiye?de ?sosyal devlet? yok edilirken ?zelle?tirmeler ve esnek ?al??ma yava? yava? ba?lay?p h?zla yayg?nla?t?r?ld?.
(?Sosyal devlet bitmi?tir. Art?k ?Piyasa Devleti? vard?r. Herkes kendisini ona g?re konumland?rmal?d?r.? Turgut ?zal-D?nemin Ba?bakan?)

Yeni ?? Yasas?
Nihayet 22 May?s 2003 tarihinde kabul edilip 10 Haziran 2003 tarihli, 25134 say?l? Resmi Gazete?de yay?nlanarak y?r?rl??e giren 4857 say?l? ?? Yasas? ile i??i s?n?f?na a??r bir darbe vuruldu ve esnek/kurals?z ?al??ma, i? ya?am?n?n esas? haline geldi.
Yeni ?? Yasas? ile i?yeri tan?m?n?n belirsizle?mesi ile i??inin ?al??ma yeri, ta?eronla?t?rma ile i?i, k?sa ?al??ma, ?a?r? ?zerine ?al??ma, k?smi zamanl? ?al??ma, telafi ?al??mas?, denkle?tirme, fazla ?al??ma, hafta tatilinin belirsizle?mesi vb. ile ?al??ma zamanlar? esnekle?mektedir.
Kamu Y?netimi ve Yerel Y?netimler Reformlar?(!) ile kamu hizmetleri dahil olmak ?zere her ?eyi ?zel sekt?re, yerli ve yabanc? tekellere devretmeyi ama?layan IMF, DB ve AB programlar?, uygulamalar? ile i?leyen s?re?te bir kamu hizmeti olarak s?rd?r?len ??? ve ???i Bulma? faaliyetinin de ?zel sekt?re devredilmesini gerekli g?ren sermaye temsilcisi h?k?metler, ?? Yasas??n?n ??? ve ???i Bulmaya Arac?l?k? ba?l?kl? 90. maddesindeki ??? arayanlar?n elveri?li olduklar? i?lere yerle?tirilmeleri ve ?e?itli i?ler i?in uygun i??iler bulunmas?na arac?l?k g?revi, T?rkiye ?? Kurumu ve bu hususta izin verilen ?zel istihdam b?rolar?nca yerine getirilir? h?km? ile ?zel istihdam b?rolar?n?n kurulmas?na olanak sa?lad?lar. ?leriki s?re?te ??KUR da tasfiye edilerek i? ve i??i bulma faaliyeti tek ba??na patronlara b?rak?lacakt?r.
?zel ?stihdam B?rosu ?eklinde ?al??an ?irketler, i?sizli?in pen?esinde k?vranan i??i adaylar? ile ?nceden ??znimi kulland?m?, ?T?m haklar?m? ald?m?, ???ten kendi iste?imle ayr?l?yorum? i?erikli belgeler imzalatarak ve hatta bo? bor? senedi imzalatarak s?zle?me yap?yor ve i??iyi ?o?unlukla holdinglerin ta?eron ?irketlerinde ayl?k 150-200 YTL ?cretle sigortas?z, g?vencesiz ?al??t?r?yor. Bu ?irketler i??iyi ?al??t?racaklar? ?irket ile yapt?klar? s?zle?mede, ?rne?in ?cret olarak 500 YTL belirliyor ve i?verenden o kadar para al?yor, ancak i??iye 150-200 YTL ?deyerek arada kalan fark? komisyon olarak al?yor. Manisa?da Vestel?in ta?eronlar?nda i??iler ve bir d?nem hastanelerde hem?ire, ebe, doktor gibi personeller bu ?ekilde ?al??t?r?lm??lard?. 2003 y?l?nda Urfa?da kurulan AKP milletvekilinin yak?nlar?na ait bir ?irketten Urfa Devlet Hastanesi?nin personel temini hizmeti almak istemesi ?zerine ?irkete bir hafta i?inde 2 bin kadar doktor, hem?ire, ebe, sa?l?k teknisyeni ba?vurmu?tu. Ancak Dan??tay??n, Sa?l?k Bakanl????n?n genelgesini iptal etmesi nedeniyle i?lemler sonu?land?r?lamam??t?. Ancak o d?nemde baz? hastaneler, ?irketlerden personel temini hizmeti sat?n alm??lard?.
?? ya?am?n?n kurals?zla?t?r?lmas?/esnekle?mesi i??ileri ?rg?ts?zle?tirmek, yaln?zla?t?rmak ve patronlara kul-k?le yapmak ?zere yap?lmaktad?r.
Fakat ?? Yasas? h?k?mleri aksine s?zle?me yoksa uygulan?r. O halde esnek ?al??ma toplus?zle?meye, aksine h?k?m konarak engellenebilir. Bu da ancak sendikala?ma ile m?mk?nd?r. ?yleyse k?lele?memek i?in i??ilerin ?rg?tlenmekten ve birlikte m?cadeleden ba?ka ?areleri yok.
(*)Avukat
Hasan H?seyin Evin*