KENT YAZILARI

Mitolojinin ?da, g?n?m?z?n Kaz Da?lar?, son aylarda alt?n aray?c?lar?n?n giderek yo?unla?an sald?r?s? alt?nda. Gerek sondaj ama?l? ?al??malar ve gerekse da??n de?i?ik b?l?mlerine ula?ma ama?l? yol yap?m? ?al??malar? nedeniyle a?a? kesimleri s?r?yor. Yap?lan ?al??malar, insan v?cudunda ameliyat ?ncesi v?cudun ilgili b?l?m?n?n t?ra? edilerek temizlenmesine benziyor. Ancak yap?lmaya ?al???lan s?z konusu v?cudun sa?l???na kavu?mas?na y?nelik bir ameliyat de?il. Daha ?ok, organ mafyas?n?n zor kullanarak ya da parasal g?c?yle insan v?cudundan organ ?almas?na benziyor. Yap?lanlar?n sonunda, Kaz Da?lar?n?n t?m?yle yitirilebilece?ine ili?kin y?kselen sesler duymazdan geliniyor. Oysa, Kaz Da?lar? gidip g?r?ld???nde, gezildi?inde, Da??n ve ?evresindeki alanlar?n sahip oldu?u do?al ve k?lt?rel ?zellikler ??renildi?inde, insan, ger?ek alt?n hangisi, yer alt?nda aranan m?, yoksa yer ?st?nde g?zle g?r?len mi, dokunulan, solunan m? diye sormadan edemiyor.
Son y?llarda madencilik alan?nda ya?anan ?eli?kilerin temelinde, bir yandan y?llardan bu yana ?zmir Bergama ve Efem?ukuru, U?ak E?me, Eski?ehir Sivrihisar ?rneklerinde oldu?u gibi, var olan maden i?letmelerinin insan ve do?al ya?am ?zerine zararl? etkileri tart???l?rken, di?er yandan madencilik alan?nda sekt?r?n ?n?n? a?acak ?ok say?da d?zenlemenin, olu?an tepkileri hi?e sayarcas?na birbiri ard?na ger?ekle?tirilmesi yat?yor.
Son y?llarda iktidarlarca gelenekselle?tirilen, t?m ?lkeyi ilgilendiren yasal d?zenlemelerin salt ?sekt?rel ??karc?? bi?imde ele al?nmas?, de?i?tirilmesi, yap?lan yasal d?zenlemede yer alan amac?n, di?er t?m yasal d?zenlemelerde var olan ama?lar?n ?n?ne ge?irmeye ?al???lmas?n?n bir benzeri madencilik alan?nda ya?and?. 2004 y?l?n?n May?s ay?nda kabul edilen 5177 say?l?, ?Maden Kanunda ve Baz? Kanunlarda De?i?iklik Yap?lmas?na ?li?kin Kanun? ve bu Kanun uyar?nca ??kar?lan ?Madencilik Faaliyetleri ?zin Y?netmeli?i? ile bu alanda ?nemli de?i?ikliklere gidildi. Yap?lan d?zenlemeler ile maden sekt?r?n?, di?er t?m sekt?rlerin ?n?ne ge?iren, yasa ile olu?turulmu? geli?tirme ve koruma kararlar?n? madencilik kar??s?nda zay?flatan, ortadan kald?ran d?zenlemelere gidildi.
Yap?lan bu ve benzeri ars?z d?zenlemelerden etkilenen di?er kurumlar?n, bakanl?klar?n, muhalefet partilerinin, meslek odalar?n?n, sivil toplum ?rg?tlerinin yeterli tepkiyi g?sterememesi, gerekli m?dahalelerin zaman?nda yap?lamamas? ?lkede var olan ilgili hukuk sistemini komedi belgesine d?n??t?rd?. Di?er yandan, maden aranmas? ve i?letilmesi ad? alt?nda, ?lkenin d?rt bir yan?nda hemen her alanda, kentlerin i?lerine kadar uzanan alanlarda, korunmas? gereken do?al ve k?lt?rel varl?klar?n bulundu?u alanlarda, ormanlarda, su havzalar?nda, sulak alanlarda, yaban hayat? koruma alanlar?nda, ?zel ?evre koruma b?lgelerinde, milli park alanlar?nda, mera alanlar?nda, tar?m alanlar?nda, k?y?larda tarifsiz bir talan?n ?n?n? a?t?. Yap?lan d?zenlemelerle bir ?ok kurumun eli kolu ba?lan?rken, korumay? sa?lamakla g?revli kurumlar, isyan eden ve fakat ?aresiz imza atan kurumsal yap?lara d?n??t?.
Maden yasas?ndaki de?i?ikliklerin hemen t?m?, hedef g?zeterek ve olas? engellerin ortadan kald?r?lmas? amac?yla yap?ld?. ?rne?in, ?lkemizde var olan do?al de?erlerin koruma alt?na al?nmas?na y?nelik, do?al sit alan? ilanlar?, madencilik sekt?r? taraf?ndan en ?nemli engel olarak g?r?ld???nden, Koruma Kurullar? taraf?ndan yeni sit alan? ilanlar?n?n ilan edilmesi ya da s?n?rlar?n?n geni?letilmesinde madencilerden izin al?nmas? anlam?na gelen, ?faaliyetleri etkilenen kurum ve kurulu?lar?n g?r???n?n al?nmas??na y?nelik d?zenlemelere gidildi.
Y?netmelikle getirilen d?zenlemelerde, yasa de?i?ikli?inin de ?n?ne ge?ildi. ?Korunmas? gerekli ta??nmaz k?lt?r ve tabiat varl?klar?n?n ve do?al sit alanlar?n?n tespiti ve geni?letilmesi, K?lt?r ve Turizm Bakanl???n?n koordinat?rl???nde Bakanl???n g?r??? al?narak yap?l?r? ?eklindeki d?zenleme ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl????n?n bu alanda son s?z sahibi yap?lmas? hedeflenirken, ?Bu Y?netmeli?in y?r?rl??e girmesinden ?nce tescil edilmi?, korunmas? gerekli ta??nmaz k?lt?r ve tabiat varl?klar? ve do?al sit alanlar?, Genel M?d?rl???n talebi ile maden rezervleri g?z ?n?ne al?narak ilgili bakanl?k taraf?ndan yeniden belirlenir.? denilerek yer ?st?nde var olan de?erleri t?m?yle ?nemsizle?tiren d?zenlemelere imza at?ld?.
Salt izin al?nmas?na ili?kin d?zenlemeler ile de yetinilmedi ve ?lkemizde do?al ve k?lt?rel de?erlere, koruma kararlar?na ili?kin en ?st organ olarak tan?mlanm?? olan ve ald??? ilke kararlar? yasa h?km?nde d?zenleyici nitelik ta??yan ?K?lt?r ve Tabiat Varl?klar?n? Koruma Y?ksek Kurulu?na, (ne kadar ilgiliyse?) Maden ??leri Genel M?d?r? veya yard?mc?s?n?n da ?ye olarak kat?lmas? da yasa ile d?zenlendi.
Ayn? Yasa ile di?er baz? yasalarda da ?nemli de?i?ikliklere gidildi. ?evre Yasas??nda ger?ekle?tirilen de?i?iklik ile ?petrol, jeotermal kaynak ve maden arama faaliyetleri? ?evresel Etki De?erlendirmesi (?ED) kapsam? d???na ??kar?ld?. Yap?lan d?zenlemeler ile yeni Milli Park ilan?nda da Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl????n?n g?r???n?n al?nmas? zorunlu hale getirildi. Yasan?n 34. maddesi ile Orman Yasas??nda da de?i?iklik yap?ld? ve bug?nlerde Kaz Da?lar??nda ya?anan geli?melerin ?n?n? a?an, orman alanlar?nda maden arama ve i?letilmesini olabildi?ince kolayla?t?ran d?zenlemelere gidildi.
G?z? d?nm?? bi?imde madencilik sekt?r?n? ?ne ??karan, ta? ocaklar?n? da maden kapsam?na alan, i?letme alanlar?n?n b?y?t?lmesini destekleyen kararlarla, yerle?im alanlar?, kentler de madencilik sekt?r?nden pay?na d??eni ald?. Yap?lan d?zenlemede ??mar alanlar? i?inde kalan madencilik faaliyetleri, ilgili yerel merciden izin al?narak yap?l?r. Ruhsat al?nd?ktan sonra imar alanlar? i?ine al?nan maden sahalar?na bu h?k?m uygulanmaz.? denilerek, bir ?ok kentte yerle?me alanlar?n?n hemen yak?nlar?nda var olan ta? ocaklar?n?n, maden tesislerinin kapat?lmas? engellenirken, kentlerin olas? geli?me alanlar?nda ?plan kararlar?na ra?men? k?s?tlamaya gidilmesi, geli?me kararlar?n?n denetimi madencilik alan?na devredildi.
Madencilik Faaliyetleri ?zin Y?netmeli?i?nde yer verilen bir ba?ka d?zenlemede; ??evre d?zeni plan? ve imar planlar?na, Kanun kapsam?nda verilmi? y?r?rl?kteki i?letme ruhsat alanlar? ve ilgili tesisler madencilik faaliyet alan? olarak plan notuna i?lenir? denilerek, maden ruhsatlar? her t?r plan karar?n?n ?n?ne ge?irilmeye ?al???ld?. Yap?lan d?zenlemeler ile maden ruhsat? sahibinin t?m kurumlara yapaca?? ba?vurular?n bir ay i?inde cevaplanmas? da zorunlu hale getirilerek, bir yandan gerekli ara?t?rmalar?n yeterince yap?lmas? engellenmeye ?al???l?rken, di?er yandan karara direnme olas?l??? olan t?m kurumlar?n bask? alt?na al?nmas? ama?land?.
Madencilik konusunu her t?r koruma karar?ndan ?nde tutan anlay???n, sahip oldu?umuz t?m ?nemli de?erlerin verilen s?zler do?rultusunda k?resel madencilik ?irketlerine feda edilmesi ile ?lke madenleri kullan?larak yanda? sermaye olu?umlar?n?n g??lendirilmesinden ba?ka somut amac?n?n olmamas?, maden ?irketlerinin organ mafyas? gibi davranmas?n? kolayla?t?rd?.
Necati Uyar