di?er ad? zehirkent: balya

Bal?kesir?in Balya il?esi kovboy filmlerinde g?rd???m?z terk edilmi? madenci kasabas?na benziyor g?n?m?zde. Bundan 80 y?l ?ncesine kadar 30 binin ?zerinde n?fusu, Osmanl? saray?ndan sonra ilk elektrik kullanan yerle?im birimi olmas?, sosyo-k?lt?rel ya?am? ile o g?n?n ko?ullar?na g?re son derece varl?kl? bir kent olan Balya, g?n?m?zde 2000 n?fuslu bir belde halinde. Madenci ?irketler Balya?daki kur?un ve alt?nlar? ald?ktan sonra, y?reyi kirletilmi? bir do?a ile ba? ba?a b?rakarak gitmi?. Geride, binlerce i?siz insan, katledilmi? bir do?a ve ya?am alanlar? kirletilmi? canl?lar b?rakarak...

100 y?l da ge?se?
Balya, T?rkiye?de, hatta d?nyada ?zellikle siyan?rle yap?lan alt?n madencili?inin zararlar? s?z konusu oldu?unda ilk akla gelen yerlerden birisidir. [RTF bookmark start: BM1] 80 y?l ?nce terk edilen kur?un-alt?n madeninden geriye kalanlar, siyan?rle yap?lan madencili?in ?evre ve canl? ya?am? ?zerine etkilerini tart??ma g?t?rmez bir bi?imde ortaya koyacak kadar ?arp?c?. Balya?da, s?k ormanlarla kapl? alanda 1860-1940 y?llar? aras?nda bir Frans?z ?irketince i?letilen ve 80 y?l ?nce kapat?l?p terk edilen maden b?lgesinde bug?n h?l? tek bir ot bile yeti?miyor. O g?nden bu yana ?l?mlerin y?zde 75?inin kanserden oldu?u il?ede n?fus 1930?larda 30 bin iken g?n?m?zde 2 binlere d??m??. Her y?l ilk sonbahar ya?murlar?ndan sonra derelerde ya?anan toplu bal?k ve hayvan ?l?mleri Balyal?lar?n i?inde bulundu?u kirlili?in cans?z ?ahitleri durumunda. Bergama ile ba?layan s?re? sonras?, ?zellikle son 10-15 y?l i?erisinde ?lke topraklar?ndaki alt?n madenlerine g?z diken uluslararas? tekeller y?z?nden, bir?ok yer Balya?n?n ya?ad??? kaderle y?z y?ze gelmi? durumda. Bu nedenledir ki; topraklar?n?-sular?n?, ya?am alanlar?n? koruma derdine d??enlerin ilk gidip g?rd?kleri, birbirlerine korku ile g?sterip, madenci tekellere kar?? m?cadeleye daha s?k? sar?ld?klar? yerlerin ba??nda Balya geliyor. Balya aradan y?z y?l da ge?se madensel kirlili?in tahribat?na en iyi ?rnek durumunda.

Zehirlenmi? topraklarda
Birka? y?l ?nce U?ak E?me?de alt?n madeni a??laca??, buradaki madenin Bergama?dakinin 10 kat? b?y?kl???nde olaca??, kullan?lan ?siyan?r y???n li?i? y?nteminin ??llerde uygulanan ?en ilkel madencilik tekni?i? oldu?u bilgisi ortaya ??kt?ktan sonra E?meliler bu katliam? durdurman?n m?cadelesine ba?lad?lar. E?me?nin G?ney k?y?nden olan yazar, belgeselci U?ur S?mer m?cadeleyi ilk ba?latan ki?ilerden birisi olmu?. Ge?ti?imiz haftalarda Dan??tay taraf?ndan madencilik faaliyetleri durdurulan madenin kapat?lmas?na neden olan dava, U?ur S?mer ve Bergama k?yl?lerinin de avukat? olan Senih ?zay taraf?ndan a??lm??. S?mer, madencilik sonras? ya?anan ?evre felaketlerini yerinde g?r?p, kaydederek, kendi m?cadelelerinin dayana?? olabilmesi i?in Balya, K?tahya-Eti madenleri, Bergama, K?br?s Lefke?ye gidip yine bir E?meli olan Y?cel Can ile ?ekimler yapm??. Bu ?ekimler sonras?nda ?lkedeki en ?arp?c? ?rnek olarak niteledi?i Balya ile ilgili ortaya ??kan 26 dakikal?k belgesele ?Di?er Ad? Zehirkent: Balya? ad?n? vermi?. ?evreye kar?? olan duyarl???n?n ?zellikle kendi y?resi olan E?me?de alt?n madencili?i ?al??malar?n?n ba?lamas?ndan sonra artt???n? belirten U?ur S?mer, bu duyarl?l?k sonras?nda ortaya ??kan Balya belgeselinin ba?ta E?me olmak ?zere ?lkenin her taraf?ndan alt?n madenlerine kar?? m?cadelede bir belge olmas?, halk?n bilin?lenmesinin arac? olarak kullan?lmas? amac?yla yapt?klar?n? dile getirdi.
Siyan?rle yap?lan alt?n madencili?i ve zararlar? konusunda daha ?nceleri bilgi sahibi olmad???n? a??k y?reklilikle belirten S?mer, bu konu ile ilgili bilgileri E?me?de y?r?t?len m?cadele s?ras?nda ??rendi?ini s?yledi. Bergama?n?n ard?ndan alt?n arama faaliyetlerinin E?me?ye, Efem?ukuru?na, Kazda???na, Artvin?e, yurdun d?rt bir yan?na s??rad???n? hat?rlatan S?mer, ?Ben bir E?meli ve ?evresel duyarl?l??? olan biri olarak daha farkl? bir m?cadele tarz? geli?tirmek istedim? dedi. Belgeselin ?ekim a?amas?na gelmeden ?nce Bergama, K?tahya ve K?br?s Lefke?ye giderek ara?t?rmalar yapt???n? s?yleyen S?mer, ?Bu gezilerimde g?rd?m ki, maden belas? k???k bir bela de?il. Ben bunu ba?kalar?na mutlaka g?stermek zorundayd?m!? diye konu?tu. Yapt??? gezilerde ?zellikle K?br?s Lefke?de g?rd??? manzaray? asla unutmad???n? s?yleyen S?mer, T?rkiye?de ise madencili?in yaratt??? korkun? kirlili?in en ?arp?c? ?rne?inin Balya oldu?unu kaydetti. S?mer, ?Balya?da madenin kapat?lmas?ndan bu yana ge?en 80 y?la ra?men h?l? ?l?mler devam ediyor. Biz de olay?n ?arp?c?l???n? ortaya koyabilmek i?in Balya?y? se?tik? dedi.

M?cadele edenler izliyor
Belgesel?in T?rkiye?deki televizyon kanallar?nda g?sterilmedi?ini ancak Almanya?dan kendilerine ?ngilizce ve Almanca?ya ?evrilmi? haliyle g?nderilmesi konusunda teklif geldi?ini belirten S?mer, ?Biz bu belgeseli t?m televizyon kanallar?na yollad?k ama yay?nlamad?lar ya da yay?nlatmad?lar... Buna ra?men bir?ok ?evre ?rg?t? yapt?klar? sunum sonunda belgeselimizi g?stererek, belli bir izleyici kitlesine ula?t?rd?lar. Belgesel bug?n Kazda???ndan, Artvin?e kadar m?cadelenin oldu?u her yerde izleniyor? diye konu?tu. S?mer, ?n?m?zdeki g?nlerde madencilik yap?lan t?m yerleri dola?arak daha geni? bir belgesel yapma projelerinin oldu?unu da dile getirdi.
?zer Akdemir