G?ZLEMEV

Mc. Raninli gecenin devrisinde, Tony Bulandra Tiyatrosu?nda ?Romeo ve Juliet?in pr?miyerine kat?ld?m. Mc Ranin, smokiniyle davetiyeli ya da biletli t?m izleyicileri kap?da kar??lad?, sonras?nda ve perde aras?nda neredeyse herkesle birebir ilgilendi. Shakespeare?in ?Romeo ve Juliet? ?yk?s?n? bir a?k s?ylencesine d?n??t?rerek (1591), temel bir a?k imgesi yaratt???n?, ana tema olarak ald??? a?k? ilk kez tragedya i?inde i?leyerek, ilk ?ngiliz a?k tragedyas?n? ortaya ??karm?? oldu?unu biliyordum da salona girdi?imde, konunun perdesiz sahnede kurulu dekor ile pek ilintisini saptayamad?m, ?ylece bakt?m.

Yap?t?n ?n sayfalar? koreografi olmu?
Oysa oyun ba?lay?nca ve ak?nca ortaya ??kar?lan ?i?i? bir g?zel kavrad?m. Kemal Ba?ar??n, Verona?n?n ?nde gelen iki ailesi Montague?ler ile Capulet?ler aras?nda s?regelen ?ezeli ve ebedi d??manl???n??; Prens Escalus?un, kentte g??l?kle sa?lad??? bar??? bozacak eylemleri a??r cezaland?rma karar? al???n?; bir Montague olan Romeo?nun (Marius Manole), arkada?? Mercutio?yla (Iulian Ursu) birlikte Capulet?lerin verdi?i bir maskeli baloya Rosaline?i g?rmek ?zere gidi?lerini, ancak Romeo?nun orada Capulet?lerin k?z? olan ve Prens Paris?le (Radu Campean) evlendirilmek istenilen J?liet (Laura Vasiliu) ile kar??la?malar?n? anlatan b?l?m/leri Hugo Wolff??n m?kemmel koreografisine s?rt?n? dayayarak ?komprime? olarak veri?ine ?ncelikli olarak i?imden alk?? tuttum. Wolff, bedensel anlat?m? y?netmi?, denetlemi? ve g?sterimi b?t?nl??e d?n??t?rm??t?. Elbette onu da alk??lad?m. ?zellikle ?tango? tablosundaki her hareketin, s?radan deneyimden ne kadar uzak olursa olsun, yine de s?radan deneyimle ba??nt?l? oldu?unu bana kan?tlamas?n? h?l? te?ekk?rle anmaktay?m. Dans??lar deneyimlerini kendi i?lerinde k?smen yeniden ?retirlerken, bedenimde devinduyumsal bir yan?t olu?mas?na o ak?am ?ok ?a??rd?m.

G?lmez?in, y?z?m?z? g?ld?ren dekoru
?zmir Devlet Tiyatrosu?ndan Murat G?lmez, sahne tasar?m?n? tasarlarken ?zde belirli bir bi?imi de?il, bir kavram? belleklere ula?t?rma ?abas?na giri?mi?ti. Montague?leri ve Capulet?leri simgeleyen soffitto?daki birer ?embere tutturulmu? halatlar, yerine g?re ??ok ?ey olan? ince k?rm?z? perdeler, ??z?me giderken yeni bir s?z, yeni bir s?ylem bi?imi yaratm??t?. J?liet?in uyku ilac? i?ti?i tabloda, sahnenin her iki yan?ndaki b?y?k panolara gerdi?i lasteks kuma?? kullan??? ustal?k i?iydi. Murat G?lmez?in dekoru d?? g?c?n? zorlayan, duygu birikimlerini d??a vurabilen, dramatik yo?unlu?un belirlenmesinde Kemal Ba?ar?a yard?mc? olabilen bir ?al??mayd?. K?smen de olsa yenilik?iydi, i?levseldi ve yarat?c?yd?.

Mc Ranin?in kost?mleri, Ayas??n ?????
Oyunun giysi tasar?mlar?n? yapan Mc Ranin ise d?neminden ve bug?nden simgesel ?zellikler ta??yan kost?mler yaratm??t? ve bu yarat?, y?netmenin ve koreograf?n ?zel yorum amac?na hizmet etmekteydi. Tarihsel ve sosyal s?reci ?ok iyi bildi?i anla??lan Mc Ranin, hayal g?c?n?n ?r?nlerini sadece sembolik d?zeyde de?il, ayn? zamanda teknik d?zeyde de yans?tm??t?.
Oyunun ???k d?zenini kuran ve ?imdilerde ???klar i?inde yatmakta olan Ankara Devlet Tiyatrosu?nun de?erli ???k tasar?mc?s? Seyhun Ayas, sahnenin b?l?mlenen her alan?na birbiriyle ba?lant?l? ???klar ayarlam??t?. Kost?m-???k ba?lant?s?n? da iyi kurmu?tu Ayas. Kulland??? renk filtreleri, a??rl??? beyaz olan kost?mleri ve kost?mlerin desenlerini g??lendiriyor, belirginle?tiriyordu. Gece efektleri de ilgin?ti, iyiydi.

Can Atilla ve Kemal Ba?ar??n ?zel ba?ar?lar?
?lkemizin ?nde gelen bestecilerinden Can Atilla?n?n kimi zaman tek amac? bir durumu tan?tmak olan, kimi zamansa birka? notan?n eylemi belirledi?i akustik dekora d?n??en, m?zikal bir motifle atmosfer yaratan m?zi?iyse hi? ku?kum yok ki oyuna destek veren ana unsurlardan biri durumundayd?.
Kemal Ba?ar rejisinde, bir yandan Shakespeare?in romantik konuyu trajik havaya bulay???n? pek g?zel kavrad???n? izleyiciye aktar?rken, di?er taraftan da ?iirsel bir ortam geli?tirmi?ti. Yap?ta derinlik ve olgunluk katm??, konuya ?zg? R?nesans ?zelliklerini kenara b?rakm??t?. Tablolar?n s?ralan???n? ve oyun ki?ilerini titiz mi titiz bir simetri, denge ve uyum ile sa?lamla?t?rd??? da g?zden ka?m?yordu. Romeo ile Juliet?in ate? art??lar?n?, ?ocuksu davran??lar?n? veri?indeki ustal?ksa bence g?r?lmeye de?erdi. ?kilinin ?t?y? ile oynay??lar?, co?kulu sevi?me tablosu? Sevilenin sevgi taraf?ndan korunmas?, sevginin sevileni yeniden yaratmas?, nefret nesnesinin yok olu?u?
Kemal Ba?ar?? ille de ele?tir derseniz, balo tablosunda Hizmet?i?nin (George Bonceag) elindeki tepsiye Tybalt??n (Vitalie Ursu) tekme atmas?nda kadehler etrafa sa??l?rken neden bir damla i?ki yere d?k?lmez; Romeo taraf?ndan yere yat?r?l?p bo?az? s?k?lan Benvolio (Sebastian Balasoiu) Romeo?nun elinden kurtulduktan sonra neden bo?az?n? tutup ?ks?rmez diye sorar?m, ba?ka da soracak bir ?ey bulamam.
Oyunculara gelince
Evet? Oyunculara gelince, koro dahil ?o?unlukla ba?ar?l? olduklar?n? g?n?l rahatl???yla s?ylemeliyim. ?Koroda fevkalade sevimli y?z?yle ve Mercutio?nun Tybalt taraf?ndan ?ld?r?lmesi tablosundaki mimikleriyle Daniela Mihai, yar?m ad?m dahi olsa ?ne ??k?yor? dersem san?r?m di?erlerine haks?zl?k etmi? olmam. Kontes Capulet?te Moldavya as?ll? oyuncu Rodica Bistriceanu Ursu, esasen g?ler y?zl? bir hatun olmas?ndan dolay?d?r san?r?m, en trajik sahnede bile y?z?nden tebess?m?n? silememesiyle dikkatimi ?ekti. Olmuyordu. Bu g?r???m?, bir g?n sonra T?rkiye?nin Romanya B?y?kel?isi Ahmet R?fat ?k??n??n yakla??k doksan y?ll?k konsolosluk binas?nda ?Romeo ve Juliet?in t?m kadrosuna verdi?i ?branch?ta kendisine de s?yledim, olanca g?zelli?iyle gene g?l?msedi. Dad??da Romanya?da ?ok ?n kazanm?? 65 ya??ndaki k?demli (emekli de?il) oyuncu Rodica Mandache?yi, do?rusu oyundan ?nce bana ?v?ld??? kadar ?y?ce? bulmad?m. Anlam?n ve dilin anlat?mbilimsel kuram?, oyuncunun bedeni ve ruhunun alt-partisyondan partisyona ge?en karma ve s?zme s?recinden bu kadar m? uzakta olur, ?a?t?m kald?m. Ne yalan s?yleyeyim, ?yabanc?? olmasa, Juliet?i Peder Lorenzo?nun (Corneliu Jipa) kendisine verdi?i uyutucu ilac? i?tikten sonra ?l?m uykusunda buldu?undaki oyun tutu?unu ay?plard?m. Kont Capulet?te Liviu Cheloiu?yu hemen tepki vermeye haz?r bir oyuncu olarak be?endim.

Laura Vasiliu?nun oyun g?c?
60. Cannes Film Festivali?nde 22 aday film aras?ndan s?yr?larak d?nyan?n en prestijli sinema ?d?llerinin ba??nda gelen Alt?n Palmiye?yi kazanan Cristian Mungiu?nun filmi ?4 Months, 3 Weeks and 2 Days / 4 Ay, 3 Hafta ve 2 G?n?de Anamaria Marinca ile yirmi iki ya??ndaki iki ??renciden birini, i?e d?n?k Gabita?y? canland?ran Laura Vasiliu Juliet?e can veriyor. Beyaz perde bir yana, Vasiliu?yu sahnede izlemek ayr?cal?k diye d???n?yorum, ??nk? Vasiliu canl? m? canl? fiziksel ve olabildi?ince psikolojik y?nelimlerinden ender rastlan?lan bir Juliet yarat?yor. Karakteri nas?l bi?imlendirece?ini, bi?imlendirebilmesi i?in nas?l ?aba g?stermesi gerekti?ini, nereye yo?unla?aca??n? ?ok iyi biliyor. Yeri geliyor, sanki karanl?ktaym???as?na g?zleriyle oynuyor.
?stek, ?aba ve elde etme? Vasiliu?da evvel Allah hepsi bulunuyor.

Marius Manole ad?nda bir oyuncu
2006-2007 sezonunda Romanya?da ?En ?yi Oyuncu? se?ilen 28 ya??ndaki delikanl? Marius Manole ise Romeo?yu oynuyor. Manole, Romeo?yu fiziksel olarak ya?ama ge?irirken, karakterin i?sel y?zeylerini sadece g?zleri, y?z ifadesi, sesi ile de?il g?vdesiyle de m?kemmelle?tirerek veriyor. Ufac?k tefecik, ?elimsiz Marius Manole, sahneye ad?m?n? atar atmaz devle?iyor.

Bu oyun festivale getirilmeli
Sonu? olarak, bu oyunu T?rk tiyatroseverlerin de izleyebilmesini diliyorum. Her a??dan? Hem yarat?c? kadrosundaki 4 ?nemli T?rk sanat?? ad?na, hem de iyi ??kan bir ?i?? ad?na. ?n?m?zdeki y?l, ?mal?m-u ?liniz? 16. Uluslararas? ?stanbul Tiyatro Festivali var. Hani yani, bu oyun ?stanbul?a ?a??r?lsa diyorum. Prof. Dr. Dikmen G?r?n??n kulaklar?n? ??nlat?yorum.
??nlatmak da ne kelime, ayol kampana ?al?yorum.
?st?n Akmen