T?rkiye y?ld?z vatanda? yoksul

Resmi Gazete?de 2008 y?l? ekonomik program?n?n yay?mlanmas?ndan bir g?n sonra, Uluslararas? Finans Enstit?s? (IIF) ba?kan?ndan ?nemli bir a??klama geldi. IIF Ba?kan? Charles Dallara, T?rkiye ve Hindistan??n, gelecek y?l, k?resel yabanc? sermayenin ?y?ld?z ?lkeleri? olaca??n? s?yledi.
2008?de yabanc? sermayenin y?ld?z? olacak T?rkiye?nin, ayn? y?la ait ekonomi program?nda i?sizlik y?zde 10?a yak?n ?ng?r?l?yor. Olduk?a y?ksek bir oran. ?stelik ?ger?ek i?sizlik? bu oran?n iki kat? d?zeyinde seyrediyor. Her d?rt gen?ten biri bu ?lkede i?siz.
?Y?ld?z ?lke? konumuyla tezat olu?turan i?sizlik tablosu baz? iddialar? ??r?t?yor. ??r?yenlerin ba??nda ?yabanc? sermayenin do?rudan yat?r?mlar olarak gelmesi halinde? ileri s?r?len tezler geliyor. Nedir do?rudan yabanc? yat?r?mlar? Yabanc?lar taraf?ndan ger?ekle?tirilen borsada ?irket hisse senedi al?mlar?, ?zelle?tirmeler, ?irket ve gayrimenkul al?mlar?, yeni bir ?retim potansiyeli ile sonu?lanan yat?r?mlar... T?m bunlar do?rudan yabanc? yat?r?mlar olarak adland?r?l?yor. Bu t?r yat?r?mlar?n ana iddialar? ?unlar: ??Kal?c?d?r, d?viz kazanc? sa?lar, teknoloji getirir, istihdam yarat?r, sermaye birikimini, b?y?meyi yukar? ?eker...??
D?nya raporlar? ne diyor?
Sadece tek bir y?la, 2008?e de?il, son y?llara bak?ld???nda da T?rkiye?nin sermaye ?eken ?lkeler s?ralamas?nda y?ld?z?n?n parlad??? g?r?l?yor. Ge?ti?imiz g?nlerde Uluslararas? Yat?r?mc?lar Derne?i YASED, Birle?mi? Milletler Ticaret ve Kalk?nma ?rg?t? UNCTAD??n t?m d?nyada e?zamanl? olarak a??klanan D?nya Yat?r?m Raporu?nu kamuoyuyla payla?t?. Rapor, 2006 y?l?n?n kesinle?mi? verileriyle, T?rkiye?nin en fazla uluslararas? yat?r?m ?eken ?lkeleri aras?nda 16, en fazla uluslararas? do?rudan yat?r?m stoku olan ?lkeler aras?nda ise 27. s?rada oldu?unu ortaya koyuyor.
T?rkiye?ye 2006 y?l?nda 20.1 milyar dolar yabanc? sermaye girmi?. T?rkiye 2005 y?l?nda 23. s?rada yer almaktayd?. Geli?mekte olan ?lkeler aras?nda ise T?rkiye 5. s?rada yer al?yor. Bat? Asya ?lkesi olarak g?sterilen T?rkiye, b?lgesinde Suudi Arabistan, Birle?ik Arap Emirlikleri, ?rd?n ve Bahreyn?i ge?ip ilk s?ray? ald?. Bu y?l?n ilk 8 ay?nda ger?ekle?en 13.9 milyar dolarl?k do?rudan yabanc? sermaye giri?i, y?l sonunda yine 20 milyar dolar?n yakalanaca??n?, ancak s?ralamada yeni bir s??rama olmayaca??n? g?steriyor. T?rkiye?nin ?n?m?zdeki y?l i?in ilk 15 i?inde yer almas? bekleniyor.
D?nya Yat?r?m Raporlar??na g?re, d?nyada her y?l ger?ekle?en do?rudan yabanc? sermaye yat?r?mlar? b?y?k oranda birle?me ve sat?n almalar ?eklinde oluyor. ?rnek olarak 2005 y?l?ndaki yabanc? yat?r?mlar?n y?zde 78.5?i devralma ve birle?me ?eklinde ger?ekle?ti. Daha ?nceki y?llarda da T?rkiye?de durum farkl? de?il.
??2005 y?l?nda T?rkiye?ye giren do?rudan yabanc? sermaye yat?r?mlar?n?n miktar? 10 milyar dolar. Fakat bu miktar?n neredeyse tamam? devralma ve birle?me ?eklinde ger?ekle?mi?. 2005 y?l?nda en ?nemli do?rudan yabanc? sermaye yat?r?mlar? T?rk Telekom, Yap? Kredi Bankas?, Garanti Bankas?, T?rk D?? Ticaret Bankas? ve Turkcell?in el de?i?tirmeleri olarak ger?ekle?mi?. Yabanc? sermaye, 2005 y?l?nda b?y?k oranda yurti?indeki bankalara ilgi g?sterirken sanayi i?kollar?na herhangi bir ilgi g?stermemi?tir.
Do?rudan yabanc? sermaye yat?r?mlar?n?n T?rkiye ekonomisine yapt??? bir katk?dan s?z etmek olduk?a g??.
Ne istihdam ne teknoloji
?lkeye b?y?k bir yabanc? sermaye giri?i olmas?na ra?men istihdamda ve i?sizlikte herhangi bir de?i?me olmad?. ?stihdam d???nda da do?rudan yat?r?mlar ?zerine ?ne s?r?len tezlerin ge?erlili?i olduk?a tart??mal?. ?rne?in ??Teknoloji getirir ?? iddias? her ko?ulda do?ru olamaz.
Her somut do?rudan yat?r?m i?in ayr? ayr? de?erlendirilmelidir. Durum ?lkeden ?lkeye ?ok farkl?d?r. Ancak, do?rudan yat?r?m yapan ?okuluslu ?irketlerin teknik bilgileri, yenilikleri yat?r?m yapt?klar? ?lkeyle payla?mamak i?in ?zen g?sterdikleri bilinen bir ger?ek.
Sadece m?lkiyetin el de?i?tirmesinden ibaret olan do?rudan yabanc? yat?r?mlar, ??sermaye birikimini, istihdam?, b?y?meyi yukar? ?ekecek?? etkiler ortaya ??karmaz. Al??veri? merkezlerinin, yerli bankalar?n, gayrimenkullerin, T?rk Telekom?un yabanc?lara sat?lmas?, T?rkiye?deki sermaye stokunu ve istihdam? art?rmaz. Yat?r?m oran?n?, dolay?s?yla yar?nki b?y?me h?z?n? yukar? ?ekmez. Sonu? yerli ?zel ve kamusal m?lkiyetin yabanc?lara ge?mesinden ibarettir.
??Net d?viz kazanc??? sav? da pe?inen kabul edilemez. ?lk giri?te d?viz getirseler dahi, yabanc? ?irketler k?rlar?n? kendi ?lkelerine transfer etmektedirler. Pek ?ok Latin Amerika ?lkesinde g?r?lm??t?r ki ?lkedeki yabanc? sermaye stoku belli bir e?i?in ?st?ne ??kt?ktan sonra y?ll?k k?r transferleri yeni do?rudan giri?leri a??yor. Bankalar?, ileti?im sekt?rlerini sat?n alan ?yabanc?lar?n? ihracat? art?raca?? veya ithalat tasarrufu sa?layaca?? s?ylenebilir mi?
Emek?ilerin ya?am? daha da a?a??lara...
Do?rudan yabanc? sermaye yat?r?mlar? b?y?k oranda geli?mi? ?lkeler aras?nda ger?ekle?iyor. BM raporu, do?rudan yabanc? sermaye yat?r?mlar?nda geli?mi? ?lkelerin pay?n?n y?zde 60?? a?t???n? g?steriyor. Geli?mekte olan diye adland?r?lan T?rkiye gibi ?lkelere kalan paylar da maalesef do?rudan yat?r?mlara atfedilen olumluluklar? a???a ??karm?yor.
Polonya ?rne?i ayr?ca ?unu da g?stermi?tir: Almanya do?rudan yat?r?m yapsa bile bu yat?r?mlar? kendi sanayiini g??s?zle?tirecek ?ekilde yapmamaktad?r. Yat?r?mlar?n?, ya Polonya pazar?nda Almanya hakimiyetini sa?layacak ya da de?er ?retiminde Almanya sanayiinin avantaj?n? art?racak ?ekilde yapmaktad?r. Ar-Ge projelerini merkezde tutmaktad?r.
Asl?nda ya?anan s?re?, uluslararas? rekabet ad?na emek veriminin y?kseltilmesini ve ?zelle?tirmelerin t?m alana yay?lmas?n? sa?layan bir s?re?tir. ?lke i?letmelerinin el de?i?tirmesini, ?cretlerin bask?lanmas?n?, az ki?iye ?ok i? yapt?r?lmas?n?n sa?layan bu s?re?, do?rudan yat?r?mlar?n avantajlar?n? g?stermekten ?ok, ?lke emek?ilerinin hayat?n? gerilere g?t?rmeye yar?yor. Geli?mekte olan ?lkeler benzer mallar satt?klar? i?in birbirlerine rekabet ?st?nl??? sa?layabilmek ad?na emek?i insanlar?n hayat ko?ullar?n? a?a??ya ?eken amans?z bir yar??a giriyorlar.
Do?rudan sermaye yat?r?mlar? b?y?yor fakat bunun nimetlerinden bir avu? ?lke zengini ve uluslararas? sermaye g??leri yararlan?yor. K?lfeti ise i??i ve emek?ilerin s?rt?na biniyor. ?Parlayan y?ld?z T?rkiye? s?ylemlerinin par?lt?s?na kap?lmamak gerekti?ini... Yabanc? sermaye sevicilerinin pembe tablolar?na aldanmamak gerekti?ini... Emek?iler i?in s?recin s?n?fsal bir ak?l s?zgecinden ge?irilmesi gerekti?ini... T?m bunlar? uluslararas? ve ulusal resmi raporlar ortaya koyuyor.

---

T?rkiye k?resel rekabette y?kseli?te

D?nya Ekonomik Forumu?nun (World Economic Forum) 131 ?lkeyi kapsayan 2007-2008 K?resel Rekabet Endeksi?ne g?re yap?lan s?ralamada T?rkiye, ge?en y?la k?yasla 6 basamak y?kselerek 53. oldu. T?rk Sanayicileri ve ??adamlar? Derne?i (T?S?AD)-Sabanc? ?niversitesi Rekabet Forumu taraf?ndan duyurulan K?resel Rekabet Raporu?na g?re T?rkiye, 131 ?lke i?erisinde 53. s?rada yer ald?.
Ayn? endekste T?rkiye, ge?en y?l 125 ?lke aras?nda 59?uncu olurken, ge?ti?imiz y?l?n s?ralamas?na dahil olan ?lkeler aras?nda 9 basamak y?kselerek 50. oldu.
Ge?en y?l AB ?yeleri ve aday ?lkeler aras?nda sadece Romanya ve Bulgaristan??n ?n?nde yer alan T?rkiye, bu y?lki K?resel Rekabet Endeksi s?ralamas?nda; bu ?lkelerden 57. s?radaki H?rvatistan, 65. s?radaki Yunanistan, 74. s?radaki Romanya ve 79. s?radaki Bulgaristan??n ?n?nde yer ald?.
Raporda, ge?ti?imiz y?l?n s?ralamas?nda da bir ?nceki y?la g?re 12 basamak birden ilerlemi? olan T?rkiye?nin, son iki y?lda toplam 21 ?lkenin ?n?ne ge?mi? olmas?, 2001 krizi sonras?nda yap?lan reformlar?n bir yans?mas? olarak de?erlendirildi.
B?lent Falakao?lu