UZUN MESAFE

Bazen bir hastal?kt?r soluksuz b?rakan bazen de a??r? s?caklar. Kimi zaman da so?uk havalard?r solu?umuzu tutup beklememize yol a?an. Sorun bir anda kar??m?za ??kt???nda ??z?m biraz alelacele olabiliyor. ?rne?in ge?en yaz ?ncesinde k?resel ?s?nma g?ndemine ra?men a??r? s?caklara haz?rl?ks?z yakalanmak klima talebini art?rm??; gerek temininde sorunlar yaratm?? gerekse kimi yerle?im yerlerinde elektrik talebindeki artma baz? sorunlara yol a?m??t?. Ya?ad???m kent ?zmir?de klima ??lg?nl???ndan arta kalan kanaatimce binalar?n d?? cephelerinden rasgele f??k?ran klima ve hortumlar? olsa gerek. Kentin k?y?lar? veya geli?kin mahalleleri hi? fark etmiyor bu ?irkinle?tirme yar???nda. Yeni in?a edilen ve l?ks oldu?u iddia olunan binalarda daha hen?z yerle?me tamamlanmadan geli?ig?zel delinen duvarlar ve kendine yer arayan hortumlar bir gecede gecekondula?maya m?sait bina ve ya?am tarzlar? ile mimari ?ng?r?s?zl??? ele veriyor.
Bina d?? cephelerinde izlenen bu uygulamalar adli t?pta kulland???m?z ??ehrede sabit eser? tan?m? ile ne kadar da ?rt???yor. Yeni TCK?da ?y?zde sabit iz? olarak de?i?tirilen bu terim ??yle a??mlan?yor: ?Yaralanma esnas?nda, y?z s?n?rlar? i?erisinde olu?an yaran?n iyile?tikten sonra b?rakt??? iz, g?n ?????nda veya iyi ayd?nlat?lm?? bir ortamda, insanlar aras? s?zel diyalog mesafesinden ilk bak??ta belirgin bir ?ekilde fark edilebilir durumda ise y?zde sabit izden bahsedilir. E?er, y?z s?n?rlar? i?inde olu?an yaralanman?n b?rakt??? iz, o ki?iyi ?nceden tan?yanlar?n onu tan?mas?nda duraksamaya yol a?acak ?ekilde y?z?n do?al g?r?n?m?n? bozmu? ise bu durumda y?zde s?rekli de?i?iklikten bahsedilir.? ??te bu nedenle y?z yaralanmalar?nda ilgili bran?tan olmayan hekimler acil durumlar d???nda m?dahale etmekten ka??n?rlar. Yine adli olgularda ceza art?r?m? nedenidir y?zdeki kal?c? izler. Muhtemeldir ki binalar i?in de benzer yasal d?zenlemeler vard?r ama uygulamada sonu?lar?n? pek g?remiyoruz.
S?ze t?p alan?ndan devam edecek olursak g?rtlak kanserinden bo?aza yabanc? cisim ka?mas?na bir?ok hastal?kta uygulanan trakeostomiden s?z a?mamak olmaz. San?r?m bo?az?nda a??lm?? bir delik ve oraya konan kan?lden soluk al?p veren hastalar? g?rmeyeniniz yoktur. Ya?amsal nedenlerle ve bazen acilen bir tedavi y?ntemi olarak uygulanan trakeostomide hastalar?n gerek hijyen gerekse estetik kayg?larla i?levine engel olmayacak bir ?rt? kulland?klar?n? g?rm??s?n?zd?r.
S?z?m trakeostomili hastaya ac?ma duygusu ile yakla?an veya toplu ta??ma ara?lar?nda onlar?n uza??nda kalmaya ?zen g?sterenlere olacak. Kan?mca ac?maya ya?ad?klar? kentin duvarlar?ndan ba?lamalar?nda yarar var. Klimalar?n bula?t?rabildi?i hastal?klar bir ba?ka yaz? konusu olsa da yaratt?klar? g?rsel kirlilik hepimize yeter diye d???n?yorum. Bir hekim olarak kentlerle uyumumuzu sa?layamadan bedenle uyumlu trakeostomi aparatlar?n? t?bbi uygulamalarda g?remeyece?imizin bilincindeyim. Ya?am? bedende ve binada yani hayat?n her alan?nda g?zel k?lmak ad?na sa?l?cakla kal?n.
...
Bitkiler ve ?ifa aray???

Bitkilere do?adan gelen mucize olarak bakan hastalarla kar??la?mayan?m?z yoktur. Bazen pazar yerlerinde ?eker hastal??? i?in kekik suyu al?rken g?r?r?z onlar? bazen de aktarlardan kab?zl??a ?ifa niyetine sinameki al?rken. Son zamanlarda buna kuruyemi??ilerde yap?lan kolesterol d???r?c? tarifler eklendi: ?Geceden bir fincan suya cevizleri koyup sabah uyand???nda suyunu i?ersen ilaca gerek kalmadan k?sa zamanda kolesterol?n?n d??t???n? g?receksin.? Yine bunlara bak?p hadi neyse diyebiliriz ama zakkumu unutmak m?mk?n de?il. Hat?rlanaca?? gibi seksenli y?llar?n TRT?li g?nlerinde bir say?n bakan?m?z?n Y?ce Divan?da yarg?lanma haberinin ?ncesinde neredeyse t?m geceyi kaplayan zakkum yay?n?, ilgili davay? bize unuttursa da zakkumun toplumda yaratt??? tahribat hen?z silinmedi. Nice kanser hastas? tedavilerini yar?m b?rakm?? ?arlatanl?kla deneysel t?p aras?nda bir yerlerde ?ifa aramaya kalkm??lard? o y?llarda.
Asl?nda ila? olarak re?eteyle sat?lan bir?ok ?r?n bitkilerden elde olunuyor. Bunlar aras?nda en bilineni a?r? kesici ?zelli?i yan? s?ra modern t?bb?n kalp, beyin ve di?er t?kay?c? damar hastal?klar?nda kan? suland?r?c? ?zelli?ini sonradan ke?fetti?i Aspirin geliyor. ?nsanl???n y?zy?llard?r bildi?i ancak ilaca d?n??me ser?veni 1890 y?l?nda ba?layan g?n?m?z?n d?nyada en ?ok tan?nan ilac? Aspirin?in s???t a?ac? kabu?unda ba?layan ?yk?s? i?te b?yle. Ancak s?rf bu ilaca dair y?zy?ll?k g?zlem bile ara?t?rma yap?lmadan ve dozu tahminen uygulanan ge?mi?in bir halk ilac? olarak s???t kabu?unun, mide ?lseri yapma olas?l???ndan kan? suland?r?c? ve kimi hastalarda ciddi kanamalara yol a?abilen etki ve yan etki profilinin ancak re?eteli formatta ?retilince a???a ??kabildi?ini bize ??retiyor.
Hepimiz farkl? illeri b?rakal?m farkl? tarlalarda dahi bir ?r?n?n tat, koku ve di?er ?zelliklerinin de?i?ti?ini biliriz ama i? ?ifa aramaya gelince i?erdikleri ila? e?de?eri maddelerin en az?ndan dozlar?n?n de?i?mi? olabilece?ini akl?m?za getirmek istemeyiz. Oysa bitkinin yeti?ti?i b?lge, iklim ko?ullar?, hasat mevsimi gibi ?zellikler ila? olarak alg?lanan etken maddenin miktar?na ve etkinli?ini de?i?tirebilmektedir. Yani pazardan ila? niyetine al?nan bitkilerin doz ve etki standardizasyonu neredeyse m?mk?n de?ildir. Yine ??ifal? bitkilerin? ta??nma ko?ullar?n? hi? akla getirmeyiz. Hi? d???nd?n?z m? baz? ila?larda ?i?e rengi neden koyudur veya ila? kutular?na nem al?c? kaps?ller neden konur diye? E?er bunlar? hi? d???nmediyseniz ?ar?? pazardan ?ifa aramaktan vazge?menizi ?neririm. Ki?isel kanaatim do?adan gelecek ?ifaya bu kadar g?n?l ba?layanlar?n ?evreci duyarl?l??a sahip olmadan ve do?ay? koruma m?cadelelerine aktif olarak kat?lmadan ba?ar?l? olamayacaklar? y?n?nde.
Dr. Zeki G?l