Ekonomik ambargo kimi vuracak?

PKK?ye y?nelik operasyon (sava?) karar?n?n muhtemel etkileri tart???l?rken, devlet, sorunun ?ncelikle siyasi oldu?unu savunan Irak K?rdistan Federe B?lgesi y?netimine geri ad?m att?rmak i?in ekonomik ambargoyu da devreye koydu. Benzer bir tutum, 1998?de de ?calan??n Suriye?den ??kar?lmas? i?in ?am y?netimine kar?? izlenmi?ti.
Bu do?rultuda h?k?met, MGK?dan al?nan kararlar ??????nda?, Irak?a elektrik iletiminin durdurulmas? ile Habur S?n?r Kap?s??n?n faaliyetinin ask?ya al?nmas? start?n? verdi.
Karar?n ekonomik etkilerine i?aret edenlere, T?rkiye Odalar ve Borsalar (TOBB) Ba?kan? R?fat Hisarc?kl?o?lu, ?Milli meselede ekonomik fatura konu?ulmaz? diyerek h?k?metten yana tutum ald?.
Ankara Sanayi Odas? da ambargodan zarar g?recek ?yelerinin ma?duriyetlerinin kar??lanaca??n? duyurdu.
B?lge?den ise DK??ler ve ekonomi ?evreleri, aksine; askeri operasyon ile Habur?un kapat?lmas?n?n kendileri i?in bir y?k?m olaca?? uyar?s?n? s?rd?r?yorlar. 1993 konseptinin yol a?t??? ve bug?n h?l? s?ren tahribatlar?na dikkat ?ekiyorlar.
Ancak MGK?dan ??kan karar, B?lge?den y?kselen sesin bu kez de dikkate al?nmad???n? g?steriyor.
Ba?bakan Erdo?an ayr?ca, PKK?ye y?nelik m?cadelenin ona direkt kar?? ??kmayan herkesi i?ine alaca??n? ima eden a??klamalar?yla durumu daha da sertle?tirdi. ABD Ba?kan? Bush?un 11 Eyl?l sonras? ortaya koydu?u ?Ya bendensiniz ya Saddam?dan yana? tutumunu hat?rlatan bu karar ile sadece Irak K?rdistan Federe B?lgesi de?il, T?rkiye?deki K?rt sermayesinin de bask? alt?na al?nmak istendi?i belirtiliyor. Benzer bir tutumu Tansu ?iller?in 1993-94 y?llar?nda izledi?i, bu ama?la da ?nl? ?K?rt i?adamlar? listesi?ni haz?rlatt??? hat?rlat?l?yor. Ancak, b?t?n bunlara ra?men 1990?lardan bu yana PKK?nin finans kaynaklar?n?n kesilmesine y?nelik al?nan tedbirlerin sonu? vermedi?inin de alt? ?iziliyor. ??z?m?n, ?iddeti d??layan demokratik ve bar????l y?ntemlerden ge?ti?i vurgulan?yor.
?ne ??kan sorular
B?t?n bu tart??malar?n aras?nda ?u sorular ?ne ??k?yor:
?Habur S?n?r Kap?s??n?n kapat?lmas? ekonomik a??dan T?rkiye?ye istedi?ini sa?lar m???
?Yeni bir sava? b?t?esi b?y?k oranda a??k veren T?rkiye?yi daha da ??kmaza g?t?rmez mi??
??phesiz maliyeti y?ksek operasyon b?t?eye ek bir y?k getirecektir. En az?ndan 2007 b?t?esi b?yle bir ihtimal ?ere?evesinde d?zenlenmedi?i i?in muhtemelen finans kayna?? sorunu ya?anacak. T?pk? Erdo?an??n hocas? Erbakan h?k?meti d?neminde oldu?u gibi... Mevcut b?t?e a???? g?z ?n?ne al?nd???nda, ??z?m olarak yeni vergiler ya da yeni bor?lanmalara ba?vurulacak. Ya da bu, son g?nlerde Mehmet?ik Vakf? i?in ilk??retim okullar?ndaki s?n?flara kadar uzanan para toplama y?ntemiyle yap?lacak!
Nas?l bir tablo ??kabilir?
Peki Habur?un kapat?lmas? durumunda nas?l bir tablo ortaya ??kabilir? T?rkiye?ye etkisi ne olur? Bunu tahmin etmenin en kolay yolu, 2007 itibariyle T?rkiye ile Irak aras?ndaki ticari ili?kilere bakmaktan ge?iyor:
Irak, T?rkiye?nin en ?ok ihracat yapt??? 7?nci ?lke. G?neydo?u Anadolu ?hracat?? Birlikleri verilerine g?re sadece Ocak-Temmuz 2007 d?neminde b?lgeden yap?lan ihracat, 1 milyar 450 milyon dolara ula?t?. Irak??n yeniden yap?lanmas? ?al??malar?yla T?rkiye?nin Irak?la i? hacmi 3.2 milyar dolara ula?t?.
Edinilen bilgilere g?re Irak K?rdistan b?lgesinde i? yapmak i?in m?racaatta bulunan ?irket say?s? 600?e ula?t?. Onay al?p i? yapan 200 firman?n y?ll?k i? ba?lant?lar? ve ger?ekle?tirdi?i ihracat ise 2 milyar dolar? buldu. En fazla i? ba?lant?s? yapan firmalar?n ba??nda ise Ordu Yard?mla?ma Kurumu (OYAK) geliyor. T?rk-Irak ?? Konseyi Ba?kan? Erc?ment Aksoy, irili ufakl? yakla??k bin ?irketin Irak?ta i? yapt???n? kaydederken, 2004-2006 d?neminde ABD ?stlerine mal ve hizmet sat???ndan elde edilen gelirin de 5-6 milyar dolar oldu?unu belirtti. Erbil Ticaret Odas??n?n rakamlar?na g?re de Irak K?rdistan Federe B?lgesi?nde i? yapan T?rkiyeli firmas? say?s? 400?e ula?t?. Yine ayn? verilere g?re B?lge?de i? yapan yabanc? i?adamlar?n?n y?zde 75?i T?rkiye?den? T?rkiye M?teahhitler Birli?i Ba?kan? Erdal Eren, Irak??n altyap?s? i?in 50 milyar dolarl?k bir i? hacmi bulundu?unu belirterek, ?Ancak, b?lgedeki g?venlik sorunlar? nedeniyle T?rk m?teahhitlik firmalar? 2006?de 1.5 milyar dolarl?k i? hacmi ger?ekle?tirdi? diye a??klad?.
Irak??n T?rkiye i?in ?n?m?zdeki 10 y?l?n hedef pazar? oldu?unu s?yleyen Eren, ?Irak??n hem yak?n olmas? hem de b?lgeyi iyi biliyor olmam?z bizim i?in avantaj? dedi. M?teahhitler, Irak?taki i?lerden 2003?ten bu yana toplam 2.3 milyar dolar kazand?...
M?teahhitler Birli?i?ne ?ye olan ve Irak?a i? yapan ?irketler aras?nda Kulak ?n?aat, Meti?, Y?ksel ?n?aat, Tepe ?n?aat, Makyol, Age ?n?aat, Cengiz ?n?aat, Yenig?n ?n?aat, Zafer ?n?aat bulunuyor. Bunlar?n yan? s?ra M?teahhitler Birli?i?ne ?ye olmayan onlarca orta ve k???k firma da Irak?ta i? yap?yor.
OYAK??n sadece ?imento ihrac?ndan y?lda kazand??? para 9 milyon dolar. K?rdistan ?zerk B?lgesi yetkililerine g?re, 2003 y?l?ndan bu yana g?nderilen in?aat malzemeleri ile K?rt b?lgesinde ger?ekle?tirilen m?teahhitlik hizmetleri, 800 milyon dolar? a?m?? durumda.
B?lge y?zde 95 civar?nda T?rkiye?den g?nderilen mallar ile dolu. Resmi olarak yakla??k 20 bin ki?i Irak?ta ?al???yor. Bunlar, T?rk ?? Kurumu?nun resmi verileri. ?? Kurumu arac?l??? olmadan ?zel ?irketlerin istihdam ettikleri i??i say?s?yla birlikte, bunun birka? misline ??kt??? kaydediliyor.
Son geli?me... G?nl?k Habur S?n?r Kap?s??ndan giri? ??k?? yapan ara? say?s?, normalde 2000 iken son kararla birlikte 300-400?e kadar geriledi.
H?seyin Deniz